Дәүләкән

Дәүләкән
	Дәүләкән
	баш. Дәүләкән
	Илтамга
Нигезләнү датасы	XVIII гасыр
Рәсми исем	Дәүләкән
Рәсми тел	башкорт теле һәм рус теле
Дәүләт	Россия
Нәрсәнең башкаласы	Городское поселение город Давлеканово[d] һәм Дәүләкән районы
Административ-территориаль берәмлек	Городское поселение город Давлеканово[d]
Сәгать поясы	UTC+05:00
Халык саны	23 499 (1 гыйнвар 2019)
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек	110 метр
Почта индексы	453400–453409
Рәсми веб-сайт	admdavlekan.ru
Беренче язма телгә алу	XVIII гасыр
Җирле телефон коды	34768
	Дәүләкән Викиҗыентыкта

Дәүләкән шәһәре – Башкортстанда республика буйсынуындагы шәһәр, Дәүләкән районы үзәге.

Тарихи белешмә[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Бүгенге Дәүләкән шәһәре Дәүләкән һәм Эткол башкорт авыллары урынында барлыкка килгән. Шул яклар аша Самар-Златоуст тимер юлы төзелеп узганлыктан, тимер юл станциясе янында Дәүләкән бистәсе барлыкка килә (1895). 1917 елда биредә 16 милләт вәкиле яши: руслар, башкортлар, татарлар, алманнар, голландлар, швейцариялеләр, чехлар, украиннар, яһүдиләр, эстоннар, чуашлар, белоруслар һ.б. яши. Вакыт узу белән шәһәр чикләренә Иске Вязьмина һәм Яңа Көрмәнкәй авыллары керә.

Уңайлы урынлашу сәбәпле Дәүләкәндә зур икмәк базары, тегермәннәр, элеватор (1913), базарлар барлыкка килә. 1908 елда гына Дәүләкән аша 2 млн. пот икмәк чыгарылган.^[3]

Халык[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

1939^[4]	1959^[5]	1970^[6]	1979^[7]	1989^[8]	2002^[9]	2010^[10]
~8 900	17 072	20 123	20 654	21 911	23 860	24 073

1913 елда халык саны 15,5 меңгә җиткән. 1917 елны Вакытлы хөкүмәт карары белән Дәүләкәнгә шәһәр статусы бирелгән. Ватандашлар сугышы һәм ачлык сәбәпле яшь шәһәр халкы зурга кимегән. 1921 ел ачлык кәсафәтендә шәһәр 1922 елда 5 919 кешегә калган. Шул сәбәпле Башкортстан хөкүмәте 1924 елда Дәүләкәнне кабат авыл итеп үзгәртә.

Танылган шәхесләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Язучылар

Дәүләкәндә язучы Әмирхан Еники балачак һәм үсмер чакларын уздыра. 1931 елда ачылган Дәүләкән педагогия училищесында Касыйм Вахит, Гыйлемдар Рамазанов, Шамил Анак, Муса Гали, Шәриф Биккол, Хәким Гыйләҗев, Әхияр Хәкимов укып чыгалар.

Таңчулпан Бабичева - драма театры артисты, профессор, РФ халык артисты (2001), Салават Юлаев премиясе лауреаты (1981).
Артур Батыров (1993―2022), Россия Кораллы Көчләре хәрби хезмәткәре, гвардия өлкән лейтенанты.
Юрий Чуйков - биология фәннәре докторы.
Ильис Ямалетдинов (1936―2022), рәссам, педагог, БАССР атказанган рәссамы (1977), Салават Юлаев премиясе иясе (1985).

1942 елда Дәүләкән республика күләмендәге шәһәр статусын ала.

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

[_4b27cf20f03b309a-1] Башкорт энциклопедиясе — Башкирская энциклопедия, 2005. — 4344 бит — ISBN 978-5-88185-053-1
https://wikidata.org/wiki/Track:P4210https://wikidata.org/wiki/Track:P9222https://wikidata.org/wiki/Track:P4211https://wikidata.org/wiki/Track:Q4080157https://wikidata.org/wiki/Track:Q16271761

[_caa348cc8bf53828-2] 2,0 ^2,1 ОКТМО
https://wikidata.org/wiki/Track:P764https://wikidata.org/wiki/Track:Q4330203

[3] ttp://davlekan.narod.ru/basics/HOMEPAGE.HTM

[mojgorod-4] ttp://www.mojgorod.ru/r_bashkortst/davlekanovo/index.html

[5] 1959 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[6] 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[7] 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[8] 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[9] 2002 елгы Бөтенроссия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны

[башстат-10] Численность населения по населенным пунктам Республики Башкортостан, archived from the original (PDF) on 2014-08-20, retrieved 2013-11-02

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

к б ү Башкортстан Республикасы
	Башкала: Уфа
	Шәһәрләр: Агыйдел \| Баймак \| Бәләбәй \| Белорет \| Бөре \| Благовещен \| Дәүләкән \| Дүртөйле \| Ишембай \| Күмертау \| Межгорье \| Мәләвез \| Нефтекама \| Октябрьски \| Салават \| Сибай \| Туймазы \| Учалы \| Стәрлетамак \| Яңавыл
	Районнар: Архангель \| Аскын \| Авыргазы \| Әлшәй \| Баймак \| Бакалы \| Балтач \| Бәләбәй \| Балакатай \| Белорет \| Бишбүләк \| Бөре \| Болгавар \| Благовещен \| Борай \| Бөрҗән \| Бүздәк \| Габҗәлил \| Гафури \| Дәүләкән \| Дүртөйле \| Дуван \| Җылаер \| Зиянчура \| Иглин \| Илеш \| Ишембай \| Кызыл Кама \| Күгәрчен \| Кушнарин \| Куергазы \| Калтасы \| Караидел \| Кырмыскалы \| Кыйгы \| Мәләвез \| Мәчетле \| Мишкә \| Миякә \| Нуриман \| Чакмагыш \| Салават \| Тәтешле \| Туймазы \| Өфә \| Учалы \| Фёдоровка \| Хәйбулла \| Чишмә \| Шаран \| Стәрлебаш \| Стәрлетамак \| Яңавыл \| Ярмәкәй
	Башка мәкаләләр:: Административ-территориаль бүленеше \| Байрак \| Герб \| Гимн \| Халык