Тум
| Томск | |
|---|---|
  | |
| Ил | Русия |
| Федерация субъекты | Томск өлкәсе |
| Шәһәр бүлгесе | Томск |
| Координатлар | 56°29'19"N, 84°57'8"E |
| Эчке бүленеш | 4 район |
| Башлык | Иван Кләйн[d] |
| Мәйдан | 294,6 км² |
| Климат | кискен котиненталь |
| Рәсми тел | рус теле |
| Халык саны | 524 669 кеше |
| Сәгать кушагы | UTC+7 |
| Телефон коды | 3822 |
| почта индекслары | 634xxx |
| Автомобиль коды | 70 |
| ГАТОБК коды | 69 401 000 000 |
| ОКТМО коды | 69 701 000 001 |
| Кардәш шәһәрләр | Ульсан[d] һәм Краснаяр |
| Кардәш шәһәрләр | Ульсан[d] һәм Краснаяр |
| Бүләкләр |  |
Томск, Тум[1] (рус. Томск) — Русиядәге шәһәр, Томск өлкәсенең административ үзәге. Көнбатыш Себернең көнчыгышында, Том елгасының ярларында урнашкан. Шәһәрдә елга порты, тимер юл станциясе, аэропорт бар.
2010 ел җанисәбе буенча шәһәрдә 524 669 кеше яши[2].
Томск 1604 елда барлыкка килгән. 1804—1925 елларда Томск губернасы үзәге. Шәһәр 19 гасырның 30-еллары охиридан, Томск вә Янәсәй губерналарында алтынны күпләп чыгара башлавы сәбәпле, Себернең мөһим сәүдә, кәсепчелек вә транзит үзәгенә әверелгән. Томскида 1880 елда Русиянең Азия өлешендә беренче университет, 1896 елда Себердә беренче югары техника уку йорты — технология институты ачылган. Патша Русиясе дәверендә сөрген урыны булган.
Томскида машиналар төзү һәм метал эшкәртү (җиһазлар төзү, электротехника сәнәгате, муентерәкләр (подшипниклар), әсбаплар һ.б.), химия, агач эшкәртү, азык-төлек, җиңел сәнәгатьләре үсеш алганнар. Төзелеш материаллары ширкәтләре бар. Шәһәрдә РФА Себер бүлекчәсенең гыйльми үзәге; 6 югары уку йорты (шул исәптән, университет), 3 театр, музейлар (шул исәптән, Томск университеты музее), Ботаника бакчасы бар. Мигъмарият һәйкәлләре: Воскресение чиркәве (18 гасыр азагы — 19 гасыр башы), сәүдә рәтләре (18—19 гасырлар) сакланган.
Эчтәлек
Халык[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
| 1897[3] | 1926[4] | 1939[5] | 1959[6] | 1970[7] | 1979[8] | 1989[9] | 2002[10] | 2010[11] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 52 221 | 92 485 | ~145 000 | 248 823 | 338 389 | 420 730 | 501 963 | 487 838 | 524 669 |
Милләтләр (2010): урыслар — 91,7%, татарлар — 1,7%, украиннар — 1,0%.
Эчке бүленеш[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Шәһәр 4 районга бүленә:
- Киров районы
- Совет районы
- Ленин районы
- Октябрь районы
Шәһәрдә туган күренекле кешеләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Татарлар, башкортлар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Галия Измайлова (1923-2010), балет биючесе, ССРБ халык артисты (1962).
- Рәис Бохараев (1929-2009), КДУ профессоры.
- Роза Исмәгыйлева (1928), Африка белгече.
Татар матбугаты[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Моны да карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ http://www.antat.ru/ru/iyli/publishing/book/2015/Этимологический%20словарь-2%20том.pdf
- ↑ 2010 елгы Бөтенрусия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/census.php?cy=0
- ↑ http://ak.gks.ru/peep2010/DocLib3/1926.htm
- ↑ http://www.gks.ru/free_doc/doc_2011/year/year2011.rar
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus59_reg2.php
- ↑ 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 2002 елгы Бөтенрусия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ http://www.primstat.ru/VPN2010/webpages/chislNas.mht
| 1 000 000-нан артык кеше | Мәскәү • Питырбур • Новосибирск • Екатеринбур • Нижгар • Самар • Омск • Казан • Чиләбе • Ростов-на-Дону • Өфә • Волгоград • Пирем |  |
|---|---|---|
| 500 000 — 1 000 000 кеше | ||
| 250 000 — 500 000 кеше | Киров • Чабаксар • Калининград • Брянск • Курск • Иваново • Магниттау • Улан-Удэ • Тверь • Ставрополь • Акмәсҗит* • Акъяр* • Түбән Тагил • Смоленск • Белгород | |
Шәһәрләрнең халык саны 2010 халык исәбе буенча китерелгән. * Кырым шәһәрләренең халык саның 2012 елгы мәгълүматлары буенча китерелгән. | ||
Татарлар саны буенча Русия торак пунктлары | |
|---|---|
| > 100 мең кеше | |
| > 50 мең кеше | |
| > 25 мең кеше | |
| > 10 мең кеше | |
| > 5 мең кеше |  Йошкар-Ола •  Волгоград •  Новосибирск •  Ишембай •  Красноярск • Мәләвез • Актаныш •  Урта Әләзән •  Орски •  Сызран •  Сарапул • Минзәлә • Күзнәй • Яңавыл •  Тум •  Первоуральск • Күмертау • Учалы • Агыйдел • Байлар Сабасы • Чакмагыш •  Ноябрьск •  Прокопьевск • Түбән Мактама • Волжск • Балтач •  Копейск • Бөре • Можга • Сарман • Мөслим • Бүздәк • Кама Аланы • Кемерово • Раевский • Түбән Тагил •  Нократ Аланы • Урыссу •  Дзержинск • Толбазы • Бакалы • Чаткы • Белорет • Актүбә • Биектау •  Өркет • Троицк •  Иске Кулаткы •  Шыгырдан • Когалым • Приютово • Балык Бистәсе • Шәмәрдән •  Яңа Уренгой •  Ростов-на-Дону • Благовещен • Васильево • Югары Пышма • Богырыслан |
