Тонга

Тонга
Байрак[d]	Герб
Кыскача исем	🇹🇴
Этнохороним	tongai, Tongan, Tongano, تونغاني, تونغانية, تونغانيون, טונגי, טונגית, টোঙ্গানি, tongano, tongana, tongani, tongane, тонгоанци һәм tongan
Рәсми тел	тонганский язык[d] һәм инглиз теле
Һимн	Гимн Тонга[d]
Шигарь тексты	Ko e ʻOtua mo Tonga ko hoku tofiʻa, God and Tonga are my Inheritance һәм Бог и Тонга са моето наследство
Дөнья кисәге	Океанлык
Дәүләт	Тонга
Башкала	Нукуалофа[d]
Табигый-җәгърафик объект эчендә урнаша	Полинезия
Иң төньяк ноктасы
Геомәгълүматлар	Data:Tonga.map
Иң югары ноктасы	билгесез
Иң түбән ноктасы	Тын океан
Дәүләт башлыгы вазыйфасы	монарх Тонга[d]
Ил башлыгы	Тупоу VI[d]
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы	Список премьер-министров Тонга[d]
Хөкүмәт башлыгы	ʻАкилиси Похива[d]
Канунбирү органы	Законодательное собрание Тонга[d]
Дипломатик мөнәсәбәтләр	Австралия, ССҖБ, Кытай Җөмһүрияте, Кытай һәм Fiji
Әгъзалык	Берләшкән Милләтләр Оешмасы, Милләтләр Дуслыгы, Бөтендөнья сәүдә оешмасы, Халыкара реконструкция һәм үсеш банкы[d], Халыкара үсеш ассоциациясе[d], Халыкара финанс корпорациясе[d], Инвестицион бәхәсләрне хәл итү буенча халыкара үзәк[d], Африка, Кариб диңгезе һәм Тын океан дәүләтләре[d], Кече утрау-дәүләтләре бердәмлеге[d], Азия үсеш банкы[d], Интерпол[d], Химик коралларны тыю оешмасы[d], Международная гидрографическая организация[d] һәм Мәгариф, фән һәм мәдәният сораулары буенча Берләшкән Милләтләр Оешмасы
Никахка керү яше	18 яшь
Кулланылган тел	инглиз теле
Әүвәлгесе	British Tonga[d]
Халык саны	105 323 кеше кеше (2013)
Административ бүленеше	Эуа[d], Острова Хаапай[d], Острова Ниуас[d], Tongatapu[d] һәм Вавау[d]
Мәйдан	748,506563 квадрат километр
Сәгать поясы	UTC+13:00
Акча берәмлеге	тонганская паанга[d]
Номиналь тулаем эчке продукт	434 380 116 АКШ дуллыры
Кеше башына ТЭП	4098,54 АКШ дуллыры
ТЭП (САМП)	587 633 104,13 халыкара дуллыр
Кеше башына САМП ТЭП	5211 халыкара дуллыр
Реаль ТЭП үсеш күрсәткече	3,5 процент
Тулаем резервлары	158 784 858 АКШ дуллыры
Кеше потенциалы үсеше индексы	0,607, 0,639, 0,65, 0,669, 0,671, 0,693, 0,713, 0,716, 0,717, 0,716 һәм 0,717
Инфляция дәрәҗәсе	2,5 процент, 3,9 процент, 5,3 процент, 12,5 процент, 27,4 процент, 2,5 процент, 13,6 процент, 4 процент, 6,9 процент, 13,8 процент, 8,4 процент, -2,7 процент, 7,6 процент, 0 процент, 3,1 процент, 2 процент, 3,1 процент, 6,3 процент, 7,2 процент, 10,7 процент, 12 процент, 11,7 процент, 10,1 процент, 7,3 процент, 4,9 процент, 6,8 процент, 6,4 процент, 1,2 процент, 5 процент, 3,8 процент, 2,5 процент, 0,7 процент, 0,4 процент һәм -1,1 процент
Чиктәш дәүләтләр	Америка Кушма Штатлары
ХФӘ билгесе	ˈtɔŋgɑ
Рәсми веб-сайт	mic.gov.to
Автгмобиль хәрәкате ягы	сул[d]
Электр көчәнеше	240 Вольт
Электр аергычы төре	AS/NZS 3112[d]
Үзлеккә ия	ирекле ил[d]
Мәктәптә укымаган балалар саны	3179
Югары дәрәҗәле Интернет домены	.to
Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме	[d]
Илнең мобиль коды	539
Илнең телефон коды	+676
Гадәттән-тыш хәлләрдә ярдәм телефоны	9-1-1[d], 922, 933, 9-9-9[d], 927 һәм 928
Тема җәгърафиясе	geography of Tonga[d]
Тема буенча тарих	История Тонга[d]
Диңгездәге идентификацияләү номеры	570
Тулаем туулар коэффициенты	3,722
Викимедиянең күзәтү мәкаләсе	outline of Tonga[d]
Тонга Викиҗыентыкта

Тонга патшалыгы, дөрес әйтелеше Тоңа патшалыгы (тонг. Tonga, [ˈtoŋa]) — Тын океанда урнашкан Полинезиядәге дәүләт.

Гомуми мәгълүмат

Географик урнашуы

Тонга - Тын океанында урнашкан дәүләт, Фиджидан көньяк-көнчыгышка таба урнашкан. Өч төп төркем: Тонгатапу, Хаапай һәм Вавау формалаштыручы 150 дән артык утраулардан тора. Ил чылбыр булып төньяктан көньякка таба сузылган.

Мәйданы

Тонга мәйданы 748 кв. км алып тора.

Төп шәһәрләр, административ бүленеш

Илнең башкаласы - Нукуалофа шәһәре (34 мең кеше). Илнең административ-территориаль бүленеше: 5 округ.

Дәүләт төзелеше

Тауфа Окинааһау, Тонга короле, King of Tonga (1845–1893).

Дус утрауларының короле Джордж (1852)

Тонга - конституцион монархия. Дәүләтнең башы - король Тауфа'ахау Тупоу IV (1965 елның 16 декабреннан бирле хөкем итә). Хөкүмәтнең башы - премьер-министр. Ил Милләтләр Дуслыгына керә.

Табигать

Рельеф

Көнбатыш түтәлнең күпчелек утраулары диңгез дәрәҗәсеннән шактый өстәрәк урнашкан.

Геологик төзелеш һәм файдалы казылмалар

Илнең җир эчендә нинди булса да әһәмияткә ия ресурслар юк.

Климат

Климат йомшак, уртача температура +24°С һәм уртача явым-төшемнәр нормасы 1905 мм.

Туфраклар һәм үсемлекләр

Иң эре утраулар күп санлы пальмалар белән капланган.

Хайваннар дөньясы

Күп кош төрләре, утрауларда шулай ук ярканатның (летучая мышь) сирәк төре очрый, ул очучы төлке дип атала.

Халкы һәм теле

Халкы 108 мең кеше, халыкның уртача тыгызлыгы 1 кв. км - га 144 кеше. Этник төркемнәр: тонгалылар - 98%, башка полинезиялеләр, европалылар. Телләр: тонга теле, инглиз теле (икесе дә дәүләт теле).

Дин

Методистлар - 47%, католиклар - 14%, Ирекле Тонга Чиркәве тарафдарлары - 14%, мормоннар - 9%, Тонга Чиркәве тарафдарлары - 9%.

Кыскача тарихи тасвирлама

Утрауларда беренче европалылар булып XVII гасыр башында Голландиялеләр булган. Шуннан соң ике гасыр дәвамында утрауларга күп диңгезчеләр төшкән, шул исәптән Абель Янсоон Тасман һәм Джеймс Кук. 1845 елда Тонгада күп санлы граждан сугышлары беткән һәм ил конституцион монархия булып киткән. Европа илләре дәүләтнең нейтралитетын таныганнар. Әмма, 1899 елның 14 ноябре Германия-Британия килешүе буенча Тонга Бөекбритания протектораты булган, бу 1900 елның 18 маенда булган. 1970 елның 4 июненда ил бәйсезлек яулаган.

Кыскача икътисади тасвирлама

Икътисадның нигезе - авыл хуҗалыгы. Төп экспорт авыл хуҗалыгы культуралары: һинд чикләвеге пальмасы, бананнар; төп азык-төлек культуралары - батат, маниок, ямс, таро. Урман кисүе. Балыкчылык. Авыл хуҗалыгы чималы эшкәртүе. Чит ил туризмы. Копра, бананнар, һинд чикләвеге мае, ваниль экспорты. Акча берәмлеге - паанга.

Кыскача мәдәният тасвирламасы

Тонгалыларның тау'олунга биюе.

==== Мәдәният һәм архитектура ==== Нукуалофа Патша (король) сарае (1865-1867).

Чыганаклар

Энциклопедический справочник, "Все страны мира", Издательство "ВЕЧЕ", 2003.