Сыктывкар
| Сыктывкар | |
| коми Сыктывкар | |
| Байрак[d] | |
.svg) | _(2005).gif) |
 | |
| Рәсми исем | Сыктывкар |
|---|---|
| Дәүләт |
 Россия |
| Нәрсәнең башкаласы | Коми Республикасы, Сыктывкар[d][1], Коми (зырян) автономияле өлкәсе һәм Усть-Сысольск өязе[d] |
| Административ-территориаль берәмлек | Сыктывкар[d] |
| Сәгать поясы | UTC+03:00 |
| Хөкүмәт башлыгы | Поздеев, Иван Александрович[d] |
| Халык саны | 245 083 (1 гыйнвар 2018)[2] |
| Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек | 172 метр |
| Кардәш шәһәр | Атырау, Дебрецен[3][4][5], Лос-Алтос[3], Ловеч[d][3][6][7], Кульера[3], Могилёв[3], Тайюань[d][3] һәм Кемер (Анталья)[8] |
| Мәйдан | 152 км² |
| Почта индексы | 167000, 167002, 167004, 167005, 167009, 167011, 167014, 167018, 167023, 167026 һәм 167031 |
| Рәсми веб-сайт | сыктывкар.рф(рус.) |
 | |
| Җирле телефон коды | 8212 |
| Монда җирләнгәннәр төркеме | [d] |
| Объектның күренешләре өчен төркем | [d] |
 | |
 Сыктывкар Викиҗыентыкта | |
Сыктывкар (коми Сыктывкар, искергән коми Сыктывдiн, рус. Сыктывкар) — Россиядә шәһәр (1780 елдан), Коми Республикасының башкаласы.
Халык саны — 235 006 кеше, буйсындырылган торак пунктлары белән — 250 874 кеше.[9]
Исем чыганагы
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Сыктвкар сүзе коми теленнән «Сысола елгасыда урнашкан шәһәр» дигәнне аңлата (коми Сыктыв — Сысола коми кар — шәһәр)
География
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Сыктывкар Сысоланың Вычегдага кушылу урынында, Мәскәүдән 1331 километр төньяк-көнчыгыштарак урнаша. Төньяк тимер юлының «Сыктывкар» тупик станциясе.
| Кировтан эре шәһәрләр кадәр ераклыгы (автоюллар буенча)[10] | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Архангельск ~ 911 км | Сыктывкар ~ 424 км |
Ухта ~ 320 км Воркута ~ 1041 км (тимер юл буенча) |
|||||||
| Санкт-Петербург ~ 1501 км Вологда ~ 835 км Котлас ~ 326 км |
 |
||||||||
| Вологда ~ 835 км Мәскәү ~ 1331 км |
Киров ~ 424 км Казан ~ 820 км |
Кудымкар ~ 760 км Пермь ~ 932 км |
|||||||
Шәһәр аша Р25 (Сыктывкар — Ухта), Р176 «Нократ» (Чабаксар — Йошкар-Ола — Киров — Сыктывкар) автоюллар баралар.
«Сыктывкар» халыкара аэропорты.
Сыктывкар халыкара стандарт буенча Moscow Time Zone (MSK/MSD) сәгать поясында урнаша. Бу сан, UTC системасы буенча исәпләгәндә, +4:00 гә тигез.
Климат
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Уртача еллык җил тизлеге — 2,6 м/с
- Уртача еллык температура — +1,3 °C
- Уртача еллык һава дымлылыгы — 77%
| Сыктывкар климаты | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Күрсәткеч | Гый | Фев | Мар | Апр | Май | Июн | Июл | Авг | Сен | Окт | Ноя | Дек | Ел |
| Абсолют максимум, °C | 3,8 | 3,8 | 13,2 | 26,7 | 31,0 | 35,3 | 34,8 | 34,6 | 27,5 | 20,4 | 9,3 | 5,0 | 35,3 |
| Уртача максимум, °C | −10,8 | −8,6 | −0,5 | 7,0 | 14,6 | 20,6 | 23,2 | 18,8 | 12,3 | 4,4 | −4,3 | −8,6 | 5,7 |
| Уртача температура, °C | −14,2 | −12,4 | −5,1 | 1,8 | 8,5 | 14,8 | 17,5 | 13,7 | 8,1 | 1,7 | −6,8 | −11,7 | 1,3 |
| Уртача минимум, °C | −17,8 | −16 | −9,3 | −2,8 | 3,3 | 9,4 | 12,4 | 9,3 | 4,7 | −0,6 | −9,5 | −15 | −2,7 |
| Абсолют минимум, °C | −46,6 | −45,4 | −38,8 | −27,3 | −15 | −5 | −0,3 | −2,1 | −8,6 | −29,6 | −43,5 | −46 | −46,6 |
| Явым-төшем нормасы, мм | 41 | 31 | 31 | 33 | 49 | 74 | 73 | 75 | 57 | 59 | 52 | 46 | 621 |
| Чыганак: Погода и климат | |||||||||||||
Тарих
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Сыктывкар беренче тапкыр 1586 елда Усть-Сысола погосты буларак телгә алына.
1780 елда Усть-Сысола Усть-Сысольск шәһәренә үзгәртеп корыла һәм Вологда калгайлыгы (1796 елдан — Вологда губернасы) Усть-Сысольск өязенең үзәге була.
1856 елда Усть-Сысольск 3 чиркәү, 528 йорт һәм 15 лавка (кибет) булган.
1921 елдан — Коми (Зыряннар) автономияле өлкәсенең үзәге. 1936 елдан — Коми Автономияле Совет Социалистик Республикасының башкаласы.
1930 елда шәһәргә Сыктывкар исеме кушыла.
1968 елда шәһәр составына Эжва шәһәр тибындагы бистәсе кертелә.
1983 елда Сыктывкар составына Краснозатонский һәм Верхняя Максаковка шәһәр тибындагы бистәләр һәм Выльтыдор, Верхний Мыртыю бистәләр кертеләләр, ә 1990 елда алар шәһәр составынна аерылып чыгарылалар.
Халык
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]| 1856[11] | 1897[12] | 1913[11] | 1926[11] | 1931[11] | 1939[11] | 1959[13] | 1970[14] | 1979[15] | 1989[16] | 2002[17] | 2010[9] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ~3 100 | 4 464 | ~5 600 | ~7 700 | ~25 300 | ~64 500 | 64 461 | 125 088 | 170 980 | 232 117 | 230 011 | 235 006 |
Милли состав (2010): руслар — 66,0%, комилар — 25,9%, украиннар — 2,8%.[18]
Икътисад
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Сыктывкар — урман сәнәгатенең мөһим үзәге: целлюлоза-кәгазь комбинаты, такта яру һәм агач эшкәртү комбинаты; гидролиз-чүпрә заводы.
Машиналар төзү заводы, судно механика заводы. Тукылмаган материаллар фабрикасы. Төзү материаллар һәм азык-төлек сәнәгатенең ширкәтләре.
Мәдәният
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Югары уку йортлары
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Коми дәүләт педагогика институты
- Сыктывкар дәүләт университеты
- Сыктывкар урман институты
- Санкт-Петербург дәүләт сервис һәм икътисад университетының филиалы
- Киров дәүләт медицина академиясе филиалы
- Россия кооперация университетының филиалы
- Заманча һуманитар академиясенең филиалы
- Вятка дәүләт һуманитар университетының филиалы
һ.б югары уку йортлары
Искәрмәләр
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- ↑ ОКТМО
- ↑ 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Федераль дәүләт статистикасы хезмәте.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 http://сыктывкар.рф/administration/upravlenie-informatsii-i-organizatsionnoj-raboty/novosti/19945-stolitsu-komi-s-ocherednym-vizitom-posetit-delegatsiya-tajyuanya-pobratima-syktyvkara
- ↑ https://www.debrecen.hu/assets/media/file/hu/18334/debrecen2023-bid-book-final.pdf
- ↑ https://www.debrecen.hu/hu/debreceni/testvervarosok/sziktivkar
- ↑ http://www.cidadesglocais.org/index.php?municipio=45#.WgDEzYgxmHs
- ↑ https://www.lovech.bg/bg/pobratimeni-gradove/siktivkar-rusiya
- ↑ https://www.kemer.bel.tr/en/our-cities/komi-cumhuriyeti-siktivkar1.html
- ↑ 9,0 9,1 архив күчермәсе, archived from the original on 2011-06-27, retrieved 2012-12-14
- ↑ Яндекс.Карты. Яндекс.Карты. 2011-09-22 тикшерелгән.
- ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 http://www.mojgorod.ru/r_komi/syktyvkar/
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97_uezd.php?reg=220
- ↑ 1959 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ 2002 елгы Бөтенроссия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
- ↑ Численность населения по национальности по городам и районам(үле сылтама)