Ләмберә районы
| |||
| Ил | |||
|---|---|---|---|
| Статус | |||
| Республика | |||
| Административ үзәк | |||
| Нигезләү датасы | |||
| Район башлыгы |
Шәмил Фатыйх улы Давыдов[1] | ||
| Халык саны (2010) |
32 883 кеше | ||
| Мәйдан |
880,06 км²[2] | ||
|
| |||
| Автомобиль номерлар коды |
13 | ||
| http://lyambir.e-mordovia.ru/ | |||
Ләмберә районы (эрз. Лямбирьбуе, рус. Лямбирский район) — Мордовия Республикасында муниципаль район.
Тарихи белешмә
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Октябрь революциясенә кадәр Ләмберә районы җирләре Пенза губернасының Саранск өязенә кергән булганнар. 1923 елны Ләмберә, Еремеево, Саловка вулыслары Пензятка вулысынә берләштерелә. 1924 елны вулыс Ләмберә авылына күчерелә. Башта ул Саранск районына керә.
1926 ел җанисәбе чорында Мордовия автономияле өлкәсендә 73 840 татар яши (5,3%). Ленинчыл милли сәясәте милли азчылыкларга үз милли телләрендә эшләүче дәүләт органнарын күздә тота. Шул максатны тормышка ашыру ниятеннән аерым татар районы төзелә. Мәсьәләне өйрәнеп, РСФСР Үзәк башкарма комитеты Президиумы 1933 елның 20 июлендә Милли Ләмберә районын оештырырга боерык бирә. Аңар 11 татар авыл советы (16 авыл, 22866 кеше), 4 рус авыл советы (8404 кеше) керә. Халык санында татарлар өлеше 73% тәшкил иткән. Район үзәге итеп Ләмберә авылы тәгаенләнә. Яңа районга Аксюн, Болотниково, Зур Ялху, Мельцапино, Пензятка, Репьевка, Саловка, Свәрби, Таула, Чирмиш, Алтар (Ләбәжә), Азюрка, Инәт һәм Кырви авыл советлары керә.
Районда Мордовия татарларының милли-мәдәни үзәге – Татар педагогия училищесы эшли (1936-1951 еллар).
1954 елны районга тагын 4 рус авыл советы (Атемар, Белогорка, Берсеневка, Павловка) кертелгән. Шул уңайдан моңарчы дубляж буларак чыккан район гәзитенең татарчасы туктатыла. 1963 елны Ләмберә районы бетерелә. 1967 елны район кабат торгызыла, ләкин бу юлы иң зур татар авыллары – Ләбәжә белән Азюрка Ромоданово районга калдырыла. Нәтиҗәдә райондагы татар өлеше 34%ка төшә.
Хәзерге вакытта Ләмберә районына 53 рус, 11 татар авылы керә.
Халык
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]| 1959[3] | 1970[4] | 1979[5] | 1989[6] | 2002[7] | 2010[8] |
|---|---|---|---|---|---|
| 28 899 | 28 565 | 30 139 | 34 661 | 33 872 | 32 883 |
Милли состав
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]| Милләт | 2002[9] | 2010[10] |
|---|---|---|
| руслар | 52,5% | 49,9% |
| татарлар | 32,1% | 31,6% |
| мордва | 14,3% | 17,7% |
Танылган шәхесләр
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Асыйм Баляев — Советлар Берлеге каһарманы.
- Рафаил Насыйбуллов, Ренат Биккинин — классик көрәштә Европа чемпионнары.
- Мәхфүзә Казакова (1899, Кәкре күл-1987) — ТАССР Кукмара районы башкарма комитеты рәисе (1933-1937).
Искәрмәләр
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- ↑ «Юлдаш» (спутник) газ.
- ↑ http://www.gks.ru/dbscripts/munst/munst89/DBInet.cgi?pl=8006001
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus59_reg1.php
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus70_reg1.php
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus79_reg1.php
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus89_reg1.php
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus02_reg1.php
- ↑ архив күчермәсе, archived from the original on 2011-06-27, retrieved 2013-11-14
- ↑ 2002 ел сан алу базасы, archived from the original on 2015-09-15, retrieved 2013-11-14
- ↑ НАЦИОНАЛЬНЫЙ СОСТАВ НАСЕЛЕНИЯ РЕСПУБЛИКИ МОРДОВИЯ, ВЛАДЕНИЕ ЯЗЫКАМИ И ГРАЖДАНСТВО. ИТОГИ ВСЕРОССИЙСКОЙ ПЕРЕПИСИ НАСЕЛЕНИЯ 2010 ГОДА (PDF), archived from the original (PDF) on 2018-10-25, retrieved 2013-11-14
