Тонга

Тонга патшалыгы, дөрес әйтелеше Тоңа патшалыгы (тонг. Tonga, [ˈtoŋa]) — Тын океанда урнашкан Полинезиядәге дәүләт.

Гомуми мәгълүмат

Географик урнашуы

Тонга - Тын океанында урнашкан дәүләт, Фиджидан көньяк-көнчыгышка таба урнашкан. Өч төп төркем: Тонгатапу, Хаапай һәм Вавау формалаштыручы 150 дән артык утраулардан тора. Ил чылбыр булып төньяктан көньякка таба сузылган.

Мәйданы

Тонга мәйданы 748 кв. км алып тора.

Төп шәһәрләр, административ бүленеш

Илнең башкаласы - Нукуалофа шәһәре (34 мең кеше). Илнең административ-территориаль бүленеше: 5 округ.

Дәүләт төзелеше

Тауфа Окинааһау, Тонга короле, King of Tonga (1845–1893).

Дус утрауларының короле Джордж (1852)

Тонга - конституцион монархия. Дәүләтнең башы - король Тауфа'ахау Тупоу IV (1965 елның 16 декабреннан бирле хөкем итә). Хөкүмәтнең башы - премьер-министр. Ил Милләтләр Дуслыгына керә.

Табигать

Рельеф

Көнбатыш түтәлнең күпчелек утраулары диңгез дәрәҗәсеннән шактый өстәрәк урнашкан.

Геологик төзелеш һәм файдалы казылмалар

Илнең җир эчендә нинди булса да әһәмияткә ия ресурслар юк.

Климат

Климат йомшак, уртача температура +24°С һәм уртача явым-төшемнәр нормасы 1905 мм.

Туфраклар һәм үсемлекләр

Иң эре утраулар күп санлы пальмалар белән капланган.

Хайваннар дөньясы

Күп кош төрләре, утрауларда шулай ук ярканатның (летучая мышь) сирәк төре очрый, ул очучы төлке дип атала.

Халкы һәм теле

Халкы 108 мең кеше, халыкның уртача тыгызлыгы 1 кв. км - га 144 кеше. Этник төркемнәр: тонгалылар - 98%, башка полинезиялеләр, европалылар. Телләр: тонга теле, инглиз теле (икесе дә дәүләт теле).

Дин

Методистлар - 47%, католиклар - 14%, Ирекле Тонга Чиркәве тарафдарлары - 14%, мормоннар - 9%, Тонга Чиркәве тарафдарлары - 9%.

Кыскача тарихи тасвирлама

Утрауларда беренче европалылар булып XVII гасыр башында Голландиялеләр булган. Шуннан соң ике гасыр дәвамында утрауларга күп диңгезчеләр төшкән, шул исәптән Абель Янсоон Тасман һәм Джеймс Кук. 1845 елда Тонгада күп санлы граждан сугышлары беткән һәм ил конституцион монархия булып киткән. Европа илләре дәүләтнең нейтралитетын таныганнар. Әмма, 1899 елның 14 ноябре Германия-Британия килешүе буенча Тонга Бөекбритания протектораты булган, бу 1900 елның 18 маенда булган. 1970 елның 4 июненда ил бәйсезлек яулаган.

Кыскача икътисади тасвирлама

Икътисадның нигезе - авыл хуҗалыгы. Төп экспорт авыл хуҗалыгы культуралары: кокос пальмасы, бананнар; төп азык-төлек культуралары - батат, маниок, ямс, таро. Урман кисүе. Балыкчылык. Авыл хуҗалыгы чималы эшкәртүе. Чит ил туризмы. Копра, бананнар, кокос мае, ваниль экспорты. Акча берәмлеге - паанга.

Кыскача мәдәният тасвирламасы

Тонгалыларның тау'олунга биюе.

==== Мәдәният һәм архитектура ==== Нукуалофа Патша (король) сарае (1865-1867).

Чыганаклар

Энциклопедический справочник, "Все страны мира", Издательство "ВЕЧЕ", 2003.