Алатыр

Алатыр
	Алатыр
	рус. Алатырь
Байрак[d]	Илтамга[d]
Нигезләнү датасы	1552
Рәсми тел	чуаш теле һәм рус теле
Дәүләт	Россия
Нәрсәнең башкаласы	Алатыр районы һәм Алатыр өязе
Административ-территориаль берәмлек	Чуашстан
Сәгать поясы	MSD һәм UTC+03:00
Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы	Сура һәм Алатыр
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы	глава администрации[d]
Хөкүмәт башлыгы	Трифонов, Денис Владимирович[d]
Халык саны	34 785 (1 гыйнвар 2018)
Ир-ат халкы	4818
Хатын-кыз халкы	5172
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек	130 метр
Мәйдан	41,7 км²
Почта индексы	429820–429828
Рәсми веб-сайт	galatr.cap.ru(рус.)
Беренче язма телгә алу	1552
Җирле телефон коды	83531
	Алатыр Викиҗыентыкта

Бу терминның башка аңлатмалары да бар, аларны карау өчен Алатыр (мәгънәләр) битенә күчегез.

Алатыр (чуаш. Улатӑр, рус. Алатырь, эрз. Ратор ош) — 1552 елда нигезләнгән Чуашиядә урнашкан шәһәр, Алатыр районының административ үзәге.

Халык саны — 41 552 кеше (2010).

География[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Шәһәр Сыры сул ярында, Сырыга Алатыр елгасы кушылу урыны янында урнашкан. Шәһәрнең территориясе 41,7 км².

Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Алатыр 1552 елда телгә алына. Ләкин аңа кадәр дә нигезләнүе ихтимал. Россия Империясендә Алатыр чуаш һәм мордва халыкларының милли аң үзәкләренең берсе булып торган. Чуаш үзаңы барлыкка килгән Сембер каласының форпосты дип тә әйтеп була.

1925 елның 20 июлендә Сембер губернасы составыннан Чуаш АССР составына күчерелгән.^[5]

Халык[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

1897^[6]	1931^[7]	1939^[7]	1959^[8]	1979^[9]	1989^[10]	2002^[11]	2010^[12]
12 209	~22 700	~29 800	36 900	45 300	47 600	43 161	41 552

Милли состав: чуашлар — 2,9%, руслар — 85,1%, мордва — 8,5%.^[13]

Икътисад[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Кайчандыр Алатыр Чуашиянең иң алдынгы сәнәгать үзәкләренең берсе булса, Советлар Союзы таркалганнан соң икътисады какшый, тик соңыннан үз сәнәгатен кире торгыза алмый.

Югары уку йортлары[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

И.Н. Ульянов исемле Чуаш дәүләт университетының филиалы

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Моны да карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Алатыр өязе

Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Администрация г. Алатырь(рус.)
Информационно-справочный портал города Алатырь 2012 елның 6 июнь көнендә архивланган.(рус.)
Алатырь в энциклопедии «Мой город»(рус.)
Фотоальбом г. Алатырь(рус.)
Фотографии Алатыря(рус.)
Редкие фотографии Алатыря и алатырцев 50-х--80-х гг. XX в. 2008 елның 1 май көнендә архивланган.(рус.)
Герб и флаг г. Алатырь(рус.)

[_2fc6a7f8b7c69111-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Алатырь // Энциклопедический словарь / мөхәррир И. Е. Андреевский — СПб: Брокгауз — Ефрон, 1890.
https://wikidata.org/wiki/Track:Q656https://wikidata.org/wiki/Track:Q602358https://wikidata.org/wiki/Track:Q22680698https://wikidata.org/wiki/Track:Q19908137https://wikidata.org/wiki/Track:Q4065721https://wikidata.org/wiki/Track:Q23892884

[_7dc594dc26992d30-2] рәсми веб-сайт
https://wikidata.org/wiki/Track:P856https://wikidata.org/wiki/Track:Q22137024

[_3210b27253f8434c-3] ttps://galatr.cap.ru/news/2022/02/10/resheniem-sobraniya-deputatov-goroda-alatirya-sedj

[_bcb8f10107270967-4] 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Федераль дәүләт статистикасы хезмәте.
https://wikidata.org/wiki/Track:Q2624680

[5] Из истории административно-территориального устройства и государственных учреждений дореволюционной и Советской Чувашии(үле сылтама)

[6] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97_uezd.php?reg=1361

[mojgorod-7] 7,0 ^7,1 http://www.mojgorod.ru/chuvashsk_r/alatyr/index.html

[8] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/rus59_reg2.php

[9] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/rus79_reg2.php

[10] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/rus89_reg2.php

[11] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/rus02_reg2.php

[12] архив күчермәсе, archived from the original on 2011-06-27, retrieved 2012-05-31

[13] 2002 ел сан алу базасы, archived from the original on 2019-07-12, retrieved 2013-05-13

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]