Albert Eynştein
Albert Eynştein | |
---|---|
Einstein, 1911 | |
Tulı iseme | Albert Einstein |
Hönäre | fizika ğalime |
Tuu datası | 14 mart 1879 |
Tuu cire | Ulm, Würtemberğ patşalığı, Alman imperiäse |
Watandaşlığı | / Alman imperiäse, / Weymar cömhüriäte, Şweytsariä, AQŞ |
Ülem datası | 18 aprel 1955 (76 yäş) |
Ülem cire | Prinston, Nyu-Djersi ştatı, AQŞ |
Ätise | German Eynşteyn |
Änise | Paulina Eynşteyn |
Büläk häm premiäläre | Fizika ölkäsendä Nobel premiäse (1921) |
Albert Eynştein (1879-1955) — tanılğan ğalim, zamança teoretik fizikağa nigez saluçılarnıñ berse, Fizika ölkäsendä Nobel premiäse laureatı, cämäğät eşleklese. Almaniädä (1879 — 1893, 1914 — 1933 yıllar), Eswiçrädä (1893 — 1914 yıllar) häm AQŞda (1933 — 1955 yıllar) yäşi. Dönyanıñ yegermedän artıq universitetınıñ xörmätle doktorı, küpsanlı fän Akademiäläre äğzası.
Eynşteyn — 300dän artıq fänni eş, şulay uq fän tarixı häm fälsäfäse buyınça yaqınça 150 kitap häm mäqälä avtorı. Fizika ölkäsendä berniçä möhim teoriä eşläp çığara:
- Maxsus çağıştırmalılıq teoriäse (1905 yıl).
- Ğomumi çağıştırmalılıq teoriäse (1907— 1916 yıllar).
- Fotoeffekt häm cılısıyışlıqnıñ kvant teoriäse.
- Kvant Boze — Eynşteyn büleneşe.
- Fluktuatsiälär teoriäsenä nigez salğan broun xäräkäteneñ statistik teoriäse.
- İnduktsiälängän nurlanış teoriäse.
- Tirälektäge termodinamik fluktuatsiälärdä yaqtılıq taralışı teoriäse.
Eynşten tigezlämäse gravitatsiä öçen
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Eynşteyn tigezlämäläre käkrängän fäza-waqıtta buluçı matdä üzlekläre fäza-waqıtnıñ käkrelege belän bäylilär.
(tigezlämädä: sul yaqta - geometriä (dürt ülçäneşle fäza-waqıt), uñ yaqta - matdä)
)
— skalyar käkrelek, - metrik tenzor, häm Riççi tenzorı
— kosmologik daimie, - energiä-impuls tenzorı , — Pi, — vakuumda yaqtılıq tizlege , — Nyuton ğravitatsion daimie .
- Eynşteyn tenzorı
— Eynşteyn ğravitatsion daimie.