Сатурн (планета)
.jpg) | |
| Тәртип саны | 6 |
|---|---|
| Кояштан уртача ераклык | 1 433 449 370 км |
| Максималь ераклык | 1 513 325 783 км |
| Минималь ераклык | 1 353 572 956 км |
| Радиус | поляр: 54 364 ± 10 км, экваториаль: 60 268 ± 4 км |
| Масса | 5,6846×1026 кг |
| Тыгызлык | 0,687 г/см³ |
| Тәүлек озынлыгы | 10 сәг 34 мин 13 с плюс-минус 2 с |
| Ел озынлыгы | 10 832,327 көн (29,46 ел) |
| Иярченнәр | 62 |
|
| |
.svg){kind=small}
Сату́рн — Кояш системасының Кояштан алтынчы планета, зурлыгы буенча Юпитердан икенче урында тора. Сатурн Юпитер, Уран һәм Нептун белән зур газлы планеталар төркемене тәшкил итәләр. Планета үз исемене римлылар мифларындагы Сатурн исеменә карап алды, ул греклардагы Зевсның атасы титан Кроноска тәңгәл килә. Сатурнның билгесе — урак: ♄
.
Гомум алганда Сатурн гелий катышмасы, су, метан, аммиак эзләре белән су тудыргычтан һәм «тау токымнарыннан» гыйбарәт. Эчке өлкә газ хәлендәге тышкы катлам, металл хәлендә булуы су тудыргыч юка катламы белән капланган тау токымнары һәм боздан гыйбарәт кечкенә төш булып тора. Планетаның тышкы атмосфера тыныч һәм гаугасыз күренә, әмма җил тизлеге кайбер урыннарда 1800 км/сәг артып җитә, бу Юпитердагыннан шактый зуррак.
Сатурн күренеп тора торган боҗралар системасы ия була. Алар башлыча боз, тау токымнары һәм тузан бөртекләреннән гыйбарәт. Планета тирәсендә бүгенгесе көнгә мәгълүм булган 62 иярчен әйләнә. Алардан иң эресе — Титан Кояш системасының иярченнәреннән зурлыгы буенча икенче урында (Юпитерның Ганимедтан). Ул Меркурий планетасыннан зуррак һәм Кояш системассының иярченнәреннән бердән куе атмосфера ия була.
Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Татар халкы, бөтен гарәп-мөселман мәдәнияте бер өлеше буларак, әүвәл планетаның Зөхәл (иске тат. زحل) гарәп исеме да кулланды[1], әмма хәзерге вакытта бу исем кулланмый.
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ Зөхәл — Сатурн (планета). — Гарәпчә-татарча-русча алынмалар сүзлеге: татар әдәбиятында кулланылган гарәп һәм фарсы сүзләре / К.З. Хәмзин, М.И. Мәхмүтов, Г.Ш. Сәйфуллин. — Казан: Тат. кит. нәшр., 1965. — 792 б. — Б. 142.
