Салават Юлаев премиясе
| Салават Юлаев премиясе | |
 | |
| Нигезләнү датасы | 1967 |
|---|---|
| ... хөрмәтенә аталган | Салават Юлаев |
| Дәүләт |
 Россия |
| Бүләкләүче | Башкортстан |
| Бүләк ияләре өчен төркем | Төркем:Салават Юлаев премиясе лауреатлары |
 Салават Юлаев премиясе Викиҗыентыкта | |
Салават Юлаев премиясе яки Салават Юлаев исемендәге җөмһүрият Дәүләт премиясе (рәсми исеме: Башкортстан Республикасының Салават Юлаев исемендәге дәүләт премиясе, баш. Башҡорт АССР-ның Салауат Юлаев исемендәге премияһы, Башҡортостан Республикаһының Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы) — Башкортстанның мәдәният-сәнгать өлкәсендә (әдәбият, сынлы сәнгать, музыка сәнгате, театр сәнгате, хореография, кино сәнгате, архитектура) бирелә торган иң югары дәүләт бүләге. 1967 елдан бирле тапшырыла.
Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
1967 елда БАССР хөкүмәте әдәбият, сәнгать һәм архитектура өлкәсендәге иң яхшы әсәрләрне билгеләү өчен С. Юлаев исемендәге премия булдырган. 1991 елга кадәр, кагыйдә буларак, икешәр премия тапшырыла торган булган. 1992 елдан «БР С. Юлаев исемендәге дәүләт премиясе» дип атала.
- Лауреатлар 1967 елдан БАССР хөкүмәт башлыгы һәм КПСС өлкә комитеты сәркатибе кул куйган карар нигезендә, 1994 елдан БР президенты указы белән билгеләнә.
- Беренче бүләкләү 1967 елның 25 октябрендә, Октябрь инкыйлабының 50 еллыгына тапшырылган (1968 елдан БАССР төзелү көнендә, мартта тапшырылган). Беренче лауреатлар – Һәдия Дәүләтшина (вафатыннан соң), Мостай Кәрим, Фәйзи Гаскәров, Заһир Исмәгыйлов.
- 150 шәхес, 1 иҗат коллективы (Фәйзи Гаскәров ансамбле) бүләкләнгән.
Статут[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Бүләкләнүчеләргә лауреат исеме бирелә, диплом һәм күкрәккә тага торган билгесе тапшырыла.
- Нигезнамә буенча, лауреатлыкка намзәтләр исемлеге матбугатта игълан ителә, иҗтимагый тикшерү уза, соңыннан премия буенча комиссия лаеклыны сайлап ала.
- Премиягә тәкъдим ителгән иҗат төркеме, кагыйдә буларак, 5 намзәттән артмый.
- «Озак еллар нәтиҗәле эшләгән өчен» дигән сәбәп белән намзәтләр кабул ителми.
- Алдагы елларда Ленин премиясе, РСФСР (РФ) дәүләт премиясе алган әсәрләр тәкъдим ителми.
Салават Юлаев премиясе лауреатлары[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
1960-еллар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
| Ел | Бүләкләнүче | Бүләкләүнең сәбәбе |
|---|---|---|
| 1967 | Һәдия Дәүләтшина (вафатыннан соң) | «Ыргыз » романы (1957) өчен |
| Мостай Кәрим | «Сайланма әсәрләр. I том» китабы өчен | |
| Фәйзи Гаскәров | бию ансамбле өчен куйган халык биюләре өчен | |
| Заһир Исмәгыйлев | «Яңа җырлар» җыентыгы өчен | |
| 1968 | Зәйнәп Биишева | «Яктыга» трилогиясе (1959-1969; I-«Кимсетелгәннәр», II-«Олы Иек буенда», III-«Җимеш») өчен |
| Хөсәен Әхмәтов | «Уралым», «Ленин турында җыр», «Фирка байрагы» җырлары, «Сюита» әсәре (4 бүлектән) өчен | |
| 1969 | Мәгафүр Хисмәтуллин | «концерт-башкару эшчәнлеге өчен» |
| 1970 | Баязит Бикбай (вафатыннан соң) | «Сайланма әсәрләр. I том» (1969) китабы өчен |
| Фәрит Исәнгулов | «Арыш башагы» (1970) китабы өчен |
1970-еллар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
| Ел | Бүләкләнүче | Бүләкләүнең сәбәбе |
|---|---|---|
| 1971 | Гата Сөләйманов | «курай сәнгатен өр-яңа биеклеккә күтәрүе өчен» |
| 1972 | Наҗар Нәҗми | «Дыхание» (Уфа, 1976 (рус.)), «Приглашение другу» (М., 1981 (рус.)), «Стороны» (М.,1982 (рус.)) китаплары өчен |
| Ким Әхмәтҗанов | «Әдәбият теориясе» (1972) китабы өчен | |
| Нариман Сабитов (вафатыннан соң) | «опера һәм балет музыкасы үсешенә керткән хезмәте өчен» | |
| 1973 | Хәким Гыйләҗев | «Весны мои не считаны: стихи и поэма» (М., 1973(рус.)) (Язларым саналмаган) китабы өчен |
| Дуэт Ишмулла Дилмөхәммәтов (курай), Рәшидә Туйсина (бию) | «1973 елгы концерт-башкару эшчәнлеге һәм «Туган Урал» биюен куйган өчен» | |
| 1974 | Әнвәр Бикчәнтәев | «Лебеди остаются на Урале» (М., 1969 (рус.)), «Я не сулю тебе рая» (М., 1973 (рус.)) , «Прощайте, серебристые дожди» (М., 1973 (рус.)) китаплары өчен |
| 1975 | Сәгыйть Агиш (вафатыннан соң) | «башкорт әдәбияты үсешенә керткән хезмәте өчен» |
| 1976 | Әсгать Мирзаһитов | «Матери ждут сыновей » (Әниләр көтәләр улларын) китабы (М., 1975 (рус.)) өчен |
| Зәйтүнә Бикбулатова | Уфада драма театрында Бибисара (Ә. Мирзаһитов «Әниләр көтәләр улларын») роле өчен | |
| Рамил Хәкимов | «На семи дорогах» (М., 1974(рус.)) китабы өчен | |
| 1977 | Фирдәвес Нәфыйкова | Уфа опера-балет театрында Кармен (Бизе-Шедрин. «Кармен-сюита»), Ампара-кәләш («Испан миниатюралары») партияләрен башкарган өчен |
| Борис Домашников | «Ленин янына» (К Ленину), «Кызыл мәйдан» (Красная площадь), «Башкортстанда август» (Август в Башкирии), «Урал әкияте» (Уральский сказ), «Яңадан яз» (Вновь весна) картиналары өчен. | |
| 1978 | Рәшит Солтангәрәев | «Җылы яңгыр» (1976) һәм «Нефтьчеләр юлыннан» (1977) китаплары өчен |
| 1979 | Муса Гали | «Звезда надежды» (1977) һәм «Липы цветут» (М., 1978 (рус.)) китаплары өчен |
| 1980 | Гайсә Хөсәенов | «Заман.Әдәбият.Әдип» китабы (1978) өчен |
1980-еллар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
| Ел | Бүләкләнүче | Бүләкләүнең сәбәбе |
|---|---|---|
| 1981 | Иҗат төркеме (Нурия Ирсаева, Таңчулпан Бабичева, Заһир Вәлитов, Олег Ханов, Фидан Гафаров) | Гафури театрында уйнаган «Язмыштан узмыш бар!» (М. Кәрим-Р. Исрафилов) спектаклендәге рольләре өчен |
| 1982 | Гыйлемдар Рамазанов | «Мажит Гафури» (М., 1980 (рус.)) һәм «Многоцветье» (М., 1982(рус.) ) китаплары өчен |
| 1983 | Гали Ибраһимов | «Кинҗә» (I китап, 1982 китабы өчен |
| Уфа Башкорт дәүләт академия драма театры иҗат төркеме, Нәҗип Асанбаев, автор | Уфада Башкорт дәүләт академия драма театрында Нәҗип Асанбаевның «Кызыл паша» әсәрен сәхнәгә куйган өчен | |
| 1984 | Венера Рәхимова | Уфа курчак театрында башкарган Малай («Ак пароход», Ч. Т. Айтматов), Галимә («Кара йөзләр» Мәҗит Гафури), Буратино («Буратино маҗаралары» А.Н.Толстой) образлары өчен |
| Әхияр Хәкимов | «Куштирәк», «Савыр кумта» (1982) китаплары өчен | |
| 1985 | Сәйфи Кудаш | «башкорт әдәбияты үсешенә керткән хезмәте өчен» |
| Флюра Килдиярова | «халык җырларын башкарган һәм пропагандалаган өчен» | |
| Ильис Ямалетдинов | «Халыклар дуслыгы орденлы «Агыйдел» Башкортстан сәнгать берләшмәсендә халык кәсебе сәнгате эшләнмәләрен ясаган өчен»[1] | |
| 1986 | Александр Бурзянцев | «Башкортстан табигатенә багышланган пейзаж картиналары өчен» |
| 1987 | Авторлар төркеме (Әхнәф Харисов, Нурмөхәммәт Зарипов, Фәнүзә Нәдершина, Мохтар Сәгыйтов, Әхмәт Сөләйманов) | «Башкирское народное творчество» («Башҡорт халыҡ ижады») (18 томда; 1987) җыентыгы өчен |
| Юрий Узиков | тарихи темага язылган китаплары өчен | |
| Лев Бараг | «башкорт фольклористикасына керткән зур өлеше өчен» | |
| 1988 | Рәми Гарипов (вафатыннан соң) | «соңгы елларда нәшер ителгән шигырь китаплары өчен» |
| Радик Зарипов, Леонора Куватова | «1986-1987 еллардагы концерт-башкару эшчәнлеге өчен» | |
| 1989 | Равил Бикбаев | «Язмышым» (шигырләр һәм поэмалар) китабы (1988) һәм «Сусадым, сулар бирегез» поэмасы (1988) өчен |
| Арслан Мөбәрәков | «башкорт совет театр сәнгатен үстерүдәге уңышлары өчен» | |
| 1990 | Булат Рәфыйков | «Карасакал» романы (1989) өчен |
| Ф.Гаскәров исемендәге халык биюләре ансамбле | «югары башкару осталыгы өчен» |
1990-еллар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
| Ел | Бүләкләнүче | Бүләкләүнең сәбәбе |
|---|---|---|
| 1991 | Ногман Мусин | «Зәңгәр тауда ак томан» роман-трилогиясы (1990) һәм «Ихлас күңелдән сөйләшү» китабы (1990) өчен |
| Тамара Нечаева | Салават Юлаев һәйкәле (Палдиски) (1991) өчен | |
| Абдулхак Игебаев | «Әйтелмәгән сүзләр» китабы (1990) өчен | |
| 1992 | Салават Әскаров | «югары башкару осталыгы өчен» |
| Газим Шәфыйков | «И совесть, и жертвы эпохи» китабы (1991) өчен | |
| Габдулла Солтанов | «югары башкару осталыгы һәм җыр сәнгатен пропагандалаган өчен» | |
| Иҗат төркеме (Александр Клемент, Хәниф Хәбибрахманов, Михаил Старцев) | С.Юлаев музее бинасын (Малаяз) төзегән өчен | |
| 1993 | Динис Бүләков | «Гомер бер генә» (1992) романы өчен |
| Р.А. Заһретдинов | «башкару осталыгы һәм варганда уйнауны пропагандалаган өчен» | |
| В.П. Пустарнаков | «1942 ел» триптихы һәм пейзаж әсәрләре өчен | |
| Әдия Ситдыйкова | картиналары өчен | |
| 1994 | Тәрҗемәчеләр төркеме (Фәнил Баишев, Дан Кинельский (вафатыннан соң), Дәүләткирәй Мәһәдиев, Нурмөхәммәт Сөяргулов) | Коръәннең башкортчага тәрҗемәсе (1994) өчен |
| Яныбай Хамматов | пенталогия - «Бөртекләп җыела алтын» (1964), «Акман-токман» (1971), «Яшенле җәй» (1975), «Юргашты» (1980), «Руда» (1982) романнары өчен | |
| Иҗат төркеме (Флорид Бүләков, автор, Гөлдәр Ильясова, режиссёр, Ирина Филиппова, балетмейстер) | Стәрлетамак театр берләшмәсендә куелган «Онытылган дога» спектакле өчен | |
| Нәзифә Кадыйрова | «соңгы ике елдагы югары концерт-башкару осталыгы өчен» | |
| 1995 | Риф Габитов | «Җиз үкчә», «Көтүче җыры», «Башкорт краковягы» биюләрен куйган өчен |
| Рәшит Зәйнетдинов, Георгий Калитов | 1994-1995 елларда иҗат ителгән «Кымыз», «Җир җаны», «Әманәт» картиналары өчен | |
| Факиһә Тугызбаева | «Фатихамны бирәм сиңа» (1994) китабы өчен | |
| 1996 | Ибраһим Абдуллин | «Кояш батмый да батмый» (1994) китабы өчен |
| Кадим Аралбай | «Рухларның язмалары» (Письмена духов) (1995) китабы өчен | |
| 1997 | Камил Гобәйдуллин, Рафаэль Кадыйров | «Юрматы җире» триптихы (1995-1997) өчен |
| Гали Хәмзин | «югары башкару осталыгы һәм БР музыка сәнгатенә керткән зур өлеше өчен» | |
| Роберт Баемов | «Чуар шоңкар» (1997) китабы өчен | |
| 1998 | Идрис Газиев | «1997-1998 еллардагы концерт программалары һәм югары башкару осталыгы өчен» |
| Вәкил Дәүләтшин | Уфадагы «Ләлә-Тюльпан» мәчетен проектлаган өчен | |
| Тимер Йосыпов | «Пеште җир җиләккәйләре» китабы (1998) өчен | |
| 2000 | Азат Гаеткулов | «соңгы еллардагы концерт эшчәнлеге һәм курайда югары уйнау осталыгы өчен» |
| Иҗат төркеме (Сергей Голдобин, Светлана Голдобина, Андрей Давыденко) | Уфадагы «Кунак йорты»н (Гостиный дворъ) яңадан кору проекты өчен | |
| Хәсән Назар | «Галәмгә ашу» китабы (2000) өчен |
2000-еллар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
| Ел | Бүләкләнүче | Бүләкләүнең сәбәбе |
|---|---|---|
| 2002 | Юлай Гайнетдинов | «Хәзинә» тапшырулар шәлкеме өчен |
| Хөрмәтулла Үтәшев | Уфа драма театрында башкарган Шайморатов, Тимучин, Сынтимер, Труабаль рольләре өчен | |
| 2004 | Рәшит Назаров | «Шигырьләр. I том» китабы (2002) өчен |
| Рафаил Касыймов | Симфония № 6 («Салават Юлай улының солыхы һәм сугышы») өчен | |
| Фәйзрахман Исмәгыйлов, Илдар Гаянов | «Салават турында хикәят» һәм 1812 елгы Ватан сугышы турындагы картиналар шәлкеме өчен | |
| 2006 | Әмир Абдразаков | «Сынмаган рух» документаль фильмы өчен |
| Таңчулпан Гарипова | «Бөйрәкәй» (Бурёнушка) китабы (1997-2004) өчен | |
| 2008 | Ирек Кинҗәбулатов | «Замана тавышы» китабы өчен |
| Иҗат төркеме (Араи Киоказу, Альфред Готман, Марат Каранаев, Ришат Муллагилдин) | Уфада «Конгресс-холл»ны проектлаган өчен | |
| Гүзәл Сөләйманова | Башкортстан дәүләт опера һәм балет театрында Одетта-Одиллия, Джульетта, Йолдыз, Мария партияләрен башкарган өчен | |
| 2010 | Ринат Камал | «Әлфира» китабы (2004) өчен |
| Рөстәм Сабитов | «Прометей» балетына язган музыка өчен | |
| Рамил Килмәмәтов | «Башкортстан йөрәгемдә», «Башкортстан-туган төягем» фотоальбомнары өчен |
2010-еллар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
| Ел | Бүләкләнүче | Бүләкләүнең сәбәбе |
|---|---|---|
| 2012 | Салават Хәмидуллин | «Историческая среда» тапшырулары өчен |
| Камил Җиһаншин | «Золото Алдана» китабы өчен | |
| Рәшит Шәкүр | «Лачыннар оча биектә » (2007) китабы өчен | |
| 2014 | Нур Даутов | «Бию көе», «Кызлар биюе» концертлары өчен[2] |
| Галим Хисамов | «Өн һәм сан», «Актамыр» (1993) романнары өчен | |
| 2016 | Айрат Терегулов | «Акбузат: башкирский дастан» һәм «Akbuzat: A Bashkirian Epic» китапларында басылган «Акбүзат» дастанына сурәтләр шәлкеме өчен[3] |
| Гөлсинә Мәүлекәсова | театр-сәхнә сәнгатен үстерүгә һәм популярлаштыруга зур өлеш кертүе, югары башкару осталыгы өчен | |
| Илдар Маняпов | театр-сәхнә сәнгатен үстерүгә һәм популярлаштыруга зур өлеш кертүе, югары башкару осталыгы өчен[4] | |
| 2018 | Салават Әбүзәров | «Гамәл дәфтәре» шигырьләр һәм поэмалар китабы өчен.[5] |
| Ләйлә Исмәгыйлова, Андрей Петров |
«Аркайым» балеты (2005) өчен | |
| Рифкать Арсланов | «Салават күпере» иҗади проекты өчен | |
| 2020 | Булат Йосыпов, Гөлчәчәк Саламатова |
«Беренче республика» тулы метражлы нәфис фильмы өчен |
| Айрат Әбүшахманов, Альберт Нестеров |
Гафури театрында Гүзәл Яхинаның «Зөләйха күзләрен ача» романы һәм Мәҗит Гафуриның «Кара йөзләр» повесте буенча куелган спектакльләр өчен | |
| Хатыйп Фазылов | «Ватан ― традицияләр һәм рухият» сәнгать әсәрләре циклы өчен[6] | |
| 2022 | Рөстәм Әлибаев, Илфат Актуганов, Гөлфия Таҗетдинова |
«Шүлгәнташ» тарихи-мәдәни музей комплексы проекты өчен |
| Артур Нәзиуллин, Дмитрий Крюков |
«Заһир Исмәгыйлев мирасының алтын битләре» проекты өчен | |
| Зөһрә Буракаева, Артур Кәбиров, Рәис Низаметдинов |
«Ат уйнатып алдан бара... » спектакле өчен [7] |
Әдәбият[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Минишева А. Я. Лауреаты премии Башкирской АССР имени Салавата Юлаева. Уфа, 1981. (рус.)
- Р. Шәкүр. Салават Юлаев премиясе лауреатлары (Иҗат портретлары). Уфа, 1987. (рус.)
- А. Баһуманов, Ф.Фәизова. Салават Юлаев премиясе лауреатлары. Уфа: Китап, 1999. (рус.)
Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- [1] 2014 елның 26 февраль көнендә архивланган.(рус.)
- БР язучылар берлеге сайты 2018 елның 22 ноябрь көнендә архивланган. (рус.)
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ Багуманов А., Фаизова Ф. . — ISBN 5-295-02408-1.
- ↑ Башинформ сайтында
- ↑ Башинформ сайтында. 04.10.2016
- ↑ «Кызыл таң», 08.10.2016, archived from the original on 2016-10-08, retrieved 2016-10-20
- ↑ Башкортстанда Салават Юлаев исемендәге дәүләт бүләген алучылар билгеле. Азатлык радиосы, 10.10.2018
- ↑ Указ Главы Республики Башкортостан от 5 октября 2020 года №УГ-428 «О присуждении Государственных премий Республики Башкортостан имени Салавата Юлаева в области литературы, искусства и архитектуры 2020 года». Официальный интернет-портал правовой информации Республики Башкортостан (2020-10-17). әлеге чыганактан 2021-05-07 архивланды. 2021-11-27 тикшерелгән.
- ↑ 2022 йылда Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаттары билдәле булды. «Башинформ» МА, 11.10.2022(башк.)