Чукотка автономияле округы
| Чукотка автономияле округы | |
| рус. Чукотский автономный округ | |
| Байрак[d] | Илтамга[d] һәм Илтамга |
 |  |
| Нигезләнү датасы | 10 декабрь 1930 |
|---|---|
 | |
| Рәсми исем | Чукотский национальный округ һәм Чукотский автономный округ |
| Рәсми тел | рус теле һәм чукот теле |
| Дөнья кисәге | Азия |
| Дәүләт |
 Россия[1] |
| Башкала | Анадырь |
| Административ-территориаль берәмлек | Россия |
| Сәгать поясы | PETT[d] һәм Азия/Анадырь[d][2] |
| Геомәгълүматлар | Data:Russia/Chukchi Autonomous Okrug.map |
| Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы | губернатор Чукотского автономного округа[d] |
| Хөкүмәт башлыгы | Роман Копин |
| Канунбирү органы | Дума Чукотского автономного округа[d] |
| Халык саны |
50 150 (1 гыйнвар 2016)[3], 49 348 (1 гыйнвар 2018)[4], 49 527 (1 гыйнвар 2021) |
| Нәрсә белән чиктәш | Якутия, Магадан өлкәсе, Камчатка крае һәм Аляска |
| Кулланылган тел | сиреник теле, наукан теле[d], юит теле һәм чукот теле |
| Мәйдан | 721 481 км² |
| Рәсми веб-сайт | чукотка.рф(рус.) |
_-_Chukotka_Autonomous_Okrug_(disputed_Crimea).svg) | |
 | |
| Номер тамгасы коды | 87 |
 | |
 Чукотка автономияле округы Викиҗыентыкта | |
Чуко́тка автоно́мияле о́кругы (рус. Чукотский автономный округ, чук. Чукоткакэн автономныкэн округ) — Россия Федерациясенең Ерак Көнчыгышында урнашкан субъекты. Ерак Көнчыгыш федераль округка керә.
Административ үзәге — Анадырь шәһәре.
Чиктәшлек
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]| Як | Россия субъекты |
|---|---|
| Көнбатыш | Якутия Республикасы (Саха) |
| Көнчыгыш | АКШ (диңгез буенча) |
| Көньяк-көнбатыш | Магадан өлкәсе |
| Көньяк | Камчатка крае |
География
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Чукотка автономияле округы Россиянең төньяк-көнбатышында урнаша. Бөтен Чукотка ярымутравын били, кыйтга өлешеннән тыш берничә утравында да урнаша.
Көнчыгыш Себер, Чукотка һәм Беринг дингезләре белән юыла.
- Төп елгалар — Анадыр, Омолон, Великая, Амгуэма, Зур һәм Кече Анюйлар.
- Иң зур күлләр — Краснено, Эльгыгытгын, Пекульнейское.
Чукотка автономияле округы - чик буе зонасы. Чукоткага барыр өчен чит илле кешеләргә ФСБның рөхсәте кирәк.
Климат
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Округ күбесенчә Төньяк поляр түгәрәге артында урнашкан. Шуңа күрә анда каты субарктик климат, кыш 10 ай уза. Гыйнварның урта температурасы -15...-39 °C, июльнең +5...+10 °C. Явымнар 200-500 мм ел эчендә.
Файдалы казылмалар
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Табигый газ, нефть, алтын, күмер, аккургаш, вольфрам, терекөмеш.
Тарих
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Чукотка милли округы 1930 елның 13 декабрендә Ерак Көнчыгыш крае составында барлыкка килгән. 1938-1951 елларда Хабарау краеның Камчатка өлкәсе составында булган.
1951 елда округ Хабарау краеның туры буйсынуына күчкән.
1953 елның 3 декабрьдә Магадан өлкәсенең составына керә; 1977 елда исемен Чукотка автономияле округына алыштыра.
1992 елда ЧАО Магадан өлкәсенең составыннан чыга.
Халык
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]| Халык | 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 2002 (* 2012 елның 26 гыйнвар көнендә архивланган.) | 2010[5] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Руслар | 5,2 (24,1 %) | 28,3 (60,7 %) | 70,5 (69,7 %) | 96,4 (68,9 %) | 108,3 (66,1 %) | 27,9 (51,9 %) | 25,1 (52,5 %) |
| Чукчалар | 12,1 (56,3 %) | 10,0 (21,4 %) | 11,0 (10,9 %) | 11,3 (8,1 %) | 11,9 (7,3 %) | 12,6 (23,4 %) | 12,8 (26,7 %) |
| Украиннар | 0,6 (2,7 %) | 3,5 (7,6 %) | 10,4 (10,3 %) | 20,1 (14,4 %) | 27,6 (16,8 %) | 5,0 (9,2 %) | 2,9 (6,0 %) |
| Юпик эскимослар | … | 1,1 (2,3 %) | 1,1 (1,1 %) | 1,3 (0,9 %) | 1,5 (0,9 %) | 1,5 (2,85 %) | 1,5 (3,2 %) |
| Эвеннар | 0,8 (3,8 %) | 0,8 (1,8 %) | 1,1 (1,0 %) | 1,0 (0,7 %) | 1,3 (0,8 %) | 1,4 (2,6 %) | 1,4 (2,9 %) |
| Чуваннар | … | … | … | … | 0,9 (0,6 %) | 1,0 (1,8 %) | 0,9 (1,9 %) |
| Белоруслар | … | 0,6 (1,2 %) | 1,7 (1,6 %) | 2,4 (1,7 %) | 3,0 (1,9 %) | 0,5 (1,0 %) | - |
| Татарлар | … | 0,5 (1,1 %) | 1,6 (1,6 %) | 2,0 (1,4 %) | 2,3 (1,4 %) | 0,5 (1,0 %) | - |
Шәһәрләр
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]| Халык саны, кеше | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Шәһәр | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 2002 | 2010[5] | |
| Анадыр | 5859 | 7703 | 12 241 | 17 094 | 11 038 | 13 525 | |
| Билибино | 635 | 10 693 | 12 711 | 15 558 | 6181 | 5504 | |
| Певек | 5752 | 10 528 | 11 060 | 12 915 | 5206 | 4161 | |
Административ-территориаль бүленеш
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Анадыр
- Анадыр районы (үзәге - Угольные Копи)
- Билибино районы (Билибино)
- Иульт районы (Эгвекинот)
- Провидения районы (Провидения)
- Чаун районы (Певек)
- Чукотка районы (Лаврентия)
Торак пунктлар
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Чукотка автономияле округының эре торак пунктлары
| № | Шәһәр | Халык саны | № | Торак пункт | Халык саны | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Анадыр | 13 045 | 11 | Усть-Белая | 873 | |||||
| 2 | Билибино | 5 556 | 12 | Марково | 809 | |||||
| 3 | Певек | 4 162 | 13 | Рыркайпий | 766 | |||||
| 4 | Угольные Копи | 3 368 | 14 | Уэлен | 720 | |||||
| 5 | Эгвекинот | 2 790 | 15 | Нешкан | 704 | |||||
| 6 | Провидения | 1 970 | 16 | Канчалан | 629 | |||||
| 7 | Лаврентия | 1 459 | 17 | Амгуэма | 521 | |||||
| 8 | Беринговский | 1 401 | 18 | Рыткучи | 517 | |||||
| 9 | Лорино | 1 267 | 19 | Ваеги | 497 | |||||
| 10 | Омолон | 873 | 20 | Мыс Шмидта | 492 | |||||
| 2010 елның җанисәбе буенча[6] | ||||||||||
Икътисад
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Чукотка автономияле округы ТРП кеше башына буенча дүртенче урын ала (2008); икътисадның нигезе - алтын приисклары һәм рудниклар.
Сәнәгать
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Билибино шәһәрендә АЭС эшли; Күмер чыгарыла, балык эшкәртү предприятеләре эшли.
Транспорт
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Күбесенчә авиа- һәм диңгез буе транспорты.
Искәрмәләр
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #4404420-3 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
- ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/europe
- ↑ http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/Popul2016.xls
- ↑ 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Федераль дәүләт статистикасы хезмәте.
- ↑ 5,0 5,1 Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года, archived from the original on 2020-05-01, retrieved 2012-01-04
- ↑ ЧИСЛЕННОСТЬ И РАЗМЕЩЕНИЕ НАСЕЛЕНИЯ ЧУКОТСКОГО АО., archived from the original on 2015-04-02, retrieved 2013-07-10
Сылтамалар
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
|
Викиҗыентыктагы медиафайллар? |
|---|
- Чукотка автономияле округының рәсми сайты 2015 елның 21 март көнендә архивланган. (рус.)
| | ||
Районнар: Анадыр районы • Билибино районы • Иультин районы • Провидения районы • Чаун районы • Чукотка районы | |||