Алтай Республикасы
Байрак
| |
Башкала | Таулы Алтай |
---|---|
Халык исәбе | 220 934 (1 гыйнвар 2021) ![]() |
Нигезләнгән | 8 февраль 1992 |
Вакыт зонасы | Омск вакыты, Красноярск вакыты, UTC+07:00 |
География | |
Lleoliad | Алтай, Западная Сибирь ![]() |
Мәйдан | 92,903 км² |
Координатлар | 50.92°N 86.92°E ![]() |
RU-AL ![]() | |
Хөкүмәт башлыгы | Олег Хорохордин |
![]() |
Алта́й Республикасы́ (Таулы Алтай, алт. Алтай Республика, рус. Республика Алтай) — Россия Федерациясенең эчендәге республика (дәүләт)[2] , Алтай таулары эчендә урнашкан Россия Федерациясенең субъекты, Себер федераль округына керә.
Башкаласы — Таулы Алтай шәһәре.
Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
1922 елда Ойрот автономияле өлкәсе буларак оеша. 1948 елда Таулы Алтай өлкәсе исемен ала. 1990 елдан Таулы Алтай АССР. 1991 елдан Таулы Алтай Республикасы. 1992 елдан Алтай Республикасы.
Географик мәгълүмат[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Республика Алтай таулары эчендә, нык ерылган тау сыртларында урнашкан.
Алтай Республикасы алтын, мәрмәр, тау бәллүре, төрле сирәк металларга бай.
Климаты урта континенталь. Кыш озын һәм суык. Гыйнварның уртача температурасы -15тән алып, тауларда -32гә кадәр. Июлнең уртача температурасы +19, +22, тауларда исә +14, +16 гына.
Явым-төшем 1200 ммдан алып, көньякта 200 мм гына.
Административ-территориаль бүленеш[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
№ | Район | Административ үзәк |
---|---|---|
1 | Кош-Агач районы | Кош-Агач |
2 | Майма районы | Майма |
3 | Онгуда районы | Онгудай |
4 | Турочак районы | Турочак |
5 | Улаганский районы | Улаган |
6 | Усть-Кан районы | Усть-Кан |
7 | Усть-Кокса районы | Усть-Кокса |
8 | Чемал районы | Чемал |
9 | Чоя районы | Чоя |
10 | Шебалино районы | Шебалино |
Икътисад[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Хуҗалыкның төп юнәлеше - терлекчелек, пантлы боланчылык, дөячелек, аучылык.
Биредә агач эшкәртү, җиңел, күн сәнәгате үсеш алган. Төзелеш материаллары җитештерелә. Алтын табыла ( Веселый руднигы һәм Майск, Талон поселоклары). Чемал ГЭСы бар. Телецкое (Алтынкүл, алт. Алтын Кӧл) күлендә туризм җәелгән.
Республиканың төп магистрале - Чуйск тракты (Бийсктан алып Монголияга чаклы бара).
Татарлар һәм алтайлылар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
"Алтай таулары төрки халыкларның алтын бишеге" дигән әһәмиятле сүзләр Казакъстанда[3] да, Төркиядә дә, Татарстанда[4] да, һ.б. өлкәләрдә дә еш кына яңгырый. Бу әйтем Алтай тауларының төрки халыкларының тарихында һәм мәдәниятендә җитди урын алып торуыннан гыйбәрәт.
"Алтай – төрки-татар башлангычының мәдәни бишеге. Татарстан өчен бу бик әһәмиятле. Сентябрь аенда Алтайда төрки халыклар цивилизациясенә багышланган конференция узачак. Болгарда булачак музейның беренче катына – борынгы төрки цивилизация өчен анда материаллар бик күп булыр, дип уйлыйм. Аннан туризм проектлары да күтәрелә. Шулай итеп мәдәнияттән башланган эшчәнлек экономик яктан беркетелсә, Татарстан-Алтай багланышлары яңа дәрәҗәгә күтәрелер дигән өмет бар", — Фәрит Уразаев, "Бөтендөнья татар конгрессы", июнь 2012[5].
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ (рус.) Алтай Республикасының "Телләр турында" кануны, 1 бүлек, 4 мәкалә
- ↑ Конституция_Российской_Федерации#.D0.A1.D1.82.D0.B0.D1.82.D1.8C.D1.8F_5 Конституция Российской Федерации. Ст. 5, пп. 1, 2
- ↑ https://yvision.kz/post/372230
- ↑ https://www.azatliq.org/a/747675.html
- ↑ “Сабантуй хәрәкәте Алтай татарларын көчәйтте”