Зәйтүн мае
.jpg)
Зәйтүн мае — Европа зәйтүне (Olea europaea) җимешләреннән чыгарыла торган үсемлек мае.
Майлар-әчелекләр төзелеше буенча зәйтүн мае - майлы әчелекләр триглицеридлары кушылмасы булып тора, олеин әчелеге эфирлары белән бай.
Зәйтүн мае - Италия, Испания, Грецияның милли ризыгы, Урта диңгез диетасына керә.
Борынгы заманнардан ук ягулык чыганагы булып, чиркәү, мәчетләрне яктырту, шулай ук христиан һәм яһүд дине йолаларын үткәрү өчен (елей төрендә) кулланыла.
Тасвир
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Зәйтүн мае көрән-сары төсле, күксегән тәм килә, эрү температурасы +7 +10 °C.
Зәйтүн Урта диңгез төньяк-көнчыгыш буйларында, шул исәптән Кече Азиядә үсә.
Критта табылган зәйтүн мае өчен иң борынгы чүлмәкләр БЭК 4 меңьеллыкка карый.
Төзелеш
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Зәйтүн мае холестеринны киметүче файдалы туендырылмаган майлы әчелекләр белән бай (олеин майлы әчелеге).
| Май | Моно-туендырылмаган майлы әчелекләр (файдалы) |
Поли-туендырылмаган майлы әчелекләр (иң файдалы) |
Туендырылган майлы әчелекләр (зыян китерә ала) |
Холестерин, мг |
|---|---|---|---|---|
| Пальма мае | 40 | 10 | 50 | 0 |
| Җир чикләвеге мае | 39 | 42 | 19 | 0 |
| Зәйтүн мае | 75 | 10 | 15 | 0 |
| Кукуруз мае | 30 | 54 | 16 | 0 |
| Кытай борчагы мае | 25 | 69 | 15 | 0 |
| Көнбагыш мае | 13 | 77 | 10 | 0 |
| Һинд чикләвеге мае | 5 | 1 | 94 | 0 |
| Атланмай | 21 | 3 | 51 | 215 |
Шулай ук зәйтүн маенда Е, А, К витаминнары бар, линол әчелеге күрү сәләтен яхшырта.
Ләкин көнбагыш маенда Е витамины зәйтүн маена караганда күберәк бар, чагыштыру өчен:
- Зәйтүн маенда 12 мг
- Көнбагыш маенда 40-60 мг
Ике төр майда күп F витамины бар.
Тазартылмаган (рафинадланмаган) зәйтүн мае шактый файдалырак була.
Җитештерүчеләр
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]2010 елда зәйтүн мае 40%ы Испаниядә җитештерелгән, күбесенчә көньяктагы Әндәлүс вилаятендә.
| Ил | Җитештерү(2005[1]) | Кулланылыш (2005[1]) | Бер кешегә уртача еллык кулланылышы (кг) | |
|---|---|---|---|---|
| Испания | 36 % | 20 % | 13,62 | |
| Италия | 25 % | 30 % | 12,35 | |
| Греция | 18 % | 9 % | 23,7 | |
| Төркия | 5 % | 2 % | 1,2 | |
| Сүрия | 4 % | 3 % | 6 | |
| Тунис | 8 % | 2 % | 9,1 | |
| Марокко | 3 % | 2 % | 1,8 | |
| Португалия | 1 % | 2 % | 7,1 | |
| АКШ | 8 % | 0,56 | ||
| Франция | 4 % | 1,34 |
Файдасы
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Зәйтүн маенда моно-туендырылмаган майлы әчелекләр күп, күп күләмдә олеин әчелеге барлыгы билгеле. Әлеге матдәләр "начар" холестерин дәрәҗәсен киметә, моның нәтиҗәсе булып йөрәк-кан тамырлары авырулары куркынычы да азая.
Ләкин зәйтүн маена караганда җитен маенда омега-3-туендырылмаган майлы әчелекләре, ә көнбагыш маенда исә Е витамины күберәк.
Сылтамалар
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Мәүлүдова Л.Г., Ботаника: Югары төзелешле үсемлекләр системасы: Югары уку йортлары өчен дәреслек бит330 2016 елның 5 март көнендә архивланган.
- http://zdravotvet.ru/polza-i-vred-olivkovogo-masla-kak-vybrat-xoroshee-maslo/
- http://www.inmoment.ru/beauty/health-body/useful-properties-products-o3.html
- ↑ 1,0 1,1 Статистика 2009 елның 31 май көнендә архивланган. на сайте ООН