Акбүзат (эпос)
Акбүзат | |
Атама | Аҡбуҙат |
---|---|
Жанр | эпос[d] |
Әсәр яки аның атамасы теле | башкорт теле |
Акбүзат (башкорт теле: Аҡбуҙат) - башкорт сүз сәнгате комарткысы, дастан. "Урал-батыр" эпосының логик дәвамы. Шигъриятле сибелүчән формада яшәп килә.
Тарих
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Мөхәммәтша Бурангулов тарафыннан 1917 елды Ырымбур губернасы Ырымбур өязе Бабалар авылы Гатиятулла Биккинидан язып алына.
Тавсирланма
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Төп темасы — батырның кешеләр бәхете өчен көрәше, гаделлекнең бәйрәм итүе. Традицион образлар (Акбүзат, Һомай,Каһкаһә) әсәрнең акыл сәнгатьле мәгәнәсен ачырга ярдәм итә. Ата әнисен Мәчем хан куштаннары үтергәннән соң, атасыз-анасыз төп каһарман Сәүбән атасы Сыры батыр, олатасы Идел һәм датасының атасы Урал батырның изге эшләрен дәвам итә.
Су асты батшасы кызы Нәркәс ярдәмендә Акбүзатны һәм булат кылычны кулга төшергәч, Сәүбән җиңеп булмаслык физик чын була. Атны авызлыклау мотивы эпоста мөһим роль уйнай. Акбузат ярдәмендә төп каһарман хакта һәм аждаһаларны юк итә, Шүлгәннең су асты батшалыгы җимерә, Мәчем ханнан үчен ала, ары ыруг башлыклары булып китәчәк Ирәндек, Катай, Кыпчак, Табын, Тамъян, Төкләс, Юрматы батырларны коллыктан коткара.
Бөтен дошманнарын җиңгәч, Сәүбән үзендә матрилокаль никах дәвере хатын кызларының фигыль сызатларын туплаган Нәркәс белән кавыша.
Акбузат тигез булмаган ике хронологик сюжет катламы ачык аерыла. Архаик хыялый сюжетта кешенең табигать стихиясенә каршы аңсыз көрәше сүрәтләнә. Соңгырак катлам кабиләләрнең кушылуы һәм башк. халкының оеша башлавы чорын чагылдыралар.
Комп. Х.Ш.Заимов һәм А.Э.Спадавеккиа дастан мотивлары буенча "Акбүзат" операсын иҗат итә. Башкортстан Рус дәүләт академия драма театрында рок-операсы (А.А.Кортнев либреттосы, С.С.Чекрыжева муз.) куелган. Эпосның бармак матбугат тексым архивта саклана.
Башкортстан районнары символикасында (көмөш ат баш. Аҡбуҙат)
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]-
Әбҗәлил районы гербы
-
Баймак районы гербы
-
Бәләбәй районы гербы
-
Яңавыл районы гербы
-
Дәүләкән районы гербы
-
Дуван районы гербы
-
Ярмәкәй районы гербы
-
Кыйгы районы гербы
-
Илеш районы гербы
-
Уфа районы гербы
-
Учалы районы гербы