Әлмәт

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Әлмәт latin yazuında])
Bu mäqäläneñ latin älifbasındağı igezäge bar.
Әлмәт
Карта
Ил Россия
Регион Татарстан
Район Әлмәт районы
Координатлар 54°54'тн, 52°18'кнч
Мэр Тимур Нагуманов[1]
Нигезләнгән XVIII гасыр
Беренче телгә алу 1720
Мәйдан 41 км²
Халык саны 142 143 кеше
Халык тыгызлыгы 3785 кеше/км²
Агломерация якынча 530 мең
Милли состав татарлар 50,4%, руслар 42,9%, чуашлар, мордвалар
Дини состав мөселманнар, христианнар
Сәгать кушагы UTC+3
Телефон коды 8553, 8557
почта индекслары 423450-423465
Кардәш шәһәрләр Соргыт[2]

Әлмәт (лат. тат. Əlmǝt, рус. Альметьевск) — Татарстан шәһәре, Әлмәт районы үзәге. Кама буе, Бөгелмә-Бәләбәй калкулыгындагы сөзәклектә, Зәй елгасының (Кама кушылдыгы) сул як ярында, Әлмәт тимер юл станциясеннән төньяк-көнбатышка таба 16 километрда, Казаннан көньяк-көнчыгышка таба 279 километр ераклыкта урнашкан. Автоюлларның эре төене. Шәһәрдән 10 километр читтә – БөгелмәЯр ЧаллыӘгерҗе тимер юлы. Бөгелмә-Бәләбәй калкулыгында урнашкан.

Халкы 159 000 кеше тәшкил итә.

Әлмәт – Татарстанның эре нефть сәнәгате үзәге (Ромашкино нефть һәм газ ятмалары чыганагы). Әлмәт – «Дуслык» магистраль нефтьүткәргеченең, Түбән Новгород, Пермь, Самар һәм башка нефтьүткәргечләрнең башлангыч пункты.

Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Әлмәт шәһәре Әлмәт авылы нигезендә барлыкка килә. Әлмәт авылы, «Әлмәт энциклопедиясе» хезмәткәрләре тикшеренүләренә караганда, 1720 елда нигезләнгән. 1930 елдан Әлмәт авылы — Әлмәт районының үзәге. Нефть чыгу белән бәйләнешле рәвештә, 1952 елның март аеннан ул шәһәр тибындагы бистәгә (поселок) әверелә, 1953 елның ноябрь аеннан исә шәһәр статусын ала.

Сәнәгать[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

нефть чыгаручы сәнәгать

  • «Әлмәтнефть» нефть-газ чыгару идарәсе
  • «Елховнефть» нефть-газ чыгару идарәсе
  • «Ямашнефть» нефть-газ чыгару идарәсе
  • В.Д.Шашин исемендәге «Татнефть» ААҖ
  • «Татнефтеотдача» ЯАҖ
  • «Нефтеконсорциум» ЯАҖ,
  • «Татойлгаз» ЯАҖ,

газ эшкәртү

  • «Татнефть газ эшкәртү» идарәсе

машина төзелеше һәм металл эшкәртү

  • «АЛНАС» батырма электр насослары заводы» ААҖ
  • «Әлмәт торба заводы» ААҖ
  • «Әлмәт резина техника изделиеләр заводы» ҖЧҖ
  • «Әлмәт тимер-бетон изделиеләр заводы» ААҖ
  • «Әлмәт «Радиоприбор» заводы» ААҖ
  • «АЗГП» ААҖ» производство-сәүдә фирмасы

җиңел сәнәгать

  • «Алсу» оек-оекбаш фабрикасы

азык-төлек сәнәгате

  • Әлмәт сөт комбинаты, «Әлмәт икмәк заводы» ААҖ

«Акташ кирпеч заводы» ААҖ үзәктән читтәрәк урнашкан. Нефть чыгару районның барлык территориясендә алып барыла.

Авыл хуҗалыгы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Әлмәт районында бодай, арыш, арпа, солы, борчак, вика, кукуруз, тары, яшелчәләр үстерелә.

Мөгезле эре терлек, дуңгыз, сарык, атлар, кош-корт, читлектә җәнлекләр (ак төлке, чәшке) асрала.

Авыл хуҗалыгы ширкәтләре

  • «Колшәрип» кошчылык фабрикасы» ҖЧҖ.

Территориядә Әлмәт һәм Кәләй урман хуҗалыклары бар.

Мәгариф[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Туган якны өйрәнү музее

Мәдәният[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Музейлар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Дин[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Православие[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Ислам[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

«Нурлы» мәчете

Спорт[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  • "Нефтяник" хоккей клубы
  • "Алнас" футбол клубы

Шәхесләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Галерея[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Әлмәт
Татар театры
Мәдәният йорты. Картиналар галереясы
Мәдәният йорты. Картиналар галереясы  
Музыка көллияте
«Татнефть» баш офисы
«Татнефть» баш офисы  
Әлмәтнең Казан соборы
Әлмәтнең Казан соборы  

Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]