Чуаш Автономияле Совет Социалистик Республикасы

	Чуашия тарихы
Чуашиядә борынгы җәмгыять
Урта гасырлар;
	Һуннар империясе (434 — VI гасыр); Хәзәр каһанлыгы (650—969) ; Идел буе Болгары (X гасыр — 1240); Алтын Урда (1240 — 1438); Казан ханлыгы (1438 — 1552)
Русия патшалыгы составында;
	Казан сарае Приказы (1552 — 1708)
Русия империясе составында
	Казан губернасы (1708 — 1920); Сембер губернасы (1796 — 1924)
ССРБ составында;
	Чуаш автономияле өлкәсе (1920 — 1925); Чуаш Автономияле Совет Социалистик Республикасы (1925 — 1990); Чуаш Совет Социалистик Республикасы; (1990 — 1992)
Русия Федерациясе составында
	Чуаш Республикасы (1992 елдан)
	«Чуашия» порталы;

	Чуаш Автономияле Совет Социалистик Республикасы ; рус. Чувашская Автономная Советская Социалистическая Республика ; чуаш. Чăваш Автономиллĕ Социаллă Совет Республики;
	Шигарь; рус. «Пролетарии всех стран, соединяйтесь!»; чуаш. «Пĕтĕм тĕнчери пролетарисем, пĕрлешĕр!»
Башкала	Чабаксар
Тел(ләр)	чуаш, рус
Акча берәмлеге	сум
Мәйдан	18 343 кв. км
Халык	1 338 023 кеше (1989)
Идарә итү төре	Совет республикасы

Чуаш Автономияле Совет Социалистик Республикасы (рус. Чувашская Автономная Советская Социалистическая Республика, чуаш. Чăваш Автономиллĕ Социаллă Совет Республики, иске офографиясе:Ꚋăваш Автономлӑ Сотсиаллă Совет Респуплӗкӗ) — РСФСР эчендәге автономияле республика.

Башкала — Чабаксар шәһәре.

Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Чуаш АССР Чуаш автономияле өлкәсе территориясендә 1925 елның 21 апрелендә оештырыла.

1926 елның 31 гыйнварында Чуаш АССР-ның беренче Конституциясе кабул ителә. Чуаш АССР Конституциясе тексты РСФСР Үзәк Башкарма Комитеты һәм РСФСР Советлары съезды тарафыннан расланмый. Нәтиҗәдә, Чуваш АССРның эшчәнлеге 1924 елгы СССР Конституциясе һәм 1925 елгы РСФСР Конституциясе, шулай ук Чуаш АССРда кабул ителгән закон актлары нигезендә гамәлгә ашырыла^[1].

1929–1936 елларда республика Түбән Новгород крае (1932 елдан — Горький крае) составында булган.

1937 елның 18 июлендә Чуаш Автономияле Совет Социалистик Республикасы Конституциясе кабул ителә.^[2]

1961 елда республика Яңа Чабаксар шәһәренең төзелеше башлана.

1990 елның 24 аперлендә Чуашиянең Югары Советы суверенитет турында декларацияне һәм республиканың яңа исемен (Чуаш Совет Социалистик Республикасы, Чуаш ССР) кабул итә.

1992 елның 13 февральдә «Чуаш ССРның исеме үзгәреш турында» законы кабул итүдән соң, Чуаш ССР үз исемен Чуаш Республикасына алыштыра^[3].

Халык[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Мииләт	1926, мең кеше (*)	1939, мең кеше (*)	1959, мең кеше (*)	1970, мең кеше (*)	1979, мең кеше (*)	1989, мең кеше (*)
чуашлар	667,7 (74,7 %)	777,2 (72,2 %)	770,4 (73,0 %)	856,2 (70,0 %)	887,7 (68,4 %)	906,9 (67,8 %)
руслар	178,9 (20,0 %)	241,4 (22,4 %)	263,7 (24,0 %)	299,2 (24,5 %)	338,2 (26,0 %)	357,1 (26,7 %)
татарлар	22,6 (2,5 %)	29,0 (2,7 %)	31,4 (2,9 %)	36,2 (3,0 %)	37,6 (2,9 %)	35,7 (2,7 %)
мордва	24,0 (2,7 %)	22,5 (2,1 %)	23,9 (2,2 %)	21,0 (1,7 %)	20,3 (1,6 %)	18,7 (1,4 %)
барлыгы	849,2 (100,0 %)	1 076,8 (100,0 %)	1 097,9 (100,0 %)	1 223,7 (100,0 %)	1 298,6 (100,0 %)	1 338,0 (100,0 %)

Шулай ук карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

[1] Советские конституции. Хрестоматия. В 4 частях. Часть 2. Первые советские республики / Сост. Д. В. Кузнецов. — Благовещенск: Благовещенский государственный педагогический университет, 2015. — С. 110.

[2] Автономияле Совет Социалистик Республикасы Конституциясе. Чабаксар. 1937. (русча) (үле сылтама)

[3] архив күчермәсе, archived from the original on 2012-01-26, retrieved 2012-03-28

[1]

[2]

[3]

к б ү РСФСР
Автономияле республикалар (АССР): Башкорт АССР (1919–1990¹) • Бурят АССР (1923–1990¹; 1923–1958 Бурят-Монгол АССР) • Тау АССР (1921–1924) • Дагстан АССР (1921–1990¹) • Кабарда-Балкария АССР (1936–1990¹; 1944–1957 Кабарда АССР) • Казакъ АССР (1920–1936; 1920–1925 Кыргыз АССР) • Калмык АССР (1935–1943; 1958–1990¹) • Каракалпакстан АССР (1932–1936) • Карел АССР (1923–1940; 1956–1990¹) • Кыргыз АССР (1926–1936) • Коми АССР (1936–1990¹) • Кырым АССР (1921–1945) • Мари АССР (1936–1990¹) • Мордва АССР (1934–1990¹) • Идел буе Алманнары АССР (1918–1941) •Төньяк Осетия АССР (1936–1990¹) • Татарстан АССР (1920–1990¹) • Тыва АССР (1961–1990¹) • Төркистан АССР (1918–1924) • Удмурт АССР (1934–1990¹) • Чечен-Ингуш АССР (1936–1944; 1957–1990) • Чуаш АССР (1925–1990¹) • Якут АССР (1922–1990¹)
Автономияле өлкәләр (АӨ): Адыг АӨ (1922–1991; 1922–1928 Адыг (Чиркәс) АӨ) • Бурят-Монгол АӨ (1921–1923) • Таулы Алтай АӨ (1948–1991) • Яһуди АӨ (1934–…) • Ингуш АӨ (1924–1934) • Кабарда АӨ (1921–1922) • Кабарда-Балкария АӨ (1922–1936) • Калмык АӨ (1920–1935; 1957–1958) • Каракалпакстан АӨ (1925–1932) • Карачай-Чиркәс АӨ (1922–1926; 1957–1991) • Карачай АӨ (1926–1943) • Коми (Зыряннар) АӨ (1921–1936) • Мари АӨ (1920–1936) • Монголо-Бурят АӨ (1921–1923) • Мордва АӨ (1930–1934) • Идел буе Алманнары АӨ (1918–1924) • Ойрат (1922–1932) / Ойрот АӨ (1932–1948) • Төньяк Осетин АӨ (1924–1936) • Тыва АӨ (1944–1961) • Удмурт АӨ (1920–1934) • Хакас АӨ (1930–1991) • Адыг (Чиркәс) АӨ (1922) • Чиркәс АӨ (1928–1957) • Чечен АӨ (1922–1934) • Чечен-Ингуш АӨ (1934–1936) • Чуаш АӨ (1920–1925)
Автономияле һәм милли округлар: Агинское Бурят АО (1937–2008; 1937–1958 Агинское Бурят-Монгол МО) • Аргаяш МО (1934) • Балкар МО (1921–1922) • Витим-Олёкма МО (1931–1938) • Ингуш МО (1921–1924) • Иштәк-Вогул МО (1930–1940) • Кабарда МО (1920–1921) • Карачай МО (1920–1922) • Карел МО (1937–1939) • Коми-Пермяк МО (1925–2005) • Коряк АО (1930–2007) • Ненец АО (1929–…; 1929–1977 МО) • Охотск Эвен МО (1930–1934) • Төньяк Осетия (1920–1921) • Сунжа казак (1920–1929) • Таймыр (Долган-Ненец) АО (1930–2006; 1930–1977 МО) • Усть-Ордынский Бурят АО (1937–2008; 1937–1978 МО) • Хант-Манси АО (1940–…; 1940–1978 МО) • Чечен МО (1920–1922) • Чиркәс МО (1926–1928) • Чукотка АО (1930–…) • Эвенк АО (1930–2007) • Ямал-Ненец АО (1930–…)
¹ Суверенитет турында декларацияне кабул итү елы ² Республика статусын раслау елы