Мамадыш районы
Навигациягә күчү
Эзләүгә күчү
.png) Байрак
.png) Герб
| |
| Башкала | Мамадыш |
|---|---|
| Халык исәбе | 42 550 (1 гыйнвар 2018)  |
| Нигезләнгән | 10 август 1930 |
| География | |
| АТБ | Татарстан |
| Мәйдан | 2,600.7 дүрткел киламитер |
| Координатлар | 55.75°N 51.13°E, 55.66667°N 51.25°E |
 | |
Мамадыш районы – Татарстан Республикасының муниципаль районы.
Район үзәге: Мамадыш.
Түбән Тәкәнеш музее урнашкан бина
Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
1920 елга кадәр район җирләре Казан губернасының Мамадыш өязенә, 1920—1930 елларда — ТАССРның Мамадыш кантонына кергәннәр иде. Район 1930 елда төзелә.
1963 елда район составына юкка чыгарылган Тәкәнеш һәм Балык Бистәсе районнарының өлешләре кертелә.
Халык[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
| 1959[2] | 1970[3] | 1979[4] | 1989[5] | 2002[6] | 2010[6] |
|---|---|---|---|---|---|
| 53 741 | 71 993 | 61 672 | 50 685 | 48 075 | 45 005 |
Милли состав[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
| Милләт | 1970[7] | 1979[7] | 1989[7] | 2002[8] | 2010[9] |
|---|---|---|---|---|---|
| татарлар | 66,4% | 70,0% | 75,2% | 72,7% | 76,3% |
| урыслар | 30,5% | 26,6% | 24,2% | 20,8% | 20,1% |
| чирмешләр | ? | ? | 1,4% | 1,4% | 1,4% |
| арлар | ? | ? | 1,3% | 1,4% | 1,3% |
Район башлыклары[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
| БК(б)Ф/СБКФ Мамадыш район кәмитите беренче сәркәтипләре | ||
| 1. | Һарри Тикк | синтәбер 1930 – гыйнвар 1934 |
| 2. | Григори Маркин | гыйнвар 1934 – ноябер 1937 |
| 3. | Григори Вахрушев | ноябер 1937 – март 1940 |
| 4. | Пөтр Васильев | март 1940 – июнь 1943 |
| 5. | Прокопи Ямков | июль 1943 – февраль 1947 |
| 6. | Пөтр Сибирев | февраль 1947 – гыйнвар 1952 |
| 7. | Николай Демидов | гыйнвар 1952 – август 1956 |
| 8. | Виктор Мартынов | синтәбер 1956 – ноябер 1959 |
| 9. | Шәүкәт Нәфыйков | ноябер 1959 – дикәбер 1962
гыйнвар 1965 – дикәбер 1973 |
| 10. | Мөнир Каюмов | гыйнвар 1974 – үктәбер 1980 |
| 11. | Атлас Булатов | ноябер 1980 – ноябер 1984 |
| 12. | Фатыйх Сибәгатуллин | ноябер 1984 – март 1991 |
| 13. | Илдар Зиннәтуллин | март 1991 – июль 1991 |
Район җирендә туган күренекле кешеләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Кәшшаф Мохтаров (1896-1937) — ТАССР халык комиссарлары шурасы рәисе (1921-1924) (Тауиле авылы).
- Әхмәт Гадел (1942-2012) — танылган татар шагыйре, кинодраматург, публицист, СССР Язучылар берлеге әгъзасы (Акчишмә авылы).
- Миңгол Галиев (1941) — татар җырчысы, тенор, мөгаллим, Татарстан Республикасының атказанган артисты һәм Татарстанның халык артисты (Иске Комазан авылы).
- Рәис Даутов (1928-2007) – татар язучысы, тәрҗемәче, әдәбият белгече, мөхәррир, Татарстан Язучылар берлеге әгъзасы, Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре (Шәмәк авылы).
- Шәйхи Маннур — татар язучысы Тулбай авылы).
- Шаһинур Мостафин (1948—2020) - шагыйрь, прозаик, публицист, журналист, Татарстан Язучылар берлеге әгъзасы, Татарстан Республикасының атказанган мәдәният хезмәткәре (Арташ авылы).
- Ринат Мөхәммәдиев — татар язучысы, Тукай исемендәге дәүләт премиясе лауреаты, СССР Язучылар берлеге әгъзасы (Кече Кирмән авылы).
- Иван Егоров (1961, Җөри) — «Ак Барс» холдинг компаниясе» ААҖ җитәкчесе, Татарстан Республикасы керәшен иҗтимагый оешмасының идарә җитәкчесе.
- Нәҗип Хөсәенов (1885, Сәртек-1937) — Бохара коммунистлар фиркасе җитәкчесе (1919-1920).
- Әбүзәр Гаянов (1936, Акман) — ТР урман хуҗалыгы министры (1984-2001).
- Нәҗип Исмәгыйлев (Нәҗип Нәккаш) (30.07.1948, Үсәли), әдәбият галиме, хаттат, Тукай премиясе иясе (2016).
- Иван Максимов (1924, Албай-1987, Казан), Советлар Берлеге Каһарманы.
- Мулланур Мостафин (1932, Көек-Ерыкса-2007, Минзәлә), Минзәлә драма театры баш режиссеры, ТАССР атказанган сәнгать эшлеклесе.
- Нәзифә Кәримова (1947, Арташ), журналист, язучы, ТР атказанган мәдәният хезмәткәре (2000).
- Рафаил Газизов (1947, Кече Кирмән), язучы.
- Әлфәт Закирҗанов (1959, Югары Яке), әдәбият галиме, фән докторы.
Идарә-җир төзелеше[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Мамадыш шәһәре
- Албай авыл җирлеге
- Югары Ушма авыл җирлеге
- Дегетле авыл җирлеге
- Дүсмәт авыл җирлеге
- Ишки авыл җирлеге
- Катмыш авыл җирлеге
- Көмешкүл авыл җирлеге
- Келәүш авыл җирлеге
- Красная Горка авыл җирлеге
- Керәшен Пакшины авыл җирлеге
- Көек-Ерыкса авыл җирлеге
- Малмыж авыл җирлеге
- Кече Кирмән авыл җирлеге
- Түбән Ушма авыл җирлеге
- Түбән Сон авыл җирлеге
- Түбән Тәкәнеш авыл җирлеге
- Түбән Шүләңгер авыл җирлеге
- Никифорово авыл җирлеге
- Олыяз авыл җирлеге
- Омар авыл җирлеге
- Отарка авыл җирлеге
- Рагозино авыл җирлеге
- Сикәнәс авыл җирлеге
- Соколка авыл җирлеге
- Урта Кирмән авыл җирлеге
- Сон авыл җирлеге
- Тауиле авыл җирлеге
- Уразбахты авыл җирлеге
- Урманчы авыл җирлеге
- Усали авыл җирлеге
- Шәдче авыл җирлеге
- Шәмәк авыл җирлеге
- Яке авыл җирлеге
Сәнәгать[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- "Мамадышнефтепродукт" ҖЧҖ
- шәһәр электр челтәрләре
- "Мамадыш агач эшкәртү комбинаты" ААҖ
- "Мамадыш спирт заводы"
- "Мамадыш сыр-май комбинаты"
- "Мамадыш ашлык кабул итү предприятиесе" ААҖ
- "Мамадыш балык заводы" ААҖ
- Мамадыш урман хуҗалыгы
Авыл хуҗалыгы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
бодай, арыш, арпа, солы, борчак, бәрәңге, җитен үстерелә. Терлекчелекнең төп юнәлешләре-сөтчелек, дуңгызчылык, җәнлекчелек.
Авыл хуҗалыгына хезмәт күрсәтүче предприятиеләр: "Агрохимсервис".
Матбугат[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
"Нократ" ("Вятка") матбугат-мәгълүмат дәүләт учреждениесе.
Мәдәният[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Мамадыш туган якны өйрәнү музее
- Түбән Тәкәнеш музее
- Шәйхи Маннур музей-китапханәсе (Тулбай)
- Фәрит Яруллин музее (Кече Сон)
Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- http://www.tatmedia.com/tat/region/153
- 2010 елның 22 маендагы 24-ТРЗ № Татарстан Республикасы Законы
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ http://mamadysh.tatarstan.ru/tat/uprav/glava_rayon
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus59_reg1.php
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus70_reg1.php
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus79_reg1.php
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus89_reg1.php
- ↑ 6,0 6,1 http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus02_reg1.php
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Мустафин М.Р, Хузеев Р.Г. Всё о Татарстане (Экономико-географический справочник). — Казань, 1994
- ↑ 2002 ел сан алу базасы
- ↑ http://www.tatstat.ru/VPN2010/DocLib8/%D0%BD%D0%B0%D1%86%20%D1%81%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2.pdf
 | Шәһәрләр: Казан | Чаллы | Азнакай | Алабуга | Арча | Әгерҗе | Әлмәт | Баулы | Болгар | Бөгелмә | Буа | Зәй | Зеленодольск | Иннополис | Кукмара | Лаеш | Лениногорск | Мамадыш | Менделеевск | Минзәлә | Нурлат | Тәтеш | Түбән Кама | Чистай
Районнар: Азнакай районы | Аксубай районы | Актаныш районы | Алабуга районы | Алексеевск районы | Апас районы | Арча районы | Әгерҗе районы | Әлки районы | Әлмәт районы | Әтнә районы | Балтач районы | Балык Бистәсе районы | Баулы районы | Биектау районы | Бөгелмә районы | Буа районы | Зәй районы | Кайбыч районы | Кама Тамагы районы | Кукмара районы | Лаеш районы | Лениногорск районы | Мамадыш районы | Менделеевск районы | Минзәлә районы | Мөслим районы | Түбән Кама районы | Нурлат районы | Питрәч районы | Саба районы | Сарман районы | Спас районы | Тәтеш районы | Теләче районы | Тукай районы | Чирмешән районы | Чистай районы | Чүпрәле районы | Югары Ослан районы | Ютазы районы | Яңа Чишмә районы | Яшел Үзән районы | юкка чыккан районнар |  | |
|
Бу Татарстан географиясе буенча мәкалә төпчеге. Сез мәкаләне үзгәртеп һәм мәгълүмат өстәп,  Википедия проектына ярдәм итә аласыз.
|