Чуаш Автономияле Совет Социалистик Җөмһүрияте
| Чуаш Автономияле Совет Социалистик Республикасы рус. Чувашская Автономная Советская Социалистическая Республика чуаш. Чăваш Автономиллĕ Социаллă Совет Республики | |||||||||
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| Шигарь урыс. «Пролетарии всех стран, соединяйтесь!» чуаш. «Пĕтĕм тĕнчери пролетарисем, пĕрлешĕр!» | |||||||||
| Башкала | Чабаксар | ||||||||
| Тел(ләр) | чуаш, урыс | ||||||||
| Акча берәмлеге | сум | ||||||||
| Мәйдан | 18 343 кв. км | ||||||||
| Халык | 1 338 023 кеше (1989) | ||||||||
| Идарә итү төре | Совет республикасы | ||||||||
 Чуашия тарихы | |
 | |
| Чуашиядә борынгы җәмгыять | |
|---|---|
| Урта гасырлар | |
|
Һуннар империясе (434 — VI гасыр) | |
| Русия патшалыгы составында | |
|
Казан сарае Приказы (1552 — 1708) | |
| Русия империясе составында | |
|
Казан губернасы (1708 — 1920) | |
| ССРБ составында | |
|
Чуаш автономияле өлкәсе (1920 — 1925) | |
| Русия Федерациясе составында | |
|
Чуаш Республикасы (1992 елдан) | |
«Чуашия» порталы |
Чуаш Автономияле Совет Социалистик Республикасы (рус. Чувашская Автономная Советская Социалистическая Республика, чуаш. Чăваш Автономиллĕ Социаллă Совет Республики, иске офографиясе:Ꚋăваш Автономлӑ Сотсиаллă Совет Респуплӗкӗ) — РСФСР составында автономияле республика.
Башкала — Чабаксар шәһәре.
Эчтәлек
Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Чуаш АССР Чуаш автономияле өлкәсе территориясендә 1925 елның 21 апрелендә оештырыла.
1926 елның 31 гыйнварында Чуаш АССР-ның беренче Конституциясе кабул ителә.
1929—1936 елларда республика Нижгар крае (1932 елдан — Горький крае) составында булган.
1961 елда республика Яңа Чабаксар шәһәренең төзелеше башлана.
1990 елның 24 аперлендә Чуашиянең Югары Советы суверенитет турында декларацияне һәм республиканың яңа исемен (Чуаш Совет Социалистик Республикасы, Чуаш ССР) кабул итә.
1992 елның 13 февральдә «Чуаш ССРның исеме үзгәреш турында» законы кабул итүдән соң, Чуаш ССР үз исемен Чуашия Республикасына алыштыра.[1]
Халык[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
| Мииләт | 1926, мең кеше (*) |
1939, мең кеше (*) |
1959, мең кеше (*) |
1970, мең кеше (*) |
1979, мең кеше (*) |
1989, мең кеше (*) |
|---|---|---|---|---|---|---|
| чуашлар | 667,7 (74,7 %) | 777,2 (72,2 %) | 770,4 (73,0 %) | 856,2 (70,0 %) | 887,7 (68,4 %) | 906,9 (67,8 %) |
| урыслар | 178,9 (20,0 %) | 241,4 (22,4 %) | 263,7 (24,0 %) | 299,2 (24,5 %) | 338,2 (26,0 %) | 357,1 (26,7 %) |
| татарлар | 22,6 (2,5 %) | 29,0 (2,7 %) | 31,4 (2,9 %) | 36,2 (3,0 %) | 37,6 (2,9 %) | 35,7 (2,7 %) |
| мордвалар | 24,0 (2,7 %) | 22,5 (2,1 %) | 23,9 (2,2 %) | 21,0 (1,7 %) | 20,3 (1,6 %) | 18,7 (1,4 %) |
| барлык | 849,2 (100,0 %) | 1 076,8 (100,0 %) | 1 097,9 (100,0 %) | 1 223,7 (100,0 %) | 1 298,6 (100,0 %) | 1 338,0 (100,0 %) |
Моны да карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Башкорт АССР (1919—1990¹) • Бурят АССР (1923—1990¹) • Алтай Республикасы (1990¹—1991²) • Тау АССР (1921—1924) • Дагстан АССР (1921—1990¹) • Кабарда-Балкария АССР (1936—1990¹; 1944—1957 Кабарда АССР) • Казакъ АССР (1925—1936) • Калмык АССР (1935—1943; 1958—1990¹) • Каракалпакстан АССР (1932—1936) • Карачай-Чиркәсия АССР (1990—1990¹) • Карел АССР (1923—1940; 1956—1990¹) • Кыргыз АССР (1920—1925) /Кыргыз АССР (1926—1936) • Коми АССР (1936—1990¹) • Кырым АССР (1921—1945) • Мари АССР (1936—1990¹) • Мордва АССР (1934—1990¹) • Идел буе Алманнары АССР (1918—1941) •Төньяк Осетия АССР (1936—1990¹) • Татарстан АССР (1920—1990¹) • Тыва АССР (1961—1990¹) • Төркистан АССР (1918—1924) • Удмурт АССР (1934—1990¹) • Чечен-Ингуш АССР (1936—1944; 1957—1990) • Чуаш АССР (1925—1990¹) • Якут АССР (1922—1990¹) | |
Автономияле өлкәләр (АӨ):
Адыг (Чиркәс) АӨ (1922—1928) • Адыг АӨ (1928—1991) • Бурят-Монгольская АӨ (1921—1923) • Вәтәк АӨ (1920—1932) • Таулы Алтай АӨ (1948—1991) • Яһуди АӨ (1934—...) • Ингуш АӨ (1924—1934) • Кабарда АӨ (1921—1922) • Кабарда-Балкария АӨ (1922—1936) • Калмык АӨ (1920—1935; 1957—1958) • Каракалпакстан АӨ (1925—1932) • Карачай-Чиркәс АӨ (1922—1926; 1957—1991) • Карачай АӨ (1926—1943) • Коми (Зыряннар) АӨ (1921—1936) • Мари АӨ (1920—1936) • Монголо-Бурят АӨ (1921—1923) • Мордва АӨ (1930—1934) • Идел буе Алманнары АӨ (1918—1924) • Ойрат (1922—1932) / Ойрот АӨ (1932—1948) • Төньяк Осетин АӨ (1924—1936) • Тыва АӨ (1944—1961) • Удмурт АӨ (1932—1934) • Хакас АӨ (1930—1991) • Адыг (Чиркәс) АӨ (1922) • Чиркәс АӨ (1928—1957) • Чечен АӨ (1922—1934) • Чечен-Ингуш АӨ (1934—1936) • Чуаш АӨ (1920—1925) | |
Автономияле һәм милли округлар:
Агинское Бурят-Монгол МО (1937—1958) / Агинское Бурят АО (1958—2008) • Аргаяш МО (1934) • Балкар МО (1921—1922) • Витим-Олёкма МО (1931—1938) • Ингуш МО (1921—1924) • Иштәк-Вогул МО (1930—1940) • Кабарда МО (1920—1921) • Карачай МО (1920—1922) • Карел МО (1937—1939) • Коми-Пермяк МО (1925—2005) • Коряк МО (1930—2007) • Ненец АО (1929—...) • Охотск Эвен МО (1930—1934) • Төньяк Осетия МО (1920—1921) • Сунжа казак округы (1920—1929) • Таймыр (Долган-Ненец) МО (1930—2006) • Усть-Ордынский Бурят МО (1937—1978) / Усть-Ордынский Бурят АО (1978—2008) • Хант-Манси МО (1940—1978) / Хант-Манси АО (1978—...) • Чечен МО (1920—1922) • Чиркәс МО (1926—1928) • Чукотка АО (1930—...) • Эвенк АО (1938—2007) • Ямал-Ненец АО (1930—...) | |
¹ Суверенитет турында декларацияне кабул итү елы ² Республика статусын раслау елы |
