Эчтәлеккә күчү

Түбән Кама

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Түбән Кама latin yazuında])
Түбән Кама
рус. Нижнекамск
Нигезләнү датасы 1961[1]
Сурәт
Рәсми исем Түбəн Кама
Дәүләт  Россия
Нәрсәнең башкаласы Түбән Кама районы һәм Түбән Кама шәһәр җирлеге[d][2]
Административ-территориаль берәмлек Түбән Кама районы
Сәгать поясы UTC+03:00
Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы Чулман
Башкарма хакимият башлыгы Радмир Беляев[3]
Халык саны 240 842 (1 гыйнвар 2025)[4]
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек 120 метр
Мәйдан 63,5 км²
Почта индексы 423585
Җирле телефон коды 8555
Шәрәфле ватандашлар төркеме Төркем:Түбән Кама шәһәренең шәрәфле ватандашлары
Монда җирләнгәннәр төркеме Төркем:Түбән Камада җирләнгәннәр[d]
Карта
 Түбән Кама Викиҗыентыкта

Түбән Кама (рус. Нижнекамск) — Татарстан шәһәре, Түбән Кама районының административ үзәге.

Халык саны — 234 108 кеше. Халык саны буенча Татарстанда өченче урынны биләп тора. Россиядәге иң зур нефтехимия үзәге. Сәнәгать җитештерү күләме буенча Татарстанда икенче, Россиядә — 14 нче шәһәр.

2024 елның 2 апрелендә Түбән Кама предприятиеләренә пилотсыз очу аппаратлары һөҗүме ясала. Һөҗүм нәтиҗәсендә җитди җимерелүләр юк, предприятиеләрнең эше өзелмәгән. Берничә кеше зыян күргән[5].

Шәһәр Казаннан 237 км ераклыкта, Чулман елгасының сулъяк ярында урнашкан. Түбән Кама шәһәреннән ерак түгел Изге Чишмә урнашкан.

  • Уртача еллык температура — +4 °C
  • Уртача еллык җил тизлеге — 4 м/с
  • Уртача еллык һава дымлылыгы — 72%

Түбән Кама шәһәре 1961 елның февраль аенда төзелә башлый; 1961 елның 19 апреленнән шәһәр тибындагы поселок, 1966 елның 22 сентябрендә аңа шәһәр статусы бирелә.

Төп милләтләр:

Сәнәгать җитештерүе

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Җирле углеводород чималы ресурсларының, җайлы географик урынның һәм су белән тәэмин итү шартларының бергә туры килүе бу төбәктә нефть химиясе комплексы, ә аның белән бергә Түбән Кама шәһәре төзелә башлауга сәбәпче була.

Түбән Кама – Россия Федерациясендәге нефть химиясе промышленность үзәкләренең иң эресе. Шәһәрнең промышленность куәтен 20 дән артык предприятие тәшкил итә. Алардан «Түбәнкаманефтехим», Түбән Кама нефть эшкәртү заводы, «Камэнергостройпром», «Татэнергострой» берләшмәләре, механика заводы иң эреләрдән санала. «Түбәнкаманефтехим» акционерлык җәмгыяте республика химия һәм нефть химиясе продукциясенең 40 проценттан артыгын бирә һәм җитештерү темпын арттыруны дәвам итә. Ул республикага һәм читкә чыгару өчен этилен, изопрен каучык, стирол, дивинил һәм башка химик продуктлар эшләп чыгара. Комбинатта яңа продуктлар җитештерү дә үзләштерелә.

«Түбәнкамашин» – шәһәрнең икенче зур предприятиесе. Ул – Россиядә шиннар җитештерү промышленностеның алдынгы үзәкләреннән берсе. Түбән Кама шинчылары Тольятти һәм Ижау шәһәрләрендәге җиңел автомобильләр заводларын, шулай ук КамАЗны шиннар белән тулысынча тәэмин итә. Техник күмер тудыргыч җитештерүче яңа заводлар комплексы эшли. Бу заводның продукциясе резина җитештерүдә төп компонентларның берсе булып тора.

Шәһәрнең төзелеше һәм киләчәктә үсүе шушы төп производстволарның, нефтехимикларның, шинчыларның, төзүчеләрнең ихтыяҗларын канәгатьләндерүгә бәйле. Моның өчен энергия саклау базасы, төзелеш индустриясе, шәһәр электр һәм автомобиль транспорты һәм хезмәт күрсәтүче тармаклар булдырылган.

Татарстан шәһәрләре арасында Түбән Кама төгәл, иркен планлаштырылуы, һәр микрорайонның архитектура ягыннан төгәлләнгән булуы белән аерылып тора. Биредә мәһабәт мәдәният сарайлары, китапханәләр, күп санда сәүдә һәм җәмәгать туклану ширкәтләре бар.

Шәһәр кешеләре карамагында гаҗәеп матур урман паркы, спорт һәм сәламәтләндерү комплекслары, ял итү урыннары бар. Өч телекомпания, ике радиостанция эшли.

2001, 2003 елларда Түбән Кама «Россиянең иң төзек шәһәре» конкурсында җиңүче була, 2002 елда «Идел буеның мәдәни башкаласы» булып таныла; 2007 елда «Социаль өлкәдә иң яхшы муниципаль берәмлек» Бөтенроссия конкурсында җиңә.

Гыйбадәтханәләр

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Түбән Кама җәмигъ мәчете
Өмет-Гөлсем мәчете (Зур Афанас)
Комплекслы музей
Түбән Кама ТЮЗы
Ә.С. Фәтхетдинов музее
Муса Җәлилгә һәйкәл
Габдулла Тукай һәйкәле
Габдулла Тукай һәйкәле

Түбән Кама районында күпчелеге Татарстан өчен гадәти булган диннәрне тотучыларныкы булган 52 дини берләшмә һәм төркем теркәлү үткән. Шулар эчендә: 29 - мөселман, 14 - православие дине, 9 - башка дини агымнар тарафдарлары оешмасы.

Түбән Камада сөнни-мөселманнарның һәм православие динендәге христианнарның дини берлекләре теркәлгән.

Үзәк хастаханәдә «Шифа» мәчете (намаз уку бүлмәсе), православие чиркәве ачылган. Түбән Кама ҖЭҮ җирлегендә кечкенә мәчет һәм чәсәүнә бар.

Гомуми белем бирү мәктәпләреннән тыш, шәһәрдә 6 лицей, 10 урта махсус һәм 5 югары белем бирү йортлары эшли.

Урта-һөнәри мәктәп

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Урта гомуми мәктәп

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Әдәби берләшмәләр

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
туу Исем әлма-матер һөнәр төре эш урыны Викиҗыентыктагы төркем үлем датасы
1948-02-15 Владимир Шеповалов алкалы һоккей уйнаучы 1995-12
1963-08-27 Айдар Мәтшин Казан (Идел буе) федераль университеты
Казан милли тикшеренү технология университеты
сәясәтче
РФ Дәүләт думасы депутаты
Aydar Metshin
1969-04-24 Илсур Метшин Казан (Идел буе) федераль университеты сәясәтче Ilsur Metshin
1969-08-28 Искәндәр Галиев сценаричы
1970-02-27 Роберт Евдокимов футболчы
футбол тренеры
1970-08-30 Ирина Вострикова җиңел атлет
1970-10-01 Сергей Васмиллер алкалы һоккей уйнаучы
1973-11-08 Марат Закиров ватырпалис
1974-08-15 Андрей Ситчихин футболчы
футбол тренеры
1974-11-16 Денис Калинкин Казан (Идел буе) федераль университеты сәясәтче
1975-07-20 Эльвира Мисбахова Казан дәүләт консерваториясе
Монреаль университеты
музыкачы
1977-09-01 Эдуард Першин алкалы һоккей уйнаучы
1979-07-11 Александр Колотилко футболчы
1979-09-25 Илдар Фатыйхов 2 номерлы лицей-интернат (Казан)
Казан дәүләт медицина университеты
Казан дәүләт финанс һәм икътисад институты
табиб
1979-10-31 Сергей Будылин футболчы Sergei Budylin
1981-01-24 Оксана Река Poltava College of Arts named after Mykola Lysenko опера җырчысы
1981-01-31 Ксения Лукичёва Казан (Идел буе) федераль университеты журналист
мөхәррир
баш мөхәррир
advertising person
public relations executive
communications manager
public relations officer
1982-01-08 Юрий Будылин футболчы
1983-05-13 Дмитрий Кудряшов футболчы Dmitri Kudryashov
1983-11-25 Илдар Әхмәтҗанов футболчы
1983-11-25 Павел Рябошапка футболчы
1984-06-19 Әлия Ихсанова чаңгы узышчысы Aliya Iksanova
1985-01-02 Алексей Угаров алкалы һоккей уйнаучы Alexei Ugarov
1985-01-15 Илшат Биләлов алкалы һоккей уйнаучы Ilshat Bilalov
1985-06-11 Артём Токарев алкалы һоккей уйнаучы
1985-06-26 Степан Горячевских алкалы һоккей уйнаучы Stepan Goryachevskikh
1985-08-25 Артур Сәрвәров алкалы һоккей уйнаучы
1985-11-02 Олег Тарасов алкалы һоккей уйнаучы
1986-04-20 Айдар Шиһапов алкалы һоккей уйнаучы
1986-05-16 Юлия Мусихина ballerina
1986-07-12 Андрей Плеханов алкалы һоккей уйнаучы
1986-11-15 Ирек Хәмитов алкалы һоккей уйнаучы
1986-12-23 Радик Зәкиев алкалы һоккей уйнаучы Radik Zakiev
1987-02-03 Илшат Исхаков алкалы һоккей уйнаучы
1987-02-04 Илья Суслопаров алкалы һоккей уйнаучы
1987-02-12 Евгений Нестеров алкалы һоккей уйнаучы
1987-03-02 Илнар Нургалиев алкалы һоккей уйнаучы
1987-10-20 Павел Валентенко алкалы һоккей уйнаучы Pavel Valentenko
1988-01-25 Эльмира Кәлимуллина Казан дәүләт консерваториясе җырчы
1988-02-22 Константин Куликов алкалы һоккей уйнаучы
1988-06-03 Артём Харитонов алкалы һоккей уйнаучы
1988-09-20 Лилия Перетурина биатлонист
1988-11-29 Татьяна Храмова
1989-08-01 Людмила Артамонова rugby union player
1990-01-13 Евгений Ерёменко алкалы һоккей уйнаучы
1990-01-16 Пётр Хохряков алкалы һоккей уйнаучы
1990-03-21 Денис Фәхретдинов алкалы һоккей уйнаучы
1990-07-30 Марта Зәйнуллина Татар дәүләт гуманитар-педагогика университеты биатлонист
чаңгы узышчысы
Marta Zaynullina
1990-10-05 Анастасия Шляховая воллейболчы
1991-01-24 Aïrat Ziazov алкалы һоккей уйнаучы
1991-02-06 Илсур Сәмигуллин футболчы
1991-04-15 Ансил Галимов алкалы һоккей уйнаучы
1991-05-09 Ярослав Альшевский алкалы һоккей уйнаучы
1991-05-09 Станислав Альшевский алкалы һоккей уйнаучы
1991-05-30 Станислав Заборников алкалы һоккей уйнаучы
1991-08-31 Герман Нестеров алкалы һоккей уйнаучы
1992-01-14 Павел Куликов алкалы һоккей уйнаучы
1992-03-14 Алинә Кәримова Сарман балалар сәнгать мәктәбе
Казан музыка көллияте
Казан дәүләт консерваториясе
җырчы Татарстан — Яңа Гасыр
1992-05-09 Имил Галимов алкалы һоккей уйнаучы
1993-03-22 Азат Мифтахов МДУ механика-математика факультеты математик Azat Miftakhov
1993-08-28 Сергей Шмелёв алкалы һоккей уйнаучы
1993-10-06 Наил Якупов St. Clair Secondary School алкалы һоккей уйнаучы Nail Yakupov
1993-11-12 Алина Якимкина биатлонист 2015-02-21
1994-10-04 Богдан Якимов алкалы һоккей уйнаучы Bogdan Yakimov
1995-03-28 Тимур Билялов алкалы һоккей уйнаучы
1995-05-11 Ринат Вәлиев алкалы һоккей уйнаучы
1996-02-17 Дамир Шәрипҗанов алкалы һоккей уйнаучы
1996-04-18 Артём Исаев
1996-10-20 Ефим Шанин футболчы
1997-03-02 Игорь Угольников алкалы һоккей уйнаучы
1997-07-12 Рафаэль Бикмуллин алкалы һоккей уйнаучы
1997-09-02 Роман Ежов футболчы Roman Yezhov
1998-06-25 Михаил Сергачёв алкалы һоккей уйнаучы Mikhail Sergachev
1999-01-25 Вадим Логинов футболчы
1999-02-17 Фёдор Арсентьев футболчы
1999-04-04 Игорь Кутергин футболчы
1999-12-29 Булат Шәфигуллин алкалы һоккей уйнаучы
2000-02-10 Андрей Чивилёв алкалы һоккей уйнаучы
2000-07-25 Ярослав Озолин алкалы һоккей уйнаучы
2001-01-30 Матвей Гуськов алкалы һоккей уйнаучы
2001-06-16 Илдан Газимов алкалы һоккей уйнаучы
2003-01-19 Всеволод Альметкин алкалы һоккей уйнаучы
2003-08-07 Никита Хоружев алкалы һоккей уйнаучы
2004-03-10 Егор Никитин алкалы һоккей уйнаучы
2005-08-28 Әмир Ногманов алкалы һоккей уйнаучы
2005-11-17 Никита Артамонов алкалы һоккей уйнаучы