Стандарт тел

Стандарт тел
	Стандарт тел
Кайда өйрәнелә	социолингвистика[d] һәм стандартология[d]
Моның каршысы	халык теле[d]
Моңа өлешчә туры килә	әдәби тел, уртак тел[d] һәм графолект[d]

	Тел порталы
	Телләр порталы
	Тел белеме порталы

Кешеләр төркеменең үз рәсми аралашуда кулланылган тел вариантына стандарт тел (шулай ук стандарт диалект яки стандартлашкан диалект) диләр.^[1] Вариантларның стандартлашу процессы грамматика һәм сүзлекләрдә лингвистик тасвирлану юлы белән урын ала.^[1] Җирле кирәкләргә генә хезмәт итү белән чикләнмәгән вариантка таләп туу сәбәпле, гадәттә сәүдә һәм хөкүмәт үзәкләрендә сөйләшүдә кулланылган җирле диалектлар стандартлаша.

Тел белеме буенча фәнни эшләрдә стандарт язу телен билгеләүче термин буларак еш алман Schriftsprache сүзе кулланыла.

Сыйфатлар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Вариантның стандарт булуы өчен бердән бер таләп - аның рәсми урыннарда яки рәсми аралашуда кулланыла алуы.^[1] Стандарт телнең барлыкка килүе милли, мәдәни, сәяси һәм җәмгыяви бердәмлеккә ирешү теләге белән билгеләнә, чөнки барлык бу үзгәрешләр урын алуы өчен килешелгән, стандарт тел варианты кирәк дип санала.

Гадәттә стандарт телләрнең булган яклары:

Стандарт дип саналган сүзлекнең барлыгы - (стандарт язылыш һәм сүзлек байлыгы)
Стандарт грамматика барлыгы
Укымышлы әдәби тел дип саналган стандарт сөйләм барлыгы
Куллану кагыйдәләрен билгеләүче оешма барлыгы, мәсъәлән en:Académie française, яки Real Academia Española
Конституциядә билгеләнгән (хокуки) статус - еш рәсми тел буларак
Практик рәсми кулланылыш (мәхкәмәдә, кануннар чыгару шурасында, хөкүмәти һәм икътисади эшчәнлегендә, белем бирү оешмаларында)
әдәби канон
Сөйләү уңайлыгы^[2]
Популярлык һәм җәмгыять тарафыннан кабул ителүе^[2]
Милләт^[2]

Стандарт телләр һәм кагыйдәләрен билгеләүче институтлар исемлеге[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Тел	Стандарт вариант	Кагыйдәләрен билгеләүче институт	Стандарт булмаган диалектлар
гарәпчә	стандарт гарәп теле	Көрьән, берничә гарәп теле академия	гарәп теле диалектлары
африкаанс	стандарт африкаанс	en:Die Taalkommissie	африкаанс диалектлары
голландча	стандарт голландча	en:Nederlandse Taalunie	нидерланд теле диалектлары
каталанча	стандарт каталан теле, стандарт валенсия теле	en:Institut d'Estudis Catalans, en:Acadèmia Valenciana de la Llengua	каталан диалектлары
кытайча	стандарт кытай теле	Милли тел кагыйдәләрен билгеләү комиссиясы (Кытай), Милли телләр комиссиясе (Тайвань), Мандарин диалектын популярлаштыру шурасы (Сингапур)	Кытай диалектлары
фарсыча	фарсыча	en:فرهنگستان زبان و ادب فارسی	фарсы диалектлары
французча	стандарт француз теле	en:Académie française, en:Office québécois de la langue française, en:Council for the Development of French in Louisiana	француз теле диалектлары
алманча	стандарт алман теле, Швейцар стандарт алман теле, Австрия алман теле	en:Rat für deutsche Rechtschreibung	алман теле диалектлары
хәзерге грек теле	стандарт грек теле	1976 елда Константин Караманлис заманында кертелүе	хәзерге грек теле диалектлары
хиндустани теле	станарт хинди, урду	en:Central Hindi Directorate, en:National Language Authority of Pakistan	хинди диалектлары
македонча теле	стандарт македонча теле	en:Institute for Macedonian language "Krste Misirkov"	македонча диалектлары
малайча	стандарт малай теле (Bahasa Malaysia/Melayu һәм Bahasa Indonesia үзенә алган Bahasa Baku)	en:Dewan Bahasa dan Pustaka, en:Majlis Bahasa Brunei–Indonesia–Malaysia	малай теле диалектлары
Норвегия теле	en:Nynorsk, en:Bokmål	en:Språkrådet	Норвегия телләре диалектлары
португальча	стандарт португал теле	en:Academia das Ciências de Lisboa, Classe de Letras, en:Academia Brasileira de Letras	португал теле диалектлары
шведча	стандарт швед теле	en:Swedish Language Council, en:Svenska språkbyrån	швед теле диалектлары
испанча	стандарт испан теле	en:Real Academia Española, en:Association of Spanish Language Academies	испан теле диалектлары
татарча	стандарт татар теле	Г. Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм сәнгать институты	татар теле диалектлары

Шулай ук карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Finegan, Edward (2007). Language: Its Structure and Use (5th ed.). Boston, MA, USA: Thomson Wadsworth. p. 14. ISBN 978-1-4130-3055-6.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Ranjbar Vahid, The standard language of Kurdish,Iran:Naqd-hall.2008

Baugh, Albert C. and Thomas Cable. 2002. A History of the English Language, fifth ed. (London: Routledge)
Blake, N. F. 1996. A History of the English Language (Basingstoke: Palgrave)
Joseph, John E. 1987. Eloquence and Power: The Rise of Language Standards and Standard Languages (London: Frances Pinter; New York: Basil Blackwell)
Smith, Jeremy. 1996. An Historical Study of English: Function, Form and Change (London: Routledge)

Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Инглиз Википедиясе

[fineganp14-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Finegan, Edward (2007). Language: Its Structure and Use (5th ed.). Boston, MA, USA: Thomson Wadsworth. p. 14. ISBN 978-1-4130-3055-6.

[ReferenceA-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Ranjbar Vahid, The standard language of Kurdish,Iran:Naqd-hall.2008

[1]

[2]