Торыш (Мөслим районы)

Торыш
Дәүләт	Россия
Административ-территориаль берәмлек	Симәк авыл җирлеге
Почта индексы	423989

Торыш — Татарстан Республикасы Мөслим районы Симәк авыл җирлегенә керүче авыл. 1904 елда барлыкка килгән. Әүвәл Уфа губернасы Минзәлә өязенең Пучы волостенда урнашкан. 1920 елдан Татарстан АССР Минзәлә кантоны составында. 1930 елдан — Мөслим районында, 1963 елның 1 февраленнән — Сарман районында, 1965 елдан — Мөслим районында.

Почта индексы — 423989.

География

Район үзәге Мөслим авылыннан 18 км төньяк-көнчыгышка таба, җирле үзидарә үзәге Симәк авылыннан 7 км ераклыкта тигез урынга, урман буенда, Мөшеге елгасының югары агымында урнашкан.

Тарих

Авылга нигез салучы булып Минзәлә районы Татар Мөшегесе авылыннан Шәяхмәт исемле кеше исәпләнә. Ул 1904 елда бирегә күчеп килеп, урман төпләп, үзенә йорт сала, чәчүлек җир булдырып, игенчелек белән көн күрә башлый. Аннары күченеп килүчеләр арта, алар калын урманда агач төпләп, иген чәчү һәм йорт салу өчен урын хәзерләгән.

Авыл зурайган, кешеләре күбәйгән. Мәчет салу мәсьәләсен күтәргәннәр. Урман караучы Лаврентий аркылы тиешле оешмалардан 4 десятина җирдән агач кисәргә рөхсәт алынган. Мәчет өчен агач киселгән алан «Җәбләнтәй аланы» дип йөртелә. Мәчет 1929 елга хәтле эшли, аннары мәчет бинасын клуб итеп файдаланалар.

1931 елда авылда 3 бригаданы берләштергән «Торыш» күмәк хуҗалыгы төзелгән (рәисе — Хаҗиәхмәт Гыйльфанов, бригадирлар — Шәрип Шадатов, Гайнан Гыйльфанов, Миңнехан Ханов). Колхоз оешкан елда авыл 75 хуҗалыктан торган. Башта колхоз үзаллы эшләсә, соңрак Кырынтау колхозы белән, аннары «Алга» белән берләшә, аның бригадасы булып кала. Колхоз рәисләре булып Гали Галиев, Хөснуллин, Салих Хисамов, Мөҗәһит Гыйльфанов, Нәзиф Вәлиев, Сәгыйт Дәүләтов, Салихҗан Сабиров эшли. Кырынтау белән кушылгач, рәис булып Сәях Камалов, «Алга» белән кушылгач, Сәлахов эшли.

Авылда башлангыч мәктәп була. Укытучылар булып озак еллар Георгий Ефремов, Зәнфирә Галиева эшли.

2003 елда авылда башлангыч мәктәп (өлкәнрәк балалар Симәк мәктәбенә йөреп укыган), клуб, кибет, терлекчелек биналары була.

Демография

Халык саны
1913	1920	1926	1938	1949	1958	1970	1979	1989	2002	2008
355	412	412	506	446	428	437	370	260	215	187

Төп милләтләр (2008 ел): татарлар.

Ойконим

Авылның исемен башта Тырыш дип атаганнар, соңрак Торыш итеп үзгәрткәннәр — «шушында торып калыш» дигән мәгънәне аңлаткан.

Климат

Тәүлек буена һаваның уртача температурасы
Гый	Фев	Мар	Апр	Май	Июн	Июл	Авг	Сен	Окт	Ноя	Дек	Ел
-11.4 °C	-11.2 °C	-6 °C	4.2 °C	13.3 °C	18.7 °C	20.4 °C	17.6 °C	11.9 °C	4.1 °C	-5.2 °C	-10.7 °C	3.8 °C

Климат уртача континенталь. Кёппен-Гейгер климатлар классификациясе буенча климатның коды: Dfb. Уртача еллык һава температурасы 3.8 °C.

Шәхесләр

• Ринал Исмәгыйль улы Хаҗиев – Яр Чаллы педагогика университеты укытучысы, филология фәннәре кандидаты.

Чыганаклар

• Татарская энциклопедия. К.: Институт Татарской энциклопедии Академии наук РТ.

Әдәбият

• Әхмәдулла Әхмәтгалиев. Мөслим төбәге. Тарихи сәхифәләр. Яр Чаллы: Яр Чаллы типографиясе ДУП, 2003 ел, 193нче бит.

Сылтамалар

• Симәк авыл җирлеге. 2021 елның 27 гыйнвар көнендә архивланган. Мөслим районы порталы
• История деревни Туруш. «Милләттәшләр» порталы
• Торыш. facebook.com