Истанбул

Истанбул
төр. İstanbul төр. Konstantinopolis
Нигезләнү датасы	29 май 1453
Рәсми исем	İstanbul, Konstantinopolis, Istanbul, Konstantinopel, Konstantinopol, Constantinople, Константинополь һәм Цариград
Демоним	Istanbulite, Istanbulano, Istanbuler һәм Stambouliote
Дөнья кисәге	Европа һәм Азия
Дәүләт	Төркия
Нәрсәнең башкаласы	Истанбул һәм Госман империясе
Административ-территориаль берәмлек	Истанбул
Сәгать поясы	UTC+03:00
Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы	Босфор бугазы, Мәрмәр диңгезе, Кара диңгез һәм Золотой Рог[d]
Иң югары ноктасы	Aydos Hill[d]
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы	Истанбул мэры[d]
Хөкүмәт башлыгы	Имамоглу Экрем[d]
Әгъзалык	Креатив шәһәрләр челтәре[d] һәм Лига исторических городов[d]
Халык саны	15 462 452 (2020)
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек	100 метр
Кардәш шәһәр	Рио-де-Жанейро, Чимоносеки, Лаһор, Джохор-Бару[d], Җиддә[d], Каһирә, Һьюстон, Берлин, Санкт-Петербург, Рабат[d], Мары, Барселона, Дөбәй, Көлн, Шаңхай, Одесса, Амман, Сараево, Дырач, Алматы, Ош, Филибә[d], Күстәнҗә, Хартум, Казан, Өскеп, Димәшкъ, Җакарта, Венеция, Пусан, Bangkok, Бәйрут, Тәбриз, Мехико, Тунис (шәһәр), Kanton, Эль-Гиза[d], Бенгази[d], Нджамена[d], Тбилиси һәм Никосия
Моның хуҗасы	Линия 9 (Стамбульский метрополитен)[d], Huzurevi[d], Ünalan[d], Bostancı (M4)[d], Küçükyalı[d], Gülsuyu[d], Esenkent (M4)[d], Hastane—Adliye[d], Soğanlık[d], Kartal[d], Yakacık—Adnan Kahveci[d], Hacıosman[d], Darüşşafaka[d], Atatürk Oto Sanayi[d], ИТУ Айазага[d], Kozyatağı[d], Линия 1[d], Üsküdar (Istanbul Metro)[d], Fıstıkağacı (Istanbul Metro)[d], Bağlarbaşı (Istanbul Metro)[d], Altunizade (Istanbul Metro)[d], Kısıklı (Istanbul Metro)[d], Bulgurlu (Istanbul Metro)[d], Ümraniye (Istanbul Metro)[d], Çarşı (Istanbul Metro)[d], Yamanevler (Istanbul Metro)[d], Zincirlikuyu[d] һәм Beykent[d]
Аның белән шул ук территорияне били	Истанбул
Әүвәлгесе	Истанбул
Алыштырган	Истанбул
Төс (уналтылы триплет)	0E3B83
Бүләкләр	Премия Европы[d] (1959)
Мәйдан	5343 км²
Почта индексы	34000–34990
Рәсми веб-сайт	ibb.istanbul​(төр.) һәм ibb.istanbul/en​(ингл.)
Һәштәге	Istanbul
Тема җәгърафиясе	география Стамбула[d]
Көппенның климат классификациясе	Морской климат[d], дымлы субтропик климат[d], средиземноморский климат с тёплым летом[d] һәм средиземноморский климат с жарким летом[d]
Нинди вики-проектка керә	WikiProject Istanbul[d]
Феноменның икътисады	экономика Стамбула[d]
Феноменның демографиясе	demographics of Istanbul[d]
Җирле телефон коды	212 һәм 216
Номер тамгасы коды	34
Монда җирләнгәннәр төркеме	[d]
Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме	[d]
Объектның күренешләре өчен төркем	[d]
Истанбул Викиҗыентыкта

Истанбу́л (төр. İstanbul) — Төркиянең иң зур шәһәре, дөньяның иң зур шәһәрләренең берсе, диңгез порты, сәүдә һәм мәдәни үзәге. Элекке Рим, Византия һәм Госман империяләре башкаласы. Босфор бугазының ике ягында урнаша.

Шәһәрнең зур өлеше — Аурупада, кечкенәсе Азиядә урын тота. Шәһәрнең Аурупа яртысы дә ике өлешкә бүленә. Шәһәр мәйданы — 5 343 км². Каланың географик урнашуы бик уңайлы.

Халык, тел, дин

Шәһәр халкының 98%-ы үзләрен төрек этносы белән бәйли, төрек телен туган телләре дип саный, үзләрен мөселман дип саный.

Туризм

Зур туристик үзәк булу сәбәпле шәһәрдә инглиз теле киң кулланылышта йөри, мәсәлән, Истанбул метросында игъланнар төрек һәм инглиз телләрендә ясала.

Тарихы

Византий

Б.э.к. 685 елда Грециядәге Мегара шәһәреннән килгән греклар хәзерге Истанбул җирләрендә колонияга нигез салалар, б.э.к. 667 елда исә бу җирдә Византия исемле шәһәр корыла.

Галат манарасы	Еребатан җир асты сусаклагычы	Валента акведугы	Византий Акрополь колонналары, Топкапа сарае	Константинополь кальгасенең реставрацияланган дивары

Рим Империясе

324 елда Византия императоры Константин шәһәргә Константинополь исемен бирә, Константинополь Византийнең баш шәһәре булып китә. Географик һәм стратегик яктан уңайлы урнашуы сәүдә үсешенә һәм шәһәрнең чәчәк атуына китерә. Шәһәр Босфор бугазы ярында урнашкан.

• 1204 — Дүртенче Тәре явы катнашучылары Константинопольне талыйлар.

Госман империясе чоры

Сөләймәния мәчете Сөләймән I боерыгы буенча 1550—1557 елларда төзелгән.	Соколла Мәхмәд-паша мәчете. 1571—1572 елларда төзелгән.	Мөхәммәт пәйгамбәр байрак тотучы Әйүп солтан мәчете. 1458 елда төзелгән.	Рөстәм-паша мәчете. 1561—1563 елларда төзелгән.

Румелихисар кальгасе Мәхмәд II солтан боерыгы буенча 1452 елларда төзелгән.	Румелихисар кальгасе	Археология музее (Осман Хамди-би ярдәме буенча)	Бейлербей сарае. Необорока стилендәге йорт 1861—1865 елларда төзелгән.	Топкапы сарае. 1465—1478 елларда төзелгән.

Төркия

Мәрмәр диңгезенән Истамбулга манзарасы.

		Файл:Abdi İpekçi Arena.jpg
Isbank Tower 1 манарасы 1998—2000 елларда төзелгән.	Олимпия стадионы.	Абди Ипекчи Арена 1986 елда ачыла	Ататөрк мәдәни үзәге	Босфор бугазы аша беренче асылма күпер. 1970—1973 елларда төзелгән.	Истанбул Сапфир

ММЧ

• 1947 елның 29 октябрь көненнән бирле «Şalom» атналык яһүди газетасы чыга.