Розачалар

Розачалар
	Розачалар
Халыкара фәнни исем	Rosaceae Juss., 1789[…]
Таксономик ранг	гаилә[…]
Югарырак таксон	розачәчәклеләр[…]
Таксонның халык атамасы	Rozenfamilie һәм วงศ์กุหลาบ
Таксономик төр	гөлҗимеш[d]
Җимеш төре	каты төшле җимеш[d]
GRIN URL	npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomyfamily.aspx?id=972
	Розачалар Викиҗыентыкта

Розасыманнар (лат. Rosáceae) — розачәчәклеләр тәртибенә керүче үсемлекләр гаиләлеге.

Ыруглар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

100 - 120 ыруг, алар эчендә 3000 - 4000 төр бар.

Вәкилләре[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Розасыманнар гаиләлегенә алма, груша, чия, слива, төче чия, шәфталу, абрикос, бадам, шомырт, миләш керә. Куаклы үсемлекләрдән кура җиләге, кара бөрлегән, ә үлән үсемлекләрдән каен җиләге киң таралган.

Ин киң таралганнары:

Слива (Prunus)
Камырлык (Crataegus)
Айва (Cydonia)
Алмагач (Malus)
Груша (Pyrus)
Миләш (Sorbus)
Роза (Rosa), Гөлҗимеш яки Гөлчәчәк.

Тышкы төзелеше[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Розасыманнар тышкы күренешләре белән күп төрле. Органнарның төзелеше белән алар бер-берсеннән бик нык аерыла. Розасыманнарның күбесе туры сабаклы, буын аралары озын.

Чәчәк төзелеше[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Чәчәкләрнең формасы дөрес^[10], чәчәк түшәкләре^[11] киң, кәсә рәвешендә. Аларның тирәлеге ике катлы, 5 кәсә яфракчыгыннан^[12] һәм 5 таҗ аерчасыннан тора. Үсемлекләрнең кубесендә яшел яфраксыман очлы биш үсентедән торучы кәсә аслыгы бар. Бу яфракчыклар кәсә астына терәлеп үк үсәләр. Күпчелек розасыманнарның чәчәгендә серкәчләр мул була, алар чәчәк түшәге кырыенда үсә.

Җимешләре[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Розасыманнардан төрле үсемлекләрнең җимешлекләр саны бертигез булмаска мөмкин. Чәчәкләрнең кайберләрендә алар күп була; алар яссы, кабарынкы яки бокалсыман чәчәк түшәгенең үзәк өлешендә урнашалар. Мондый очракларда һәр җимешлектән кечкенә аерым бер җимеш, ә бөтен чәчәктән −күп санлы чикләвекчекләр − коры җимешләр яисә күпләгән сусыл җимешләр барлыкка килә.

Җимешлекләр күп булган чәчәкләрдә җимеш өлгерә барган саен чәчәк түшәге зураеп үсәргә һәм сусыл булып әверелергә мөмкин.

Шулай ук карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 The Angiosperm Phylogeny Group An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III // Botanical Journal of the Linnean Society / M. F. Fay — Wiley-Blackwell, Linnean Society of London, OUP, 2009. — ISSN 0024-4074; 1095-8339 — doi:10.1111/J.1095-8339.2009.00996.X
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q867447"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q217595"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2975482"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q767319"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q539818"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13683362"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2665531"></a>
↑ Appendix IIB: Conserved and rejected names of families of bryophytes and spermatophytes // International Code of Nomenclature for algae, fungi, and plants (Shenzhen Code) / мөхәррир N. J. Turland, J. H. Wiersema, F. Barrie һ.б. — 2018. — ISBN 978-3-946583-16-5
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q65682475"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q56701992"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q123950"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5933290"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2460091"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2402203"></a>
↑ ^3,0 ^3,1 Reveal System of Classification — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q14916673"></a>
↑ Тахтаджян А. Л. Flowering Plants — 2009. — ISBN 978-1-4020-9608-2 — doi:10.1007/978-1-4020-9609-9
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q55869373"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q348006"></a>
↑ Cronquist A. An Integrated System of Classification of Flowering Plants — 1981.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q362245"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q14244038"></a>
↑ The Angiosperm Phylogeny Group An ordinal classification for the families of flowering plants // Annals of the Missouri Botanical Garden — Missouri Botanical Garden, 1998. — ISSN 0026-6493; 2162-4372; 0893-3243; 2326-487X — doi:10.2307/2992015
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1852803"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2530335"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q14396088"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q539818"></a>
↑ Nederlands Soortenregister
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P3405"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2246990"></a>
↑ https://web.archive.org/web/20201026032801/https://www.panmai.com/Family/FamilyTable.shtml
↑ GRIN үсемлекләр таксономиясе
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P1421"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19576476"></a>
↑ Симметрик
↑ рус.Цветоложе
↑ рус. Чашелистик

Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Корчагина В.А. Биология: Үсемлекләр, бактерияләр, гөмбәләр, лишайниклар: Урта мәкт. 6-7 кл. өчен дәреслек / Русча 20 нче басмадан Шәрифуллин Ф.Ә., Абдульманова Е.Г., Әминов Ю.З. тәрҗ.- Казан: Мәгариф, 1993-280 б.: ил.

[_e70e19fd39d47807-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 The Angiosperm Phylogeny Group An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III // Botanical Journal of the Linnean Society / M. F. Fay — Wiley-Blackwell, Linnean Society of London, OUP, 2009. — ISSN 0024-4074; 1095-8339 — doi:10.1111/J.1095-8339.2009.00996.X
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q867447"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q217595"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2975482"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q767319"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q539818"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13683362"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2665531"></a>

[_ff7450b03b93752f-2] Appendix IIB: Conserved and rejected names of families of bryophytes and spermatophytes // International Code of Nomenclature for algae, fungi, and plants (Shenzhen Code) / мөхәррир N. J. Turland, J. H. Wiersema, F. Barrie һ.б. — 2018. — ISBN 978-3-946583-16-5
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q65682475"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q56701992"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q123950"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5933290"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2460091"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2402203"></a>

[_7f1e630669707dc8-3] 3,0 ^3,1 Reveal System of Classification — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q14916673"></a>

[_6a8c213b02093f1a-4] Тахтаджян А. Л. Flowering Plants — 2009. — ISBN 978-1-4020-9608-2 — doi:10.1007/978-1-4020-9609-9
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q55869373"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q348006"></a>

[_45ab6e49e69c60b1-5] Cronquist A. An Integrated System of Classification of Flowering Plants — 1981.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q362245"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q14244038"></a>

[_091c08269fe8523a-6] The Angiosperm Phylogeny Group An ordinal classification for the families of flowering plants // Annals of the Missouri Botanical Garden — Missouri Botanical Garden, 1998. — ISSN 0026-6493; 2162-4372; 0893-3243; 2326-487X — doi:10.2307/2992015
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1852803"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2530335"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q14396088"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q539818"></a>

[_739bc1eb10aedd95-7] Nederlands Soortenregister
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P3405"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2246990"></a>

[_3c8d73ca109864a8-8] ttps://web.archive.org/web/20201026032801/https://www.panmai.com/Family/FamilyTable.shtml

[_cf42f8b852d8ead5-9] GRIN үсемлекләр таксономиясе
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:P1421"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19576476"></a>

[10] Симметрик

[11] рус.Цветоложе

[12] рус. Чашелистик

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]