Словения икътисады
Словения хәзерге вакытта чагыштырмача алга киткән ил белән тотрыклы үсә баручы икътисад булып тора. Җан башына тулаем эчке продукт Европа Берлегенең 27 иле буенча уртачадан 88 % тәшкил итә[1]. Словения посткоммунистик илләре арасында иң алга киткән ил булып тора. Җан башына тулаем эчке продукт - 27 506 доллар. Җан башына ТЭП буенча-38 841 доллар. Посткоммунистик илләр арасында Словения икенче урында. Уртача хезмәт хакы күләме: $1894,24 (брутто, 2018 ел) һәм $1233,59 (нетто, 2018 ел[2][3]). Минималь хезмәт хакы күләме: $959,87 (брутто, 2018 елның 1 гыйнварыннан) һәм $727,07 (нетто, 2018 елның гыйнварыннан).[4][5][6][7][5][8][9][7][10][11][12]. Словениядә 2018 елга минималь хезмәт хакы 3300 кеше ала[6].
2004 елда Словения башка элеккеге социалистик илләр белән бергә Европа Берлегенә керә. 2007 елда евро кабул итте[13] . 2010 елдан икътисади Хезмәттәшлек һәм Үсеш Оешмасы әгъзасы булып тора.
Словения белемле эшче көч һәм алга киткән инфраструктурага ия. Ул төп транспорт юллары киселешендә урнашкан[13]. Икенче яктан, турыдан-туры чит ил инвестицияләре дәрәҗәсе иң түбәннәреннән санала. Словения икътисады 2000 еллар ахырында башланган Европа икътисади кризисыннан җитди зыян күрде[13].
Словения сәнәгатенең әйдәп баручы тармаклары бүгенге көндә электроника, электр җиһазлары, химикатлар, дару препаратлары, текстиль, кәгазь, агач эшләнмәләре һәм автомобильләр җитештерәләр. Кешеләрнең өчтән ике өлеше хезмәт күрсәтү өлкәсендә мәшгуль.[14]
Статистика[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Киләсе таблицада 1992-2018 еллар өчен төп икътисадый күрсәткечләр күрсәтелгән.[15]
| Ел | ТЭП (ППС)(млрд евро) | Җан башына ТЭП (ППС)(еврода) | ТЭП үсеше (реаль) | Инфляция дәрәҗәсе(процентларда) | Эшсезлек (процентларда) | Дәүләт бурычы (ТЭП процентларында) |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1992 | 7,78 | 3 222 | … | … | 7,8 % | … |
| 1993 | 7,78 | 3 922 | 2,8 % | 31,9 % | 8,6 % | … |
| 1994 | 7,78 | 4 546 | 5,3 % | 20,7 % | 8,5 % | … |
| 1995 | 10,52 | 5 308 | 4,1 % | 13,7 % | 7,0 % | 17 % |
| 1996 | 10,52 | 6 103 | 3,6 % | 9,9 % | 6,8 % | 20 % |
| 1997 | 10,52 | 6 963 | 5,0 % | 8,3 % | 7,0 % | 21 % |
| 1998 | 10,52 | 7 734 | 3,3 % | 8 % | 7,4 % | 21 % |
| 1999 | 10,52 | 8 707 | 5,3 % | 6,1 % | 7,4 % | 22 % |
| 2000 | 18,85 | 9 484 | 3,7 % | 8,9 % | 6,7 % | 29 % |
| 2001 | 21,15 | 10 626 | 3,2 % | 8,3 % | 6,2 % | 29 % |
| 2002 | 23,55 | 11 809 | 3,5 % | 7,5 % | 6,3 % | 28 % |
| 2003 | 25,61 | 12 838 | 2,7 % | 5,5 % | 6,7 % | 27 % |
| 2004 | 27,61 | 13 838 | 4,4 % | 3,6 % | 6,3 % | 27 % |
| 2005 | 29,11 | 14 574 | 3,8 % | 2,5 % | 6,5 % | 26 % |
| 2006 | 31,47 | 15 708 | 5,7 % | 2,5 % | 6,0 % | 26 % |
| 2007 | 35,07 | 17 446 | 7,0 % | 3,7 % | 4,9 % | 23 % |
| 2008 | 37,93 | 18 865 | 3,5 % | 5,7 % | 4,4 % | 22 % |
| 2009 | 36,25 | 17 838 | −7,6 % | 0,8 % | 5,9 % | 35 % |
| 2010 | 36,36 | 17 764 | 1,3 % | 1,8 % | 7,3 % | 38 % |
| 2011 | 37,06 | 18 075 | 0,9 % | 1,8 % | 8,2 % | 46 % |
| 2012 | 36,25 | 17 637 | −2,6 % | 2,6 % | 8,9 % | 54 % |
| 2013 | 36,45 | 17 706 | −1,0 % | 1,8 % | 10,1 % | 70 % |
| 2014 | 37,63 | 18 259 | 2,8 % | 0,2 % | 9,7 % | 80 % |
| 2015 | 38,85 | 18 834 | 2,2 % | −0,5 % | 9,0 % | 83 % |
| 2016 | 40,37 | 19 555 | 3,1 % | −0,5 % | 8,0 % | 78 % |
| 2017 | 42,99 | 20 807 | 4,9 % | 1,4 % | 6,6 % | 74 % |
| 2018 | 45,76 | 22 129 | 4,1 % | 1,7 % | 5,1 % | 70 % |
Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Бәйсезлек алганнан бирле Словения диверсификацияләү үткәрә. Словения-Бөтендөнья сәүдә оешмасына нигез салучы. 1996 елда ул CEFTA ка кушылды. 2004 елда Словения Европа Берлегенә керә, ә 2007 елда толар милли валютасыннан еврога күчә. Словения шулай ук Көньяк-Көнчыгыш Европада (SECI), Үзәк Европа инициативасы һәм Кара диңгез икътисади хезмәттәшлек оешмасы инициативасы әгъзасы булып тора.
2000 еллар азагындагы икътисади кризис Словения икътисадына җитди зыян китерә. 2009 - 2012 елларда дәүләт бурычы (дәүләт гарантияләрен дә кертеп) 14,0 млрд. евродан 19,7 млрд. еврога кадәр арткан. 2009 елда җан башына тулай төбәк продукты 7,9 % ка кимегән, бу Балтия һәм Финляндиядән соң Европа Берлегендә иң зур кимү булган. 2009 ел рецессиясеннән һәм озакка сузылган экспорт торгызу аркасында, 2011 елның дүртенче кварталында Словения икътисады янә рецессиягә дучар була. Бу эчке куллануның, шулай ук экспорт үсеше темпларының кимүе белән бәйле иде. Словения, нигездә, Еврозона илләренә экспортлый. Эчке куллануның кимү сәбәпләре берничә иде: фискаль аскетизм, 2011 елның соңгы айларында бюджет чыгымнарын туктату, икътисади реформаларны тормышка ашыру буенча көчләрнең уңышсызлыгы, шулай ук экспортны киметү. Моннан тыш, 2010 һәм 2011 елларда төзелеш тармагы нык зыян күрә.
Тышкы сәүдә[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Словениянең тышкы сәүдәсе ЕБның башка илләренә, барыннан да элек, Алмания, Австрия, Италия һәм Франциягә юнәлгән. Әйтик, 2006 елда ЕБның 25 иленә Словения экспортының 68,5% ы һәм Словения импортының 80,2% ы туры килгән. Словения икътисады тышкы сәүдәгә бик нык бәйле. Сәүдә тулаем эчке продуктның якынча 120 % ын тәшкил итә. Словения сәүдә багланышларының өчтән ике өлеше ЕБ илләренә туры килә.
Эшсезлек[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Статистика идарәсе мәгълүматлары буенча, Словения Республикасы 2019 елның декабрендә эшсезлек дәрәҗәсе 4% тәшкил иткән, 41000 кеше эшсез, бу Словения тарихында иң түбән дәрәҗә[16].
Икътисадый күрсәткечләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Словения икътисадының авыл хуҗалыгы, урман хуҗалыгы һәм балыкчылык кебек традицион тармаклары тулаем эчке продуктның чагыштырмача түбән 2,5 процентын тәшкил итә, аларда халыкның 6 проценты гына мәшгуль. Ферманың уртача күләме 5,5 га якын. Словениянең бер өлеше Альпия-Адриатик биорегионына керә, ул хәзерге вакытта органик игенчелек буенча инициатива күрсәтә. 1998 һәм 2003 елларда Словениянең авыл хуҗалыгында органик сектор өлеше 0,1 % тан 3,3 % ка кадәр арткан.
Соңгы елларда Словения бюджетында дефицит күзәтелә. 1999 һәм 2007 еллар арасында дефицит елына якынча 650 млн доллар тәшкил иткән, әмма бу тулаем эчке продуктның 23% тан кимрәк. 2008 елда зур булмаган профицит булган: гомуми сумма 23,16 млн доллар, ә чыгымнар-22,93 млн доллар. Хөкүмәт чыгымнары тулаем эчке продуктның 38% ын тәшкил итте. 2011 елның гыйнварына Словениянең гомуми дәүләт бурычы билгесез. Словения Республикасының статистик бюросы хәбәр иткәнчә, 2010 елның сентябрь ахырына ул 19,5 млрд евро яки тулаем эчке продуктның 54,2% ын тәшкил итә (дәүләт тарафыннан гарантияләнгән займнарны исәпләмичә). Словениянең Финанс министрлыгы мәгълүматларына караганда, 2011 елның гыйнварында ул 15 млрд евродан бераз кимрәк булган, ягъни 2009 ел өчен тулаем эчке продуктның 41,6% ы. Шуңа да карамастан, Словениянең «Finance» финанс газетасы исәпләгәнчә, 2011 елның гыйнварында бурыч 22,4 млрд евро тәшкил иткән, ягъни тулаем эчке продуктның 63 % ы диярлек, бу Европа Берлеге рөхсәт иткән лимитның 60% ыннан артып китә. 2011 елның 12 гыйнварында Словениянең Хисап палатасы министрлык тарафыннан тәкъдим ителгән мәгълүматларны кире какты һәм финанс министры Франц Крижаничның отставкага китүен таләп итте.
Халык керемнәре[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Элеккеге коммунистик икътисад булган барлык илләрдән Словения иң югары хезмәт хакы күләме, җан башына туры килгән иң югары номинал ТЭП буенча дөньяда 34 урын алып. Җан башына туры килгән ППС буенча Чехиядән соң икенче. 2019 елның 1 гыйнварыннан минималь хезмәт хакы күләме 886 евро (брутто) һәм 667 евро (нетто) тәшкил итә. 2018 елда картлык буенча минималь пенсия 500 евро тәшкил итә. 2020 елның 1 гыйнварыннан минималь хезмәт хакы күләме 940.58 евро (брутто) һәм 700 евро (нетто) тәшкил итә. 2019 елда уртача хезмәт хакы күләме 1897.90 евро (брутто) һәм 1234.75 евро (нетто) тәшкил итә.
Шулай ук карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Тышкы сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Викиҗыентык: Атлас: Словения икътисады 
- Offizielle Website der Republik Slowenien
- Fakten über Slowenien. Kommunikationsamt der Slowenischen Regierung (PDF; 6,3 MB)
- Statistični urad Republike Slovenije – Statistisches Amt der Republik Slowenien
- Schwerpunkt auf eurotopics.net
- Länderprofil Slowenien des Statistischen Bundesamts
- Landkarte und Luftbilder mit jedem Dorf in Slowenien
- Geologische Entstehungsgeschichte Sloweniens
- www.slovenia.info
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ GDP per capita in PPS - GDP per capita in Purchasing Power Standards (PPS) (EU-27 = 100). Eurostat. әлеге чыганактан 2013-01-01 архивланды. 23 November 2009 тикшерелгән.
- ↑ Average wages - 2nd quarter of 2018. Czech Statistical Office. 7 September 2018 тикшерелгән.
- ↑ Výpočet čisté mzdy 2019 — Kalkulačka | Peníze.cz
- ↑ Minimum Wage in Europe — Google Public Data Explorer
- ↑ 5,0 5,1 Словения Республикасы рәсми хәбәрчесе, № 5/2018, 2018 елның 26 гыйнвары, бүлек министрлыгы, 220 статья
- ↑ 6,0 6,1 Slovenia ups minimum wage by 4.7 percent, firms worried |, archived from the original on 2018-09-29, retrieved 2020-05-27
- ↑ 7,0 7,1 Ministrica minimalno plačo povišala za 4,7 odstotka — RTVSLO.si
- ↑ Словения Республикасы рәсми хәбәрләре, № 5/2018, 2018 елның 26 гыйнвары
- ↑ Minimalna plača 2018: 638 evrov neto — Podjetništvo | Data d.o.o
- ↑ Slovenia’s labour minister proposes minimum wage hike of 4,7 % in 2018
- ↑ Ministrica bi minimalno plačo zvišala za 25 evrov — siol.net
- ↑ Poglejte, kako je rasla minimalna plača v Sloveniji — siol.net
- ↑ 13,0 13,1 13,2 Osnovni gospodarski podatki o Sloveniji (Slovene). Embassy of the Republic of Slovenia Vienna. әлеге чыганактан 2012-06-18 архивланды. 15 March 2012 тикшерелгән.
- ↑ The World Factbook. Central Intelligence Agency, United States (23 February 2012). әлеге чыганактан 2020-04-24 архивланды. 2020-05-27 тикшерелгән.
- ↑ [1]
- ↑ [2]