Бөре районы
| |||
| Ил | |||
|---|---|---|---|
| Статус | |||
| Төбәк | |||
| Административ үзәк |
Бөре ш. | ||
| Нигезләү датасы | |||
| Башлык |
Хорошилов Николай | ||
| Халык саны (2010) |
61 496 | ||
| Мәйдан |
1786,49 км² | ||
|
| |||
| Сәгать поясы | |||
| http://www.admbirsk.ru/(рус.) | |||
.svg)
.png)
Бөре районы (рус. Бирский район, чирм. Пӱрӧ кундем), Башкортстанның үзәк өлешендә урнашкан. Төньякта — Борай, төньяк-көнчыгышта һәм көнчыгышта — Мишкә һәм Благовещен, көньякта — Кушнаренко, көнбатышта Дүртөйле районнары белән чиктәш.
1930 елда 20 августында оештырыла, район составына Бөре кантоны волостьлары керә. 1963-65 елларда Бөре районы составына Мишкә районы территориясе кергән. Мәйданы — 1717 км2. Адм. үзәге — Бөре шәһәре, Уфадан төньяк-көнбатышка 98 км һәм Благовещен тимер юл станция төньяк-көнбатышка таба 50 км еракта урнашкан.
Халкы (мең кеше): 1939 елда — 70,7; 1959 — 58,3; 1989 — 18,9; 2002 — 19,9; 2010 — 19,9[1]. Милли составы (2002): руслар — 43,9%, чирмешләр — 34,3%, башкортлар — 13,4%, татарлар — 6,8%. Халыкның уртача тыгызлыгы — 11,0 кеше/км2. Районда 14 авыл советы, 75 авыл торак пункты, иң зурлары: Калинники (1,0 мең), Осиновка (0,9 мең) авыллары.
Демография[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
| 1939[2][3] | 1959[4][3] | 1970[5][3] | 1979[6][3] | 1989[7][3] | 2002[8][3] | 2010[9][10] | 2017[11] | 1 гый 2018[12] | 1 гый 2019[13] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 68 639 | ↘57 749 | ↘28 014 | ↘23 175 | ↘18 949 | ↗19 883 | ↗61 496 | ↗64 690 | ↘64 546 | ↘64 216 |
Табигый-географик сыйфатлама[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Район Агыйдел буйы убалы тигезлегенең төньяк-көнчыгыш өлешендә урнашкан. Бөре районы Бөре биләне чикләрендә ята. Ком-кырчын катнашмасы (Кулаков, Лачынтау, Сосновый Лог һ.б.), балчык һәм кирпечле комлы балчык (Пономарёвка), нефть яткылыклары (Бөре, Спасский), җир асты сулары яткылыклары (Костарёв) ачылган. Климаты континенталь, бераз корырак. Уртача еллык температура 2,6°С, гыйнварда уртача температура —14°С, июльдә 19,1°С. Абс. макс. температура 38°С, абс. миним. —47°С. Явым-төшемнең уртача еллык микъдары 500—550 мм, җылы вакытта 350 мм. Гидрографик челтәр Агыйдел елгасы кушылдыкларынан, иске үзәннәрдән тора.
Районда Бөре минераль су чыганаклары, Уржум минераль су сыганаклары, Калинники, Тухтаров минераль су чыганаклары, Шестиковка сазлыгы урнашкан. Агыйдел елгасы уң яры соры урман тупрагы өстенлек иткән урманлы даладан (терр янең 27% ын урман каплаган) тора; сызалар һәм карст чокырлары буйлап имән, юкә, карама, чаган, чикләвеклек үсә. Сул ярда күбесенчә дала, җуылган кара тупрак таралган. Хайваннар дөньясы урман һәм дала төрләреннән тора. Шәмсетдин күле, Андреевка һәм Вознесенка авылларны тирәсендәге кедрлар, карагач һәм 1912 елда утыртылган карагай культуралары, “Сосновый бор” ял йорты тирәсендәге карагайлык — табигать истәлеге. Бөре заказнигы оештырылган.
Икътисад[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
2010 елда авыл хужалыгы җирләренең мәйданы 110,2 мең га (гомуми мәйданның 64,2% ы) тәшкил иткән, ш. ис. сөрү җирләре — 53,9, печәнлек җирләре — 20,1, көтүлекләр — 34,3. Район төньяк урман-дала зонасына керә. Авыл хуҗалыгы предприятиеләре (2 МУП, 12 ҖЧҖ, 73 игенче (фермер) хужалыгы) иген культуралары, бәрәңге, яшелчә, җиләк-җимеш үстерүгә, ит-сөт юнәлешле терлекчелек, дуңгызчылыкта махсуслаша. Умартачылык, балыкчылык үстерелә.
Районда Бөре сорт сынау участкасы, токымчылык эше буенча “Бөре” бүлеге предприятиесе, зона ветеринария бактериология лабораториясе, ветеринария станциясе урнашкан. “Үзәк” МТС ы эшли.
Район территориясеннән Уфа - Бөре - Яңавыл, Бөре - Тастүбә - Чаткы (Чиләбе өлкәсе), Бөре - Дүртөйле, Бөре - Кушнаренко автомобиль юллары үтә. Судночылык чорында Агыйдел елгасы буйлап транспорт бәйләнеше ачыла. Бөре районы үзәк икътисади районнар төркеменә керә.
Социаль өлкә[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Районда 18 гомум белем бирү мәктәбе, 17 мәктәпкәчә белем бирү учреждениесе, балалар музыка мәктәбе; авыл участка хастаханәсе, авыл амбулаториясе, 27 фельдшер-акушерлык пункты, “Сосновый бор” ял йорты, “Толпар” Уфа туберкулезга каршы балалар шифаханәсе филиалы, 27 клуб учреждениесе, 24 китапханә бар. “Победа” гәз. чыга.
Шулай ук карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ Шәһәр исәпләнми
- ↑ СССР җанисәбе (1939)
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Население Башкортостана:XIX-XXI века: статистический сборник. — 2008.
- ↑ СССР җанисәбе (1959)
- ↑ СССР җанисәбе (1970)
- ↑ ССҖБ җанисәбе (1979)
- ↑ СССР җанисәбе (1989)
- ↑ Бөтенрусия җанисәбе (2002)
- ↑ Бөтенрусия халык санын алу, 2010
- ↑ https://bashstat.gks.ru/storage/mediabank/Оценка+численности+постоянного+населения+Республики+Башкортостан+на+1+января+2019+г+по+муниципальным+образованиям.pdf
- ↑ https://web.archive.org/web/20170731141731/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2017/bul_dr/mun_obr2017.rar
- ↑ 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Федераль дәүләт статистикасы хезмәте.
- ↑ Численность населения муниципальных образований Республики Башкортостан — 2019.
Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Бөре районы(үле сылтама) (башк.)
 | Башкала: Уфа |  | |
Районнар: Архангель | Аскын | Авыргазы | Әлшәй | Баймак | Бакалы | Балтач | Бәләбәй | Балакатай | Белорет | Бишбүләк | Бөре | Болгавар | Благовещен | Борай | Бөрҗән | Бүздәк | Габҗәлил | Гафури | Дәүләкән | Дүртөйле | Дуван | Җылаер | Зиянчура | Иглин | Илеш | Ишембай | Кызыл Кама | Күгәрчен | Кушнарин | Куергазы | Калтасы | Караидел | Кырмыскалы | Кыйгы | Мәләвез | Мәчетле | Мишкә | Миякә | Нуриман | Чакмагыш | Салават | Тәтешле | Туймазы | Өфә | Учалы | Фёдоровка | Хәйбулла | Чишмә | Шаран | Стәрлебаш | Стәрлетамак | Яңавыл | Ярмәкәй | |||