Рәшит Шәкүр
| Рәшит Шәкүр баш. Рәшит Шәкүр | |
|---|---|
 Рәшит Шәкүр | |
| Тугач бирелгән исеме: | Рәшит Закир улы Шәкүров |
| Туу датасы: | 11 гыйнвар 1937 (87 яшь) |
| Туу урыны: | СССР, РСФСР, БАССР, Стәрлетамак районы, Яңа Габдрахман |
| Үлем датасы: | 23 июнь 2024 (87 яшь) |
| Үлем урыны: | РФ, БР Уфа |
| Ватандашлык: |  СССР РФ |
| Эшчәнлек төре: | язучы |
| Иҗат итү еллары: | 1970―2024 |
| Юнәлеш: | проза, поэзия,әдәбият фәне |
| Жанр: | роман, повесть, хикәя |
| Иҗат итү теле: | рус теле, башкорт теле |
| Дебют: | «Йөрәгемдә — кояш » (1970) |
| Премияләр: |  (2012) |
| Бүләкләр: | Башкортстанның халык шагыйре (2021) |
| Яшәү җире | Достоевски урамы[1] |
Рәшит Шәкүр (псевдоним), тулы исеме Рәшит Закир улы Шәкүров (баш. Рәшит Шәкүр, Рәшит Закир улы Шәкүров, 1937 елның 11 гыйнвары, СССР, РСФСР, БАССР, Әлшәй районы, Яңа Габдрахман ― 2024 елның 23 июне, РФ, БР, Уфа) ― язучы, шагыйрь, БАССР атказанган мәдәният хезмәткәре (1988), БР атказанган фән эшлеклесе (1997), БР мәгариф отличнигы (1997), филология фәннәре докторы (1998), профессор (2012). ССРБ журналистлар (1961) һәм язучылар (1979) берлекләре әгъзасы. Салават Юлаев премиясе лауреаты (2012). «Урал» милли үзәк рәисе (1989―1991). Башкортстанның халык шагыйре (2021).
Тәрҗемәи хәле
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]1937 елның 11 гыйнварында БАССР Әлшәй (хәзер Стәрлетамак) районы Яңа Габдрахман авылында туган. Авыргазы районы Морадым мәктәбен, Октябрьскида нефть техникумын (1956), Уфада дәүләт университетын (1965), Мәскәүдә тел гыйлеме институтында аспирантура (1972) тәмамлый. Кандидатлык (1974), Урал топонимиясе буенча докторлык (1998) диссертацияләре яклый.[2] Техникум тәмамлагач, Әлмәт нефть промыселларында эшли. Армиядә хезмәт итеп кайта. Уфада радиокомитетта хәбәрче (1960), «Совет Башкортстаны» газетасында (1965-1969) хәбәрче, бүлек мөдире, Уфа Тарих, тел һәм әдәбият институтында (1972-1977) фәнни хезмәткәр, «Агыйдел» (1977), «Ватандаш» (1998) журналларында эшли. Уфа педагогия институтында (1998-2012) укыта.
2024 елның 23 июнендә 87 яшендә Уфада озакка сузылган авырудан соң вафат. Уфаның Мөселман зиратында җирләнә[3]
Иҗаты
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Беренче шигырьләр җыентыгы — «Йөрәгемдә — кояш» (1970). «Тауларым, далаларым» (1982), «Малин-кала» (1997), «Заманалар юлында» (1988) исемле китапларында милли горурлык, туган якны сөю хисләре белән өретелгән шигырь һәм хикәятләре урын алган. «Гасырлар әманәты» (2002), «Рухилык нигезләре» (2009) китапларында БР рухи тормышы мәсьәләләрен күтәрә. «Бишегем — чал дала» (2003), «Лачыннар биектә оча» (2007) китапларын язды. Равил Бикбаев белән берлектә БР дәүләт гимны текстын язды.
Фәнни эшчәнлеге
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]1969 елда Шәкүров Рәшит Закир улы «Куныр буга» эпосынең тагын бер вариантын Аскар авылында М. Мирхәйдәрова язып ала.
Гыйльми кызыксынулары фольклор, диалектология, топонимика өлкәсендә. 1973 елдан башлап БАССР, Курган өлкәсе авылларына оештырылган гыйльми экспедицияләрдә катнаша. 1992 елда «Башкорт энциклопедиясе» бүлеген оештырып, яңа фән тармагын башлап җибәрә. Сүзлекләр, белешмәлекләр төзүдә катнаша: «Башкортстан» (1996) кыскача белешмәлегенең баш мөхәррире. Мифтахетдин Акмуллага багышланган «Шигърият йолдызы» (Звезда поэзии) (1981) монографиясен язды. «Җырлаучы торналар илендә» (1996), «Атаклы башкортлар» (1998) җыентыкларында танылган шәхесләр турында очерклар тупланган. 6 томлык «Башкорт әдәбияты тарихы»н (1990-1996) языша. «Җирнең хәтер китабы» (1984), «Географик атамалар эзеннән» (1986, (рус.)) хезмәтләре Көньяк һәм Урта Урал топонимикасына багышланган. 370 фәнни хезмәте бар.[2]
2004 елда «Башкиры в Татарстане. О судьбе мензелинских и бугульминских башкир» дигән бәхәсле китабын язды.[4].
Бүләкләре, мактаулы исемнәре
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- 1988 ― БАССР атказанган мәдәният хезмәткәре
- 1989 ― Мифтахетдин Акмулла премиясе
- 1997 ― Рәми Гарипов исемендәге премия
- 1997 ― БР атказанган фән эшлеклесе
- 2001 ― Зәйнәп Биишева исемендәге премия ― «Атаклы башкортлар» (1998) китабы өчен
- 1997 ― БР мәгариф алдынгысы
- 2007 ― «Салават Юлаев» ордены
- 2012 ― Салават Юлаев премиясе ― «Лачыннар оча биектә» (2007) китабы өчен[5]
- 2021 ― Башкортстанның халык шагыйре[6][7].
Гаиләсе
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Хатыны Марина Нәби ҡызы. Кызлары Шәүрә, Гөлдәр.[8]
Искәрмәләр
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- ↑ бирелмәләр нигезе
- ↑ 2,0 2,1 Китап-Уфа сайтында(үле сылтама)
- ↑ Лейла Аралбаева. В Уфе ушел из жизни народный поэт Башкортостана Рашит Шакур. Башинформ, 23.06.2024
- ↑ ebdb.ru, archived from the original on 2014-12-06, retrieved 2014-12-05
- ↑ 2014 елның 13 август көнендә [https://web.archive.org/web/20140813093124/http://bspu.ru/node/23565 архивланган. Уфа педагогия институты сайтында
- ↑ Башкортстан хакимияте язучылар белән диалог эзли. Азатлык радиосы, 29.05.2021
- ↑ Радий Хәбиров «ХХ гасыр язучысы» форумында җөмһүрият язучыларын һәм шагыйрьләрен бүләкләде. ИА «Башинформ», 28.05.2021(рус.)(башк.)
- ↑ Радий Хәбиров язучы һәм галим Рәшит Шәкүрне 85 яшьлек юбилее белән котлады. Башинформ МА, 11.01.2022
Әдәбият
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Р. Солтангәрәев. Ул даладан шәһәргә килде. Агыйдел, 1997, № 1. (башк.)
- Совет Башкортстаны язучылары (биобиблиографик белешмәлек). Уфа, 1988. (башк.)
- С. Галин. Тел ачкычы ― халыкта. Уфа, 1999. ISBN 5-295-02592-6 (башк.)
Сылтамалар
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Китап-Уфа сайты(үле сылтама)
- Күгәрчен районы китапханәсе
- БР әдәби картасы
- БР мәдәни тормышы(үле сылтама)
- Башкортстан (белешмәлек)
- 11 гыйнвар көнне туганнар
- 1937 елда туганнар
- Әлифба буенча шәхесләр
- Стәрлетамак районында туганнар
- 23 июнь көнне вафатлар
- 2024 елда вафатлар
- Уфада вафатлар
- Салават Юлаев премиясе лауреатлары
- Башкортстан язучылары
- Башкорт язучылары
- ССРБ язучылары
- Россия язучылары
- Башкорт дәүләт университетын тәмамлаучылар
- Профессорлар
- Филология фәннәре докторлары
- Башкортстанның атказанган мәдәният хезмәткәрләре
- Башкортстанның атказанган фән эшлеклеләре
- Зәйнәп Биишева премиясе лауреатлары
- Мифтахетдин Акмулла премиясе лауреатлары
- Рәми Гарипов премиясе лауреатлары
- Салават Юлаев ордены кавалерлары
- Башкортстан халык шагыйрьләре