Тонга

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Тонга latin yazuında])
Навигациягә күчү Эзләүгә күчү
Тонга
Flag of Tonga.svg
Байрак
Coat of arms of Tonga.svg
Илтамга
Шигарь God and Tonga are my Inheritance Edit this on Wikidata
Башкала Нукуалофа
Халык саны 105 323 (2013) Edit this on Wikidata
Нигезләнгән 1970 Edit this on Wikidata
Сәгать кушагы UTC+13:00
Кардәш шәһәрләр Окленд
Рәсми тел инглиз теле
Җәгърафия
Мәйдан 748.506563 дүрткел киламитер
Координатлар 20.58778°S 174.81028°W Edit this on Wikidata
Сәясәт
Дәүләт башлыгы Тупоу VI
Хөкүмәт башлыгы ʻАкилиси Похива
Икътисад
ТЭП $426,1 миллион (2017) Edit this on Wikidata
Кеше башына ТЭП $4099 (2015) Edit this on Wikidata
Акча берәмлеге Тонга пааңгасы
Инфеләсә 2.5% (2016)
Акчалата резерв 158 784 858 АКШ дуллыры (2014) Edit this on Wikidata
Туу күрсәткече 3.722 (2014)[1]
КПҮИ 0.650 (1990)[2]
Яшәү озынлыгы 73.029 ел (2016)[3]
Башка мәгълүмат
Ярдәм телефоннары
  • 9-1-1
  • 922 (пүлисә)[4]
  • 933 (ашыгыч тыйб ярдәме)[4]
  • 9-9-9 (янгын сакчылары)[5]
  • 927 (янгын сакчылары)[5]
  • 928 (янгын сакчылары)[5]
    • Электр аергычы төре AS/NZS 3112[6]
    Автомобил хәрәкәте ягы сул[7]
    Челтәр көчәнеше 240 вольт[6]
    Телефон коды +676
    ISO 3166-1 коды TO
    ХОК коды TGA
    Интернет домены .to

    Тонга патшалыгы, дөрес әйтелеше Тоңа патшалыгы (тонг. Tonga, [ˈtoŋa]) — Тын океанда урнашкан Полинезиядәге дәүләт.

    Гомуми мәгълүмат[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Географик урнашуы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Тонга - Тын океанында урнашкан дәүләт, Фиджидан көньяк-көнчыгышка таба урнашкан. Өч төп төркем: Тонгатапу, Хаапай һәм Вавау формалаштыручы 150 дән артык утраулардан тора. Ил чылбыр булып төньяктан көньякка таба сузылган.

    Мәйданы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Тонга мәйданы 748 кв. км алып тора.

    Төп шәһәрләр, административ бүленеш[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Илнең башкаласы - Нукуалофа шәһәре (34 мең кеше). Илнең административ-территориаль бүленеше: 5 округ.

    Дәүләт төзелеше[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Тауфа Окинааһау, Тонга короле, King of Tonga (1845–1893).
    Дус утрауларының короле Джордж (1852)[8]

    Тонга - конституцион монархия. Дәүләтнең башы - король Тауфа'ахау Тупоу IV (1965 елның 16 декабреннан бирле хөкем итә). Хөкүмәтнең башы - премьер-министр. Ил Милләтләр Дуслыгына керә.

    Табигать[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Рельеф[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Көнбатыш түтәлнең күпчелек утраулары диңгез дәрәҗәсеннән шактый өстәрәк урнашкан.

    Геологик төзелеш һәм файдалы казылмалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Илнең җир эчендә нинди булса да әһәмияткә ия ресурслар юк.

    Климат[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Климат йомшак, уртача температура +24°С һәм уртача явым-төшемнәр нормасы 1905 мм.

    Туфраклар һәм үсемлекләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Иң эре утраулар күп санлы пальмалар белән капланган.

    Хайваннар дөньясы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Күп кош төрләре, утрауларда шулай ук ярканатның (летучая мышь) сирәк төре очрый, ул очучы төлке дип атала.

    Халкы һәм теле[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Халкы 108 мең кеше, халыкның уртача тыгызлыгы 1 кв. км - га 144 кеше. Этник төркемнәр: тонгалылар - 98%, башка полинезиялеләр, европалылар. Телләр: тонга теле, инглиз теле (икесе дә дәүләт теле).

    Дин[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Методистлар - 47%, католиклар - 14%, Ирекле Тонга Чиркәве тарафдарлары - 14%, мормоннар - 9%, Тонга Чиркәве тарафдарлары - 9%.

    Кыскача тарихи тасвирлама[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Утрауларда беренче европалылар булып XVII гасыр башында Голландиялеләр булган. Шуннан соң ике гасыр дәвамында утрауларга күп диңгезчеләр төшкән, шул исәптән Абель Янсоон Тасман һәм Джеймс Кук. 1845 елда Тонгада күп санлы граждан сугышлары беткән һәм ил конституцион монархия булып киткән. Европа илләре дәүләтнең нейтралитетын таныганнар. Әмма, 1899 елның 14 ноябре Германия-Британия килешүе буенча Тонга Бөекбритания протектораты булган, бу 1900 елның 18 маенда булган. 1970 елның 4 июненда ил бәйсезлек яулаган.

    Кыскача икътисади тасвирлама[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Икътисадның нигезе - авыл хуҗалыгы. Төп экспорт авыл хуҗалыгы культуралары: һинд чикләвеге пальмасы, бананнар; төп азык-төлек культуралары - батат, маниок, ямс, таро. Урман кисүе. Балыкчылык. Авыл хуҗалыгы чималы эшкәртүе. Чит ил туризмы. Копра, бананнар, һинд чикләвеге мае, ваниль экспорты. Акча берәмлеге - паанга.

    Кыскача мәдәният тасвирламасы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Тонгалыларның тау'олунга биюе.

    ==== Мәдәният һәм архитектура ==== Нукуалофа Патша (король) сарае (1865-1867).

    Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    1. ↑ http://data.uis.unesco.org/index.aspx?queryid=239; Институт статистики ЮНЕСКО.
    2. ↑ http://hdr.undp.org/en/countries/profiles/TON.
    3. ↑ http://data.uis.unesco.org/Index.aspx?DataSetCode=DEMO_DS; Институт статистики ЮНЕСКО.
    4. ↑ 4,0 4,1 "International Numbering Resources Database"; подзаголовок: ITU-T E.129 National-only numbers linked with emergency services and other services of social value; тикшерү датасы: 8 июль 2016; мөхәррир: Халыкара иликтер элемтәсе береге.
    5. ↑ 5,0 5,1 5,2 "International Numbering Resources Database"; подзаголовок: ITU-T E.129 National-only numbers linked with emergency services and other services of social value; тикшерү датасы: 10 июль 2016; мөхәррир: Халыкара иликтер элемтәсе береге.
    6. ↑ 6,0 6,1 "World Plugs"; тикшерү датасы: 10 июнь 2016; мөхәррир: Халыкара иликтер тихникасы кәмисиясе.
    7. ↑ http://chartsbin.com/view/edr.
    8. ↑ (1852) «King George, of the Friendly Islands». The Wesleyan Juvenile Offering: A Miscellany of Missionary Information for Young Persons IX. Проверено 24 February 2016.

    Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Энциклопедический справочник, "Все страны мира", Издательство "ВЕЧЕ", 2003.



    Wiki letter w.svg
    		 Бу мәкаләнең сыйфатын арттырыр өчен түбәндәгеләрне эшләргә кирәк?:
    Чыганагы — "https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Тонга&oldid=2341205"