Ядернә

Ядернә
	Ядернә
	чуаш. Етĕрне
	Илтамга
Нигезләнү датасы	1590
Рәсми исем	Етĕрне, Ядырна һәм Йӓдӹрнӓ
Рәсми тел	чуаш теле һәм рус теле
Дәүләт	Россия
Нәрсәнең башкаласы	Ядринское городское поселение[d], Ядернә районы һәм Ядернә өязе
Административ-территориаль берәмлек	Ядринское городское поселение[d]
Сәгать поясы	UTC+03:00
Халык саны	8387 (1 гыйнвар 2018)
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек	70 метр
Мәйдан	55 км²
Почта индексы	429060
Рәсми веб-сайт	ядрин.рф
Җирле телефон коды	83547
	Ядернә Викиҗыентыкта

Бу терминның башка аңлатмалары да бар, аларны карау өчен Ядернә (мәгънәләр) битенә күчегез.

Ядернә — (рус. Ядрин, тау мари телендә Йӓдӹрнӓ, болын мари телендә Ядырна, чуаш. Етĕрне) — Чуашиянең төньяк-көнбатышында урнашкан шәһәр (1781 елдан), Ядернә районының административ үзәге.

Халык саны — 9 614 кеше (2010).^[3]

География[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Шәһәр Сыры елганың ярында, Чабаксардан 77 километр ераклыкта урнаша. Шәһәр янында М7 «Идел» (Мәскәү — Уфа) мәгистрәле уза. Иң якындагы тимер юл станциясе — Шөмерлә (59 км).

Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Ядернә 1590 елда ниегзләнә.

Халык этимология буенча, «Ядрин» исеме «ядро» (ядрә) сүзеннән чыккан, ләкин бу версия дөрес түгел. Хәзерге этимология шәһәрнең исемне Етĕрне/Едьрне (шәһәр барлыкка килгән җирнең хуҗасы) исеменнән чыккан, яки Етерне чуаш авылы белән (бигрәк ихтимал версиясе) бәйли.

Ядернәнең беренче яшәүчеләр тупчылар, укчылар һәм башка хәрби хезмәткәрләре булган.

1781 елда Ядернә бер үк исемдәге өязенең үзәге була һәм шәһәр статусын ала.

1791 елда кече (1804 елдан — өяз училищесы) халык училищесы ачыла, 1817 елда училище каршында китапханә ачыла.

1927 елдан — Ядернә районының административ үзәге.

Халык[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

1840^[4]	1897^[5]	1959^[6]	1970^[7]	1979^[8]	1989^[9]	2002^[10]	2010^[3]
1 989	2 454	6 273	6 821	7 304	10 149	10 573	9 614

Милли состав: чуашлар — 66,6%, руслар — 31,2%.^[11]

Икътисад[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Акционерлар җәмгыятьләре:"Ядринский промкомбинат", "Ядринский пищекомбинат", "Ядринмолоко". Спирт заводы, ит эшкәртү предприятиесе, машзавод.

Ядернә янында Чуаш ат заводы урнаша.

Балчык чыганаклары бар.

Шәхесләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Глеб Абакумов (1930), галим.

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Тышкы сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

[_6495e0c80599e088-1] ОКТМО
https://wikidata.org/wiki/Track:P764https://wikidata.org/wiki/Track:Q4330203

[_bcb8f10107270967-2] 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Федераль дәүләт статистикасы хезмәте.
https://wikidata.org/wiki/Track:Q2624680

[gks.ru-3] 3,0 ^3,1 архив күчермәсе, archived from the original on 2011-06-27, retrieved 2012-03-05

[4] Статистические таблицы о состоянии городов Российской империи, 1840

[5] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97_uezd.php?reg=488

[6] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/rus59_reg2.php

[7] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/rus70_reg2.php

[8] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/rus79_reg2.php

[9] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/rus89_reg2.php

[10] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/rus02_reg2.php

[11] 2002 ел сан алу базасы, archived from the original on 2019-07-12, retrieved 2013-05-13

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]