Эчтәлеккә күчү

Гайана

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Гайана latin yazuında])
Гайана
ингл. Co-operative Republic of Guyana
Байрак[d]Илтамга[d]
Нигезләнү датасы 1966
Рәсми исем Co-operative Republic of Guyana, Guyana, République coopérative du Guyana[1] һәм Gajanos Kooperacinė Respublika[2]
Кыскача исем 🇬🇾
Гомер озынлыгы 66,65 ел[3]
Демоним Guyanese, guyanai, guyaner, Guyanano, Gvayänan, غياني, غيانية, غيانيون, גיאני, גיאנית, guyanezi, guyanez, guyaneză, গায়ানি, guyanese, guyanesi, guyanés, guyanesa, Guyanien[1], Guyanienne[1], guyanezo, guyanezi, guyaneza, guyaneze, Gujanano, ڭوياني, ڭويانية, ڭويانيين, ڭويانيات, guyanès[4], guyanesa[4] һәм Guánach[5]
Рәсми тел инглиз теле
Гимн Гайана гимны[d]
Мәдәният Гайана мәдәнияте[d]
Шигарь тексты One People, One Nation, One Destiny, Един народ,една нация, една съдба, South America Undiscovered һәм Un Bobl, Un Cenedl, Un Tynged
Дөнья кисәге Көньяк Америка[6]
Дәүләт  Гайана
Башкала Джорджтаун
Сәгать поясы UTC−04:00 һәм America/Guyana[d][7]
Табигый-георафик объект эчендә урнашкан Көньяк Америка
Иң көнчыгыш ноктасы 1°57′31″ т. к. 56°29′28″ кб. о.
Иң төньяк ноктасы 8°32′ т. к. 59°59′ кб. о.
Иң көньяк ноктасы 1°09′54″ т. к. 58°49′33″ кб. о.
Иң көнбатыш ноктасы 5°57′45″ т. к. 61°24′23″ кб. о.
Геомәгълүматлар Data:Guyana.map
Иң югары ноктасы Рорайма[d]
Иң түбән ноктасы Атлантик океан
Дәүләт башлыгы вазыйфасы Гайана президенты[d]
Ил башлыгы Ирфаан Али[d][8]
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы Гайана премьер-министры[d]
Хөкүмәт башлыгы Марк Филлипс[9]
Канунбирү органы Гайана милли җыелышы[d]
Үзәк банкы Гайана банкы[d]
Дипломатик мөнәсәбәтләр Бразилия, Германия, Австралия, Венесуэла, Суринам, Барбадос, Кытай Җөмһүрияте, Мексика, Америка Кушма Штатлары, Россия, Һиндстан, Гөрҗистан, Корея Халык Демократик Җөмһүрияте[10], Кытай һәм Косово Җөмһүрияте
Әгъзалык Берләшкән Милләтләр Оешмасы, Көньяк Америка җәмгыятьләре берлеге[d], Милләтләр Дуслыгы[11], Бөтендөнья сәүдә оешмасы, CARICOM[d], Халыкара реконструкция һәм үсеш банкы[d], Халыкара үсеш ассоциациясе[d], Халыкара финанс корпорациясе[d], Инвестицияләр иминлеген гарантияләү буенча күпъяклы агентлык[d], Инвестицион бәхәсләрне хәл итү буенча халыкара үзәк[d], Африка, Кариб диңгезе һәм Тын океан дәүләтләре[d], Латин Америкасы һәм Кариб диңгезе бассейны илләрендә атом-төш коралларның таралуына юл куймау агентлыгы[d], Кече утрау-дәүләтләре бердәмлеге[d], Кариб диңгезе илләре үсеш банкы[d], Интерпол[12][13], ХКТО[d][14][15], Мәгариф, фән һәм мәдәният сораулары буенча Берләшкән Милләтләр Оешмасы[16], Кариб диңгезе илләре ирекле сәүдә ассоциациясе[d], Бөтендөнья почта берлеге[17][18], Халыкара телекоммуникацияләр берлеге[d][19], Америка дәүләтләре оешмасы[d], Бөтендөнья метеорология оешмасы[20], Бөтендөнья сәламәтлек оешмасы[21], Кариб диңгезе илләре афәтләр һәм гадәттән тыш хәлләр агентлыгы[d] һәм Бөтендөнья таможня оешмасы[d][22]
Балигълык яше 18 яшь
Никахка керү яше 18 яшь
Халык саны 777 859 (2017)[23]
Ир-ат халкы 392 821[24], 389 899[24], 393 635[24] һәм 395 982[24]
Хатын-кыз халкы 405 932[24], 407 303[24], 410 932[24] һәм 412 743[24]
Административ бүленеше Барима-Уайни[d], Куюни-Мазаруни[d], Демерара-Махайка[d], Ист-Бербис-Корентайн[d], Эссекибо-Айлендс-Уэст-Демерара[d], Махайка-Бербис[d], Померун-Супенаам[d], Потаро-Сипаруни[d], Аппер-Демерара-Бербис[d] һәм Аппер-Такуту-Аппер-Эссекибо[d]
Су өслеге өлеше 8,4 процент
Акча берәмлеге Гаяна доллары[d]
Номиналь тулаем эчке продукт 8 044 498 801 $[25] һәм 15 357 537 068 $[25]
Кеше потенциалы үсеше индексы 0,714[26]
Inequality-adjusted Human Development Index 0,591[27]
Эшсезлек дәрәҗәсе 11 ± 1 процент[28]
Нәрсә белән чиктәш Бразилия, Суринам һәм Венесуэла
Автомобил хәрәкәте ягы сул[d][29]
Челтәр көчәнеше 240 вольт
Электр аергычы төре NEMA 1-15[d][30], NEMA 5-15[d][30], D төре[d][30] һәм BS 1363[d][30]
Алыштырган Гайана[d]
Кулланылган тел инглиз теле[31], инглиз теле[31], гайанский креольский язык[d], маваяна теле[d], Skepi Creole Dutch[d], вапишана теле[d], мапидиан теле[d], аторада теле[d], пемон теле[d], Taruma[d], бербис теле[d], вайвай теле[d], макуши теле[d], кариб теле[d], варао теле[d], Patamona[d] һәм Akawaio[d]
Мәйдан 214 970 ± 1 км²
Рәсми веб-сайт parliament.gov.gy(ингл.)
Һәштәге Guyana
Югары дәрәҗәле Интернет домены .gy
Харита сурәте
Тематик география Гайана географиясе[d]
Феноменның икътисады Гайана икътисады[d]
Феноменның демографиясе Гайана халкы[d]
Мәктәптә укымаган балалар саны 31 248[32]
Джини коэффициенты 45,1[33]
Өстәлгән кыйммәт салымы күләме 16 процент
Тулаем туулар коэффициенты 2,558[34]
Шәһәр халкы 213 179[24], 213 539[24], 216 404[24] һәм 218 534[24]
Авыл халкы 585 574[24], 583 663[24], 588 163[24] һәм 590 192[24]
Демократия индексы 6,25[35]
Туым күрсәткече 20,828[24], 20,473[24], 20,298[24] һәм 19,897[24]
Үлем күрсәткече 7,444[24], 8,026[24], 9,987[24] һәм 9,762[24]
Илнең мобиль коды 738
Илнең телефон коды +592
Гадәттән тыш хәлләрдә ярдәм телефоны 9-9-9[d], 9-1-1[d][36], 912[d][36] һәм 913[d][36]
Номер тамгасы коды GUY
Диңгездәге идентификацияләү номеры 750
Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме Төркем:Гайанада төшерелгән фильмнар[d]
Карта
 Гайана Викиҗыентыкта

Гайа́на (ингл. Guyana) – Көньяк Американың төньяк-көнчыгышын ярында урнашкан дәүләт. Төньяктан Атлантик океан сулары белән юыла, көнбатышта Венесуэла белән, көньякта Бразилия белән, көнчыгышта Суринам белән чиктәш.

Хоацин кошы.
Хоацин кошы.

Республика. Дәүләт башлыгы – президент. Парламент сайлауларында җиңеп чыккан партиянең лидеры президент була, президент сроклары саны чикләнмәгән. 1999 елдан башлап президент – Бхарат Джагдео.

Парламент – бер палаталы Дәүләт Мәҗлесе, биш елга сайланып куелучы 65 депутаттан тора.

Халык саны – 770 мең (2009 елның июль ае бәяләмәсе).

Халыкның 90 %ка якыны диңгез буе районнарында яши.

Еллык халык артуы – 0,2 %.

Туулар – 1000 кешегә 17,6.

Үлүләр – 1000 кешегә 8,3.

Эмиграция – 1000 кешегә 7,4.

Уртача гомер озынлыгы – 66,7 ел.

43,5 % – һиндстанлылар, 30,2 % – негрлар, 16,7 % – катнаш раса (метислар һәм мулатлар), 9,1 % – индеецлар, 0,4 % – башкалар (2002 елгы халык саны исәбе буенча).

Телләр: инглиз теле, индеец телләре, креол теле, кариб хиндустаниы (хинди диалекты), урду.

2012 елда халыкның 63 % ы христианнар, 25 % ы Һинд дине тарафдарлары, 7 % ы мөселманнар булган[37].

Табигый ресурслар: бокситлар, алтын, алмазлар, агач, креветкалар, балык.

ТМП буенча Гайана Кариб диңгезе бассейны илләре арасында соңгы урында тора.

  1. 1,0 1,1 1,2 http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf
  2. Dėl Valstybinės lietuvių kalbos komisijos 2008 m. spalio 2 d. protokolinio nutarimo Nr. PN-6 „Dėl valstybių gyventojų pavadinimų“ pakeitimoCommission of the Lithuanian Language, 2023.
  3. ЮНЕСКО-ның статистика институты
  4. 4,0 4,1 https://esadir.cat/Toponims/Toponims_del_mon/America/Republica_de_Guyana
  5. The National Terminology Database for Irish — 2006.
  6. https://www.workwithdata.com/place/guyana
  7. https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/southamerica
  8. https://www.stabroeknews.com/2020/08/02/news/guyana/lowenfield-submits-report-with-recount-result/
  9. https://dpi.gov.gy/dr-ali-sworn-in-president-brigadier-mark-phillips-appointed-prime-minister/
  10. https://www.ncnk.org/sites/default/files/content/resources/publications/NCNK_Issue_Brief_DPRK_Diplomatic_Relations.pdf
  11. https://thecommonwealth.org/our-member-countries/guyana
  12. https://www.interpol.int/Member-countries/WorldИнтерпол.
  13. https://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Americas/GUYANA
  14. https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/ХКТО.
  15. https://www.opcw.org/about-us/member-states/guyana
  16. http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp
  17. http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html
  18. https://www.upu.int/en/Universal-Postal-Union/About-UPU/Member-Countries?csid=-1&cid=140
  19. https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8
  20. https://public.wmo.int/en/members/guyana
  21. https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/
  22. https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf
  23. база данных Всемирного банкаБөтендөнья банкы.
  24. 24,00 24,01 24,02 24,03 24,04 24,05 24,06 24,07 24,08 24,09 24,10 24,11 24,12 24,13 24,14 24,15 24,16 24,17 24,18 24,19 24,20 24,21 24,22 24,23 (unspecified title)база данных Всемирного банка.
  25. 25,0 25,1 https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CDБөтендөнья банкы.
  26. Отчёт о развитии человечестваПрограмма развития ООН, 2022.
  27. Отчёт о развитии человечестваПрограмма развития ООН, 2022.
  28. http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS
  29. http://chartsbin.com/view/edr
  30. 30,0 30,1 30,2 30,3 World Plugs / мөхәррир Халыкара иликтер тихникасы кәмисиясе
  31. 31,0 31,1 Crystal D. English as a Global Language — 2 — Cambridge University Press, 2012. — 224 p. — ISBN 978-1-107-61180-1, 978-0-511-07862-0, 978-0-521-82347-0, 978-0-521-53032-3
  32. ЮНЕСКО-ның статистика институты
  33. https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI
  34. ЮНЕСКО-ның статистика институты
  35. 2021 Democracy IndexEIU, 2022.
  36. 36,0 36,1 36,2 International Numbering Resources Database: ITU-T E.129 National-only numbers linked with emergency services and other services of social value / мөхәррир Халыкара телекоммуникацияләр берлеге
  37. Wayback Machine. web.archive.org (2017-01-11). әлеге чыганактан 2017-01-11 архивланды. 2019-08-05 тикшерелгән.