Бәләбәй өязе
Бәләбәй өязе
рус. Белебейский уезд
|
Бәләбәй өязе (рус. Белебеевский уезд, баш. Бәләбәй өйәҙе) — Уфа губернасы эчендә административ-территориаль берәмлек.
География
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Чиктәшлек
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Як | Өяз яки губерна |
---|---|
Төньяк-көнчыгыш | Минзәлә өязе |
Төньяк-көнбатыш | Бөре өязе |
Көнбатыш | Самар губернасы |
Көньяк-көнбатыш | Ырынбур губернасы |
Көньяк-көнчыгыш | Эстәрлетамак өязе |
Көнчыгыш | Уфа өязе |
Тарих
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Бөре өязе 1782 елда Уфа калгайлыгы эчендә оештырыла. Өязгә Уфа вилаятенең көньяк‑көнбатыш өлөшө керә. 1796 елда бетерелә. 1804 елда Ырынбур губернасы составында тергезелә; 1865 елдан Уфа губернасына керә. 1803 елда өяздә 12 нче башкорт һәм 5 нче мишәр кантоннары оештырыла. 1865 елда өяз 4 ыстанга бүленә. 1873 елдан вулыслар саны — 31, 1922 елда — 44. XIX гасыр азагында өяздә 1576 торак пункт була. Халыкның төп өлеше игенчелек белән шөгыльләнгән. Өяз 1922 елда бетерелә, аның төп территориясе Бәләбәй кантоны составына, 2 вулысы (Покровка һәм Фёдоровка) — Стәрлетамак кантонына керә.
Административ бүленеш
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]1870 елда 27 вулыска, 1898 елда 26 вулыска бүленгән.
Халык
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Туган тел буенча (1897 елдагы җанисәп буенча)[1] һәм милләт буенча (1920 ел җанисәбе)[2]:
Бәләбәй өязе >
|
Бәләбәй шәһәре (5 835 кеше)[3]
|
Икътисад
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]XX гасыр башында авыл хуҗалыгында өяз халкының 84 %‑тан артыгы мәшгуль булган. 1904 елда сөрүле җирләр (мең дисәтинә) 453,8 тәшкил иткән, шул исәптән арыш чәчүлекләре — 164,7, бодай — 104,6, тары — 55,2, солы — 47, карабодай — 24,4, борчак — 12,5, бәрәңге — 5,2, борай — 3,4; сыер малы саны — 62892 баш, елкы — 49558, сарык — 129544, кәҗә — 15921, чучка — 6316. XX гасыр башында Алафузов постау фәбриге, 4 шәраб куу заводы, 32 кирпеч сугу һәм 5 поташ заводы, 15 күн эшкәртү, 60 итек тегү һәм башка предприятиеләр эшли. Бәләбәйдә, Атнагол, Байгилде, Бакалы, Бүздәк, Дәүләкән, Иске Турай, Раевка, Шаран авылларында ярминкәләр үткәрелә. 1888 елда өяз аша Самар-Златоуст тимер юлы (Кенәл—Уфа участкаcы), 1911-14 елларда — Идел-Урал тимер юлы (Бөгелмә—Чишмә участкасы) уздырыла. 298 мәчет, 19 чиркәү һәм 2 чәсәүнә (1865); 443 уку йорты (1912) исәпләнгән.