Тонга

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Тонга latin yazuında])
Навигациягә күчү Эзләүгә күчү
Тонга
Флаг Тонга[d]Герб Тонга[d]
Flag of Tonga.svgCoat of arms of Tonga.svg
Нигезләү датасы 1970
Ожидаемая продолжительность жизни 70,674 ел[1], 70,811 ел[1], 70,949 ел[1], 71,089 ел[1], 71,229 ел[1], 71,367 ел[1], 71,504 ел[1], 71,639 ел[1], 71,773 ел[1], 71,906 ел[1], 72,039 ел[1], 72,173 ел[1], 72,308 ел[1], 72,446 ел[1], 72,588 ел[1], 72,732 ел[1], 72,88 ел[1] һәм 73,029 ел[1]
Кыскача исем 🇹🇴
Этнохороним tongai, Tongan, Tongano, تونغاني, تونغانية, تونغانيون, טונגי, טונגית, টোঙ্গানি, tongano, tongana, tongani, tongane, тонгоанци, tongan, tonganu һәм tongana
Рәсми тел тонганский язык[d] һәм инглиз теле
Һимн Гимн Тонга[d]
Шигарь тексты Ko e ʻOtua mo Tonga ko hoku tofiʻa, God and Tonga are my Inheritance һәм Бог и Тонга са моето наследство
Дөнья кисәге Океанлык
Дәүләт Flag of Tonga.svg Тонга
Башкала Нукуалофа[d]
Табигый-җәгърафик объект эчендә урнаша Полинезия
Иң төньяк ноктасы
Геомәгълүматлар Data:Tonga.map
Иң түбән ноктасы Тын океан
Дәүләт башлыгы вазыйфасы монарх Тонга[d]
Ил башлыгы Тупоу VI[d]
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы Список премьер-министров Тонга[d]
Хөкүмәт башлыгы ʻАкилиси Похива[d]
Канунбирү органы Законодательное собрание Тонга[d]
Дипломатик мөнәсәбәтләр Аустралия, ССҖБ, Кытай Җөмһүрияте, Кытай, Fiji һәм Алмания
Әгъзалык Берләшкән Милләтләр Оешмасы, Милләтләр Дуслыгы, Бөтендөнья сәүдә оешмасы, Халыкара реконструкция һәм үсеш банкы[d], Халыкара үсеш ассоциациясе[d], Халыкара финанс корпорациясе[d], Инвестицион бәхәсләрне хәл итү буенча халыкара үзәк[d], Африка, Кариб диңгезе һәм Тын океан дәүләтләре[d], Кече утрау-дәүләтләре бердәмлеге[d], Азия үсеш банкы[d], Интерпол[d][2], Химик коралларны тыю оешмасы[d][3], Международная гидрографическая организация[d][4] һәм Мәгариф, фән һәм мәдәният сораулары буенча Берләшкән Милләтләр Оешмасы[5]
Никахка керү яше 18 яшь
Кулланылган тел инглиз теле[6]
Әүвәлгесе British Tonga[d]
Халык саны 105 323 кеше кеше (2013)[7]
Административ бүленеше Эуа[d], Острова Хаапай[d], Острова Ниуас[d], Tongatapu[d] һәм Вавау[d]
Сәгать поясы UTC+13:00
Акча берәмлеге тонганская паанга[d]
Номиналь тулаем эчке продукт 426 057 453,06492 АКШ дуллыры[8]
Кеше башына ТЭП 4098,54 АКШ дуллыры[9]
ТЭП (САМП) 587 633 104,13 халыкара дуллыр[10]
Кеше башына САМП ТЭП 5211 халыкара дуллыр[11]
Реаль ТЭП үсеш күрсәткече 3,5 процент[12]
Тулаем резервлары 158 784 858 АКШ дуллыры[13]
Кеше потенциалы үсеше индексы 0,607, 0,639, 0,65[14], 0,669, 0,671[14], 0,693, 0,713[14], 0,716[14], 0,717[14], 0,716[14] һәм 0,717[14]
Инфляция дәрәҗәсе 2,5 процент[15], 3,9 процент[16], 5,3 процент[17], 12,5 процент[18], 27,4 процент[19], 2,5 процент[20], 13,6 процент[21], 4 процент[22], 6,9 процент[23], 13,8 процент[24], 8,4 процент[25], −2,7 процент[26], 7,6 процент[27], 0 процент[28], 3,1 процент[29], 2 процент[30], 3,1 процент[31], 6,3 процент[32], 7,2 процент[33], 10,7 процент[34], 12 процент[35], 11,7 процент[36], 10,1 процент[37], 7,3 процент[38], 4,9 процент[39], 6,8 процент[40], 6,4 процент[41], 1,2 процент[42], 5 процент[43], 3,8 процент[44], 2,5 процент[45], 0,7 процент[46], 0,4 процент[47] һәм −1,1 процент[48]
Кардәш шәһәр Окленд[d]
Чиктәш дәүләтләр Америка Кушма Штатлары
ХФӘ билгесе ˈtɔŋgɑ
Мәйдан 748,506563 км²
Рәсми веб-сайт mic.gov.to
Tonga on the globe (small islands magnified) (Polynesia centered).svg
Автгмобиль хәрәкате ягы сул[d]
Электр көчәнеше Ошибка Lua в Модуль:Sources на строке 148: attempt to concatenate local 'prefix' (a nil value).
Электр аергычы төре Ошибка Lua в Модуль:Sources на строке 148: attempt to concatenate local 'prefix' (a nil value).
Мәктәптә укымаган балалар саны 3179[49]
Югары дәрәҗәле Интернет домены .to
Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме Category:Films shot in Tonga[d]
Илнең мобиль коды 539
Илнең телефон коды +676
Гадәттән-тыш хәлләрдә ярдәм телефоны Ошибка Lua в Модуль:Sources на строке 148: attempt to concatenate local 'prefix' (a nil value).
Тема җәгърафиясе geography of Tonga[d]
Диңгездәге идентификацияләү номеры 570
Тулаем туулар коэффициенты 3,722[50]
Тонга (Җир)
Red pog.png
Commons-logo.svg Tonga Викиҗентыкта

{{#coordinates:}}: нельзя иметь более одной первичной метки на странице

Тонга патшалыгы, дөрес әйтелеше Тоңа патшалыгы (тонг. Tonga, [ˈtoŋa]) — Тын океанда урнашкан Полинезиядәге дәүләт.

Гомуми мәгълүмат[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Географик урнашуы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Тонга - Тын океанында урнашкан дәүләт, Фиджидан көньяк-көнчыгышка таба урнашкан. Өч төп төркем: Тонгатапу, Хаапай һәм Вавау формалаштыручы 150 дән артык утраулардан тора. Ил чылбыр булып төньяктан көньякка таба сузылган.

Мәйданы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Тонга мәйданы 748 кв. км алып тора.

Төп шәһәрләр, административ бүленеш[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Илнең башкаласы - Нукуалофа шәһәре (34 мең кеше). Илнең административ-территориаль бүленеше: 5 округ.

Дәүләт төзелеше[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Тауфа Окинааһау, Тонга короле, King of Tonga (1845–1893).
Дус утрауларының короле Джордж (1852)[51]

Тонга - конституцион монархия. Дәүләтнең башы - король Тауфа'ахау Тупоу IV (1965 елның 16 декабреннан бирле хөкем итә). Хөкүмәтнең башы - премьер-министр. Ил Милләтләр Дуслыгына керә.

Табигать[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Рельеф[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Көнбатыш түтәлнең күпчелек утраулары диңгез дәрәҗәсеннән шактый өстәрәк урнашкан.

Геологик төзелеш һәм файдалы казылмалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Илнең җир эчендә нинди булса да әһәмияткә ия ресурслар юк.

Климат[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Климат йомшак, уртача температура +24°С һәм уртача явым-төшемнәр нормасы 1905 мм.

Туфраклар һәм үсемлекләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Иң эре утраулар күп санлы пальмалар белән капланган.

Хайваннар дөньясы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Күп кош төрләре, утрауларда шулай ук ярканатның (летучая мышь) сирәк төре очрый, ул очучы төлке дип атала.

Халкы һәм теле[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Халкы 108 мең кеше, халыкның уртача тыгызлыгы 1 кв. км - га 144 кеше. Этник төркемнәр: тонгалылар - 98%, башка полинезиялеләр, европалылар. Телләр: тонга теле, инглиз теле (икесе дә дәүләт теле).

Дин[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Методистлар - 47%, католиклар - 14%, Ирекле Тонга Чиркәве тарафдарлары - 14%, мормоннар - 9%, Тонга Чиркәве тарафдарлары - 9%.

Кыскача тарихи тасвирлама[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Утрауларда беренче европалылар булып XVII гасыр башында Голландиялеләр булган. Шуннан соң ике гасыр дәвамында утрауларга күп диңгезчеләр төшкән, шул исәптән Абель Янсоон Тасман һәм Джеймс Кук. 1845 елда Тонгада күп санлы граждан сугышлары беткән һәм ил конституцион монархия булып киткән. Европа илләре дәүләтнең нейтралитетын таныганнар. Әмма, 1899 елның 14 ноябре Германия-Британия килешүе буенча Тонга Бөекбритания протектораты булган, бу 1900 елның 18 маенда булган. 1970 елның 4 июненда ил бәйсезлек яулаган.

Кыскача икътисади тасвирлама[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Икътисадның нигезе - авыл хуҗалыгы. Төп экспорт авыл хуҗалыгы культуралары: һинд чикләвеге пальмасы, бананнар; төп азык-төлек культуралары - батат, маниок, ямс, таро. Урман кисүе. Балыкчылык. Авыл хуҗалыгы чималы эшкәртүе. Чит ил туризмы. Копра, бананнар, һинд чикләвеге мае, ваниль экспорты. Акча берәмлеге - паанга.

Кыскача мәдәният тасвирламасы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Тонгалыларның тау'олунга биюе.

==== Мәдәният һәм архитектура ==== Нукуалофа Патша (король) сарае (1865-1867).

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 UNESCO Institute for Statistics
  2. ↑ https://www.interpol.int/Member-countries/World — Интерпол.
  3. ↑ https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/ — Химик коралларны тыю оешмасы.
  4. ↑ https://www.iho.int/srv1/index.php?option=com_wrapper&view=wrapper&Itemid=452&lang=en — Международная гидрографическая организация.
  5. ↑ http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp
  6. ↑ Crystal D. English as a Global Language — 2 — Cambridge University Press, 2012. — P. 64. — 224 p. — ISBN 978-1-107-61180-1, 978-0-511-07862-0, 978-0-521-82347-0, 978-0-521-53032-3
  7. ↑ база данных Всемирного банка — Bötendönya bankı.
  8. ↑ база данных Всемирного банка — Bötendönya bankı.
  9. ↑ http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD
  10. ↑ http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.PP.CD
  11. ↑ http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.PP.CD
  12. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/NGDP_RPCH@WEO?year=2016
  13. ↑ http://data.worldbank.org/indicator/FI.RES.TOTL.CD
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 14,5 14,6 http://hdr.undp.org/en/countries/profiles/TON
  15. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2016
  16. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1983
  17. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1984
  18. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1985
  19. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1986
  20. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1987
  21. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1988
  22. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1989
  23. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1990
  24. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1991
  25. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1992
  26. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1993
  27. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1994
  28. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1995
  29. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1996
  30. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1997
  31. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1998
  32. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1999
  33. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2000
  34. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2001
  35. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2002
  36. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2003
  37. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2004
  38. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2005
  39. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2006
  40. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2007
  41. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2008
  42. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2009
  43. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2010
  44. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2011
  45. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2012
  46. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2013
  47. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2014
  48. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2015
  49. ↑ UNESCO Institute for Statistics
  50. ↑ UNESCO Institute for Statistics
  51. ↑ (1852) «King George, of the Friendly Islands». The Wesleyan Juvenile Offering: A Miscellany of Missionary Information for Young Persons IX. Проверено 24 February 2016.

Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Энциклопедический справочник, "Все страны мира", Издательство "ВЕЧЕ", 2003.



Wiki letter w.svg
 Бу мәкаләнең сыйфатын арттырыр өчен түбәндәгеләрне эшләргә кирәк?:
Чыганагы — "https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Тонга&oldid=2290577"