Якутск
Якутск | |
сах. Дьокуускай рус. Якутск | |
Байрак[d] | |
Нигезләнү датасы | 1632[1] |
---|---|
Рәсми исем | Дьокуускай |
Рәсми тел | рус теле һәм якут теле |
Дәүләт | Россия[2] |
Нәрсәнең башкаласы | Якутия һәм Городской округ «Город Якутск»[d][3] |
Административ-территориаль берәмлек | Городской округ «Город Якутск»[d][3] |
Сәгать поясы | UTC+09:00 |
Хөкүмәт башлыгы | Григорьев, Евгений Николаевич (политик)[d] |
Халык саны | 311 760 (1 гыйнвар 2018)[4] |
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек | 95 метр |
Кардәш шәһәр | Фербәңкс, Чаңвон, Харбин, Мураяма, Елоунайф һәм Вон (Канада) |
Мәйдан | 122 км² |
Почта индексы | 677000–677999 |
Рәсми веб-сайт | якутск.рф(рус.) |
Җирле телефон коды | 4112 |
Монда җирләнгәннәр төркеме | [d] |
Объектның күренешләре өчен төркем | [d] |
Якутск Викиҗыентыкта |
Яку́тск (сах. Дьокуускай) — Россиядәге шәһәр, Саха республикасының башкаласы, Лена елгасы порты. Эре мәдәни, фәнни үзәк.
2022 елның 15 ноябреннән — «Хезмәт даны шәһәре»[5].
Географик урнашуы
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Шәһәр Туймаада үзәнлегендә Лена елгасының сул ярында урнашкан.
Мәйданы — 122 км².
Мәңгелек туңлыкта урнашкан иң зур шәһәр.
Климат
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Уртача еллык температура — -8,8 °C
- Уртача еллык җил тизлеге — 1,7 м/с
- Уртача еллык һава дымлылыгы — 69%
Якутск климаты | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Күрсәткеч | Гый | Фев | Мар | Апр | Май | Июн | Июл | Авг | Сен | Окт | Ноя | Дек | Ел |
Абсолют максимум, °C | −5,8 | −2,2 | 8,3 | 21,1 | 31,1 | 35,1 | 38,4 | 35,4 | 27,0 | 18,6 | 3,7 | −3,9 | 38,4 |
Уртача максимум, °C | −35,1 | −28,6 | −12,3 | 1,7 | 13,2 | 22,4 | 25,5 | 21,5 | 11,5 | −3,6 | −23,1 | −34,3 | −3,4 |
Уртача температура, °C | −38,6 | −33,8 | −20,1 | −4,8 | 7,5 | 16,4 | 19,5 | 15,2 | 6,1 | −7,8 | −27 | −37,6 | −8,8 |
Уртача минимум, °C | −41,5 | −38,2 | −27,4 | −11,8 | 1,0 | 9,3 | 12,7 | 8,9 | 1,2 | −12,2 | −31 | −40,4 | −14,1 |
Абсолют минимум, °C | −63 | −64,4 | −54,9 | −41 | −18,1 | −5,4 | −1,5 | −7,8 | −14,2 | −40,9 | −54,5 | −59,8 | −64,4 |
Явым-төшем нормасы, мм | 9 | 8 | 7 | 8 | 20 | 35 | 38 | 37 | 31 | 18 | 16 | 10 | 237 |
Чыганак: Погода и климат |
Тарих
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Якутск 1632 елда Пётр Бекетов җитәкчелегендәге Енисей казаклары отряды тарафыннан Ленаның уң ярында нигезләнгән. 1634 елда острог Лена агымы буенча югарырак урынына күчерелә. 1642—1643 елларда хәзерге урынына күчерерлгән.
1805—1920 елларда — Россия империясенең Якутск өлкәсе үзәге. 1920—1991 елларда — Саха Автономияле Совет Социалистик Республикасының башкаласы. 1991 елдан Саха Республикасының башкаласы булып тора.
Халык
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]1856[6] | 1897[7] | 1913[6] | 1926[6] | 1939[6] | 1959[8] | 1970[9] | 1979[10] | 1989[11] | 2002[12] | 2010[13] |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
~2 800 | 6 535 | ~10 300 | ~10 600 | ~52 900 | 74 330 | 107 617 | 152 368 | 186 626 | 210 642 | 269 601 |
Милли состав (2002): руслар — 44,5%, сахалар — 43,9%, украиннар — 2,2%, бүрәтләр — 1,0%, татарлар — 1,0%.[14]
Шәхесләр
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Габит Бәширов (1902—1962), ВКП(б) Якут өлкә комитетының 2нче сәркатибе (1935), Якутск шәһәр халык депутатлары шурасының башкарма комитеты рәисе (1935―1937).
- Зәүр Бәширов (1945-2006), радиоэлектроника гыйлеме белгече,
- Наталья Харлампьева (1952, Маган), Якутия Язучылар берлеге рәисе (1998 елдан), Якутиянең халык шагыйре (2002).
- Нургали Фәткулов (1900―билгесез), Якут АССР ХКШ (1938―1940), Якутск шәһәр башкарма комитеты (1944―1946) рәисе.
Дин
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Православие
- Спас-Преображение кафедраль соборы
- Иске йолалык
- Югары апостоллар Петр һәм Павел хөрмәтенә чиркәү
- Католиклык
- Католик чиркәве
- Әрмән апостол чиркәве
- «Сурб Карапет» әрмән чиркәве
- Дацан
һ.б.
Һәйкәлләр
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Муса Җәлил һәйкәле (2023)
Галерея
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]-
XIX гасырның икенче яртысында
Сылтамалар
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- ↑ Якутск // Малая советская энциклопедия / мөхәррир Н. Л. Мещеряков — 2 — Советская энциклопедия, 1936.
- ↑ GEOnet Names Server — 2018.
- ↑ 3,0 3,1 ОКТМО
- ↑ 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Федераль дәүләт статистикасы хезмәте.
- ↑ Указ о присвоении почётного звания Российской Федерации «Город трудовой доблести»
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 http://www.mojgorod.ru/r_saha/jakutsk/ Чыганакка җибәрү хатасы: Ярамаган
<ref>
исемле тамга: «mojgorod» исеме берничә тапкыр төрле эчтәлек өчен билгеләнгән - ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_gub_97.php?reg=80
- ↑ 1959 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 2002 елгы Бөтенрусия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ ВПН-2010. Якутия. Таб. 5. Численность населения по районам, городским и сельским населенным пунктам, archived from the original on 2016-04-05, retrieved 2013-07-12
- ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2017-11-11, retrieved 2013-07-12