Мамадыш

Мамадыш
Мамадыш
Ил	Россия
Республика	Татарстан
Муниципаль район	Мамадыш районы
Координатлар	55°42'57.6"N, 51°24'36.0"E
Нигезләнгән	1391
Мәркәз биеклеге	80 м
Рәсми тел	[[рус теле, татар теле]]
Халык саны	14 432 кеше
Милли состав	татарлар, руслар һ.б
Дини состав	Ислам, христианлык һ.б.
Сәгать кушагы	UTC+3
Телефон коды	+7 85563
Рәсми сайт	mamadysh.ru/
	Аудио, фото һәм видео Викиҗыентыкта

Мамадыш (лат. тат. Mamadış, рус. Мамадыш) — Русия Федерациясендәге Татарстан Республикасының Мамадыш районы үзәге, Казаннан 167 км көнчыгышта урнашкан. Кама алды төбәгендә, Нократ елгасының (Чулманның кушылдыгы) уң ярына, Ушмы елгасы койган урында, Казан-Екатеринбург линиясендәге Кукмара тимер юл станциясеннән 80 км көньяк-көнчыгышта урнашкан. Нократ елгасында пристань.

Халык саны: 14 432 кеше (2010).^[1]

* Туган якны өйрәнү музее

Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Татар авылы буларак барлыкка килә. Аның урынына беренче күчеп утыручының исемен йөртә. ХVII гасырдан анда руслар күченеп утыра башлый. Изге Троица храмы җиткерелгәч, Троицкое авылы дип атала. 1781 елдан Мамадыш – өяз шәһәре. Район 1930 елда оештырыла.

1921 елның ахырында Мамадышта эшләп килгән педагогия курслары ябыла. Сәбәбе: укыту өчен әсбаплар, кабинетлар, мастерскойлар һәм иң мөһиме — педагоглар җитешмәү. Күп кенә фәннәр бөтенләй укытылмый. Курсларны Алабугадагы шундый ук курсларга кушалар.

Халык[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

1840^[2]	1866^[3]	1897^[4]	1913^[5]	1939^[5]	1959^[6]	1970^[7]	1979^[8]	1989^[9]	2002^[10]	2010^[1]
3 655	3 619	4 195	~5 900	~7 700	9 023	9 663	10 326	11 835	13 509	14 432

Төп милләтләр:

1989 елгы җанисәп буенча: татарлар — 59,0%, руслар — 39,4%.
2002 елгы җанисәп буенча: татарлар — 65,3%, руслар — 30,1%.

Сәнәгать[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

"Мамадышнефтепродукт" ҖЧҖ
шәһәр электр челтәрләре
"Мамадыш агач эшкәртү комбинаты" ААҖ
"Мамадыш спирт заводы"
"Мамадыш сыр-май комбинаты"
"Мамадыш ашлык кабул итү предприятиесе" ААҖ
"Мамадыш балык заводы" ААҖ
Мамадыш урман хуҗалыгы

Авыл хуҗалыгы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Бодай, арыш, арпа, солы, борчак, бәрәңге, җитен үстерелә. Терлекчелекнең төп юнәлешләре-сөтчелек, дуңгызчылык, җәнлекчелек.

Авыл хуҗалыгына хезмәт күрсәтүче ширкәтләр: "Агрохимсервис".

Матбугат[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

"Нократ" ("Вятка") матбугат-мәгълүмат дәүләт учреждениесе.

Шәхесләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Галина Ибраһимова (1928), ССРБ халык табибы.

Мәдәният[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

[гкс-1] 1,0 ^1,1 архив күчермәсе, archived from the original on 2011-06-27, retrieved 2013-05-25

[2] Статистические таблицы о состоянии городов Российской империи, 1840

[3] Казан губернасы торак урыннары исемлеге, 1866

[4] Населенныя мѣста Россійской Имперіи въ 500 и болѣе жителей. Санктъ-Петербургъ, 1905.

[mojgorod-5] 5,0 ^5,1 http://tatarile.org/maglumat/%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99/%D0%B1%D1%83%D0%B0-1

[6] 1959 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[7] 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[8] 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[9] 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[10] 2002 елгы Бөтенроссия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[B1-11] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 ^1,16 ^1,17 ^1,18 ^1,19 ^1,20 бу торак пунктта яшәүче татарлар саны ясалма рәвештә киметелгән булырга мөмкин

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[1]

к б ү Татарлар саны буенча Русия торак пунктлары
> 100 мең кеше	Казан • Уфа^[1] • Яр Чаллы • Мәскәү • Түбән Кама
> 50 мең кеше	Әлмәт • Стәрлетамак^[1] • Сембер • Ижау • Чиләбе
> 25 мең кеше	Екатиринбур • Октябрьски^[1] • Ырынбур • Нефтекама^[1] • Самар • Яшел Үзән • Пирем • Азнакай • Салават^[1] • Туймазы^[1] • Петербург • Төмән • Әстерхан • Алабуга • Бөгелмә • Тольятти • Лениногорски
> 10 мең кеше	Түбән Варта • Зәй • Чистай • Магнитогорски • Омск • Дүртөйле^[1] • Норлат • Арча • Соргыт • Тубыл • Баулы Саранск • Мәләкәс • Буа • Сарытау • Бәләбәй^[1] • Кукмара • Нижгар • Нефтеюганск • Чишмә^[1] • Пенза • Җәлил • Менделеевск • Әгерҗе • Зылатаус • Мамадыш
> 5 мең кеше	Йошкар-Ола • Волгоград • Новосибирск • Ишембай^[1] • Красноярск • Мәләвез^[1] • Актаныш • Урта Әләзән • Орски • Сызран • Сарапул • Минзәлә • Күзнәй • Яңавыл^[1] • Тум • Первоуральск • Күмертау^[1] • Учалы^[1] • Агыйдел • Байлар Сабасы • Чакмагыш^[1] • Ноябрьск • Прокопьевск • Түбән Мактама • Волжск • Балтач • Копейск • Бөре^[1] • Можга • Сарман • Мөслим • Бүздәк • Кама Аланы • Кемерово • Раевский^[1] • Түбән Тагил • Нократ Аланы • Урыссу • Дзержинск • Толбазы^[1] • Бакалы^[1] • Чаткы • Белорет • Актүбә • Биектау • Өркет • Троицк • Иске Кулаткы • Шыгырдан • Когалым • Приютово^[1] • Балык Бистәсе • Шәмәрдән • Яңа Уренгой • Ростов-на-Дону • Благовещен^[1] • Васильево • Югары Пышма • Богырыслан
Моны да карагыз: Татарлар саны буенча Балтыйк буе илләре, Украина, Казакъстан торак пунктлары ↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 ^1,16 ^1,17 ^1,18 ^1,19 ^1,20 бу торак пунктта яшәүче татарлар саны ясалма рәвештә киметелгән булырга мөмкин