Поповка (Казан)

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Поповка (Казан) latin yazuında])
Поповка
Нигезләнү датасы 1850
Сурәт
Дәүләт  Россия
Административ-территориаль берәмлек Идел буе районы
Карта
 Поповка Викиҗыентыкта

Бу терминның башка аңлатмалары да бар, аларны карау өчен Поповка битенә күчегез.

Поповка - элеккеге авыл, хәзерге вакытта Казан составындагы аз катлы төзелешле бистә (торак массив).

Территориаль урнашу, чикләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Поповка бистәсе Казанның Идел буе районында, Татар зиратының көньягында, Көньяк сәнәгать зонасы территориясе белән турыдан-туры бәйләнгән[1] . Авыл компактлылыктан мәхрүм ителгән, төньяктан көньякка 2 км озынлыкта сузылган. Шул ук вакытта аның көньяк өлеше 1 нче Трактор урамы буйлап аз катлы йортларның 900 метрлы тар полосасыннан гыйбарәт.

Поповка территориясе төрле җитештерү объектлары арасында урнашкан. Аның чикләре өзелгән сызыкка ия, сугыштан соңгы чорда бистә төзелешенең хаотик характерын чагылдыра. Көнчыгыш чик тимер юл участогы, Казан синтетик каучук заводы территориясе, Холмовая урамы, Владимир Кулагин урамына кадәр сузылган дренаж каналы буйлап бара, аның буйлап поселокның көньяк чигенең кыска участогы уза. Поповканың көнбатыш чиге Магистраль, Укытучы, Яшь Кич, Турбина, 1-нче Трактор урамнары һәм өлешчә төрле предприятияләрнең җитештерү өлкәләре буенча сынык сызык булып уза.

Поповка бистәсеннән көнчыгышка таба Казан синтетик каучук заводының гаять зур территориясе урнашкан, төньяк-көнбатыш яктан — Казан ҖЭҮ-1. Поповка белән янәшә торучы башка предприятиеләрдән Казан шәраб заводы һәм Казан ликёр-аракы заводын билгеләп үтәргә кирәк.

Исем[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Поповка - авыл руханилары яшәгән чиркәү янындагы торак пунктларга бирелгән исем.

Казанның Поповка Бистәсе 1850 еллар тирәсендә авыл буларак, элеккеге, Урта Кабан күленең төньяк-көнбатыш ярында урнашкан Иске Поповка авылыннан кешеләрнең күченү нәтиҗәсендә барлыкка килә. [2] . Шул сәбәпле, XIX гасырның икенче яртысында — XX гасыр башында Яңа Поповка, шулай ук Ерак яки Шәһәр яны Поповкасы дип атыйлар[2] [3] [4] (соңгы ике атаманың барлыкка килүе Иске Поповканың Казанга якынрак урнашуы һәм XIX гасыр уртасында шәһәр читенә килеп керүе белән аңлатыла). Хәер, XIX гасырның икенче яртысындагы кайбер карталарда Яңа Поповка авылы Поповка буларак кына күрсәтелә[5][6] .

Халкы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Поповка авылының (Яңа Поповка) халык динамикасы
Ел Гомуми саны Ирләр Хатын-кызлар
1885 [2]
85
39
46
1897 [7]
87
—
—
1904 [3] [8]
222
104
118
1907 [4]
78
—
—
1927 [9]
186
—
—

Тарихи яктан Поповка (Яңа Поповка) - Россия авылы.

Административ-территориаль бәйләнеш[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

1920 елга кадәр Поповка авылы (Яңа Поповка) Казан губернасының Казан өязенең Воскресенский волосте составына керә, 1920—1927 елларда — Татарстан АССРның Арча кантонының Воскресенский волосте составына, 1927 елдан — Татарстан АССРы Казан районының Воскресенский авыл советы составына керә.

1930 нчы елларның беренче яртысында Поповка Казан чигенә керә, Сталин районы составында шәһәр бистәсе була[10] .

1956 елның 7 декабрендә Сталин районының Идел буе районына әверелүе белән Поповка аның бер өлеше була һәм шул вакыттан бирле үзенең аның районы булуын үзгәртми.

Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Революциягә кадәрге чор (1917 елга кадәр)[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Казанның Поповка бистәсе, аның тарихын шундый исемдәге беренче җирлектән алып барсаң, берничә тапкыр урнашу урынын алыштырган.

1751 елга кадәр Поповка хәзерге Иске Татар бистәсе территориясендә, Плетени шәһәр яны авылы һәм Дүрт Евангелистлар чиркәве арасында урнашкан (соңгысы Татарстан һәм Шиһабетдин Мәрҗани урамнары чатында булган).

1751 елда Поповка көньяктарак, Кабан күленә күченә, анда XIX гасыр уртасында бистә була һәм тиздән Казан составына кертелә.

1850 тирәсендә хәзерге Поповка бистәсендә яшәүчеләрнең бер өлеше яңа урынга — Яңа Татар бистәсенең көньягына күченеп, Тәтеш сәүдә трактында Яңа (Ерак Шәһәр яны) Поповка бистәсен барлыкка китерәләр.

И. А. Износков (1885) бу миграцияләрне болай сурәтли:

“ 1751 елга кадәр, Плетени авылы белән Казандагы дүрт Евангелистлар чиркәве арасында кыр бар иде, анда Преображенский монастырена караган кечкенә Поповка авылы була. 1751 елдан соң, бу авылда яшәүчеләр, Казан шәһәр яны татарлары кушуы буенча, икенче Кабан ярына күченәләр, һәм аларның элеккеге яшәү урынын татарлар били һәм Иске татар бистәсенең бер өлеше була. Икенче Кабанда 1850 елга кадәр Поповкада мещаннар һәм крестьяннар яшәгән, ә шул вакыттан алып соңгылары яңа җиргә күченеп, Яңа Поповка барлыкка китергән, элеккеге Иске Поповка дип аталган. .Крестьяннарның элеккеге урыннарын мещаннар һәм сәүдәгәрләр сатып алган, соңгылары биредә шәһәр читендәге дачалар төзегәннәр. Крестьяннарны Иске Поповкадан куып чыгару тормышның бәясе күтәрелүгә сәбәпле була: халыктан төрле шәһәр йөкләмәләрен җибәрсеннәр өчен таләп ителгән." [2] .

1885 елда Яңа Поповкада 16 гына йорт булса [2], 1904 елда инде 63 йорт бар иде [3] . Анда яшәүчеләр (алар арасында Помор ризалыгыннан берничә иске йолалыклылар бар иде), крепостной чорда дәүләт крестьяннары, Поповка авыл җәмгыятенә берләшәләр, җәмгыяткә 167 дисәтинә җир бирелгән (1885) [2] . Яңа Поповканың кайбер халкы биржа извозы белән шөгыльләнгән, авылда бер "кирпеч сарай" булган (кирпеч җитештерү); авылда бер "кирпеч сарае" бар иде (кирпеч җитештерү); монда шулай ук танылган рус анатомисты , Казан университетының гади профессоры Евмений Аристовның дачасы урнаша [2] .

Совет чоры (1917-1991)[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Поповка авылы һәм аның әйләнә-тирәсе 1942—1943 еллардагы немец һава фотосурәтендә

Поповка (Яңа Поповка) авылының көнчыгыш читендә беренче бишьеллык (1928—1932) елларында Казанның 2 нче макарон фабрикасы барлыкка килде (соңрак ул 1 нче макарон фабрикасы булды). Бу предприятие баштан ук төзелмәгән, моңа кадәр кечкенә чүпрә заводы булган, ул 1931 елда киңәйтелгән һәм макарон җитештерү өчен яңадан җиһазландырылган [11] .

1926 елда Казан шәһәр территориясе чикләрен рәсмиләштергәндә шәһәр чигенә якын җирләрне, шул исәптән Поповка (Яңа Поповка) авылларын кертү мәсьәләсе күтәрелә[12] . Ләкин ул вакытта бу мәсьәлә уңай хәл ителми. Әмма 1930 нчы елларның беренче яртысында Поповка тирә-яктагы торак пунктлар белән бергә (Воскресенское авылы, Калинин бистәсе, Кукушкино һәм Борисково авыллары) Казан составына керә, ул шәһәрнең Сталин районы чикләренә керә. шәһәр. Шул вакыттан алып ул шәһәр торак пункты статусына ия була.

1940-нчы елларда Поповка авылы сизелерлек киңәйә. Казан макарон фабрикасыннан көнчыгышка таба һәм Татар зиратыннан көньякка таба шактый зур күләмдә азкатлы торак төзелеше участогы барлыкка килә, ул көнчыгыш ягы белән Казан ГРЭС территориясе чикләренә кадәр диярлек барып җитә ( хәзер Казан ҖЭҮ-1 ). Әлеге бистәгә якын берничә торак барак төзелә һәм тиздән Барак урамы барлыкка килә (хәзер ул — Радищев урамы; бараклар 1960 елларга бетерелә). Бу бистәләр рәсми булмаган Мазарки һәм Ямки[13] дип аталган, әмма соңрак алар Поповканың бер өлеше буларак кабул ителә башлый. Бу торак төзелештән көньякка 250 метр ераклыкта кирпеч заводы урнашкан.

Сугыштан соңгы елларда Поповка үсеше дәвам итә, әмма нигездә аның Татар зиратыннан көньяктарак урнашкан яңа өлеше үсә.Торак төзелеше көньяк юнәлештә дренаж каналы һәм С. М. Киров исемендәге Казан синтетик каучук заводы территориясе буйлап уза.

1953—1957 елларда Иделдә су күтәрелү һәм Куйбышев сусаклагычын тутыру алдыннан Казан елга портын төзү һәм шәһәрне инженерлык саклау системасын, шул исәптән күпкилометрлы дамбаларны, дренаж каналларын һәм насос станцияләрен төзү эшләре алып барыла[14] [15]. Тәтеш сәүдә трактында урнашкан Поповканың иске (революциягә кадәр) өлеше өлешчә су басу зонасында (бистәнең Көньяк читендәге йортлар), әмма иң күбе Идел дамбасы һәм порт акваториясенең яр буе линиясе төзелеше зонасында була. Нәтиҗәдә, ул бетерелә, шуннан соң авыл хәзерге чикләрен ала.

Совет чорында Поповка алкоголь җитештерү белән ассоциацияләнә башлый. 1955 елда аның төньяк өлешендә Укытучы урамында Казан шәраб заводы ачыла[16], аның территориясе өч яктан торак төзелеше даирәсендә була. 1975 елда Казан ликёр-аракы заводы ачыла[17], ул шулай ук өч катлы аз катлы торак йортлар белән әйләндереп алына, ләкин авылның үзәк өлешендә, Турбина һәм 1-нче Трактор урамнары почмагында.

Транспорт[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Шәһәр җәмәгать транспорты Поповкада 1946 елда барлыкка килә, Казан макарон фабрикасына кадәр рельслар салына  һәм Яңа Татар бистәсеннән 6 трамвай маршруты сузыла (Ершов Кырыннан, ә 1953 елдан Газ урамыннан йөргән). Әмма 1950 нче елларның икенче яртысында әлеге юл участогы Куйбышев сусаклагычының читләшү зонасына кагыла, нәтиҗәдә рельслар сүтелә, ә 6 маршрутның соңгы тукталышы Яңа Татар бистәсенә әйләнеп кайта[18].

1950-нче еллардан Магистраль урамындагы Поповка аша 10 маршрут автобусы йөри башлый (Горький исемендәге Үзәк парк — Нефтебаза)[19]; 1961 ел торышы буенча аңа 3 маршрут автобусы өстәлә (Вокзал — Крутовка бистәсе)[20] . 1970-нче елларның икенче яртысында Магистраль урамындагы Поповка аша, 3 һәм 10 маршруттан тыш, шулай ук 35 маршрут автобусы (Кәрим Тинчурин урамы — Победилово)[21] йөри, ул 1980 нче елларда 60 маршрутка күчерелә (Татарстан урамы — Иске Победилово)[22].

Советтан соңгы чор (1991 елдан)[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

2000-нче еллар башына Поповка ике поселок территориясенә бүленгән була — Поповка үзе (1 нче, 2 нче, 3 нче һәм 4 нче Трактор урамнары тирәсендә хәзерге поселокның көньяк өлеше) һәм Юл Урамы бистәсе (хәзерге Поповканың төньяк өлеше Укытучы һәм Юл Урам урамнары арасында) [23] . Ләкин соңрак бу бүленү үзенең әһәмиятен югалта һәм бистә яңадан бербөтен итеп кабул ителә башлый.

Урам челтәре[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Поповка бистәсендә 21 урам адресы булган йортлар урнашкан, шуларның икесе - тыкрыклар. Поповка аша шулай ук өч урам уза, ләкин моны шартлы гына торак пункт дип санарга мөмкин, чөнки аларның поселок йорт биләмәләре арасында адреслары юк - бу Шәһәр яны, Турбина һәм Яшь Кич урамнары. Поповкада биш Трактор урамы (төп һәм дүрт нумерлы), дүрт Юл Урамы (төп, номерлаштырылган һәм ике нумерлы тыкрык), ике Комбайнер урамы бар.

Поповканың барлык урамнарыннан иң озыны-Магистраль урамы (3,9 км), әмма бистәнең үз участогында аның озынлыгы 316 м гына тәшкил итә. [24] . Бистә эчендәге әлеге иң озын урамны исәпкә алып, 1 нче Трактор урамы (1262 м), ә иң кыска урамнар — Орёл урамы (82 м) һәм 2 нче Комбайнер урамы (84 м).

Поповка авылының урам урыннары исемнәре (годонимнары)[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Поповка бистәсендәге 21 урамның дүртесе бердәм татар исеменә ия — ике урам һәм ике Юл Урам тыкрыгы (рус теленә тәрҗемәдә — Дорожная улица). Биш урам исемнәрендә трактор мәңгеләштерелгән. Дүрт урамның исемнәре рельефның характерын һәм табигый объектны чагылдыра (Дулкынлы, Урман, Үзәнле, Калкулыклы), тагын дүртесе — һөнәр атамалары (Укытучы, Комбайнер, 2 нче Комбайнер, Крестьян). Бер урам исеме аның транспорт әһәмиятен чагылдыра (Магистраль). Тагын бер урам Россия шәһәре Орёл хөрмәтенә аталган. Ике урам эшлеклеләр — рус язучысы һәм философы Александр Радищев (1749—1802) һәм Украина шагыйре, рәссам һәм җәмәгать эшлеклесе Тарас Шевченко (1814—1861) хөрмәтенә аталган.

Шулай ук карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  • Воскресенское (Казань)
  • Кукушкино (Казань)

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  1. ↑ Жилой массив Поповка на карте Казани.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 .
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 .
  4. ↑ 4,0 4,1 .
  5. ↑ Военно-Топографическая карта Казанской губернии, 1880 г..ЭтоМесто.ru.Дата обращения: 21 ноября 2021.
  6. ↑ Карта Казанского уезда 1882 года.ЭтоМесто.ru.Дата обращения: 21 ноября 2021.
  7. ↑ .
  8. ↑ Возможно, в данном издании указаны ошибочные показатели населения Поповки, так как они не согласуются с данными 1897 и 1907 годов.
  9. ↑ .
  10. ↑ .
  11. ↑ .
  12. ↑ . — 500 экз.
  13. ↑ Клочков А. Казань из окон трамвая. Иллюстрированное повествование, которое поможет совершить мысленное путешествие в трамвае по разным частям Казани и проследить историю города за последние сто пятьдесят лет. — Казань: Издательство «Печать-сервис XXI век», 2018. — С. 106. — 344 с. — 1000 экз. — ISBN 978-5-91838-107-6.
  14. ↑ Калинин Н. Ф. .
  15. ↑ Тунаков П. Д. .
  16. ↑ Как в Казани вино делают (2016-06-20).
  17. ↑ Казанский ЛВЗ отмечает 40-летие (2015-10-05).
  18. ↑ Клочков А. . — 1000 экз. — ISBN 978-5-91838-107-6.
  19. ↑ Клочков А.Казань из окон трамвая. Иллюстрированное повествование, которое поможет совершить мысленное путешествие в трамвае по разным частям Казани и проследить историю города за последние сто пятьдесят лет.— Казань: Издательство «Печать-сервис XXI век», 2018.— С.198.— 344 с.— 1000 экз.— ISBN 978-5-91838-107-6.
  20. ↑ Бушканец Е. .
  21. ↑ Казань. Туристская схема. — Москва: Главное управление геодезии и картографии при Совете Министров СССР, 1977.Старые карты России и зарубежья.Дата обращения: 26 ноября 2021.
  22. ↑ Казань. Схема пассажирского транспорта. — Москва: Главное управление геодезии и картографии при Совете Министров СССР, 1988.Старые карты России и зарубежья.Дата обращения: 26 ноября 2021.
  23. ↑ Карта Казани, масштаб 1:30000, 2003 г..
  24. ↑ Длина Магистральной улицы в границах территории посёлка (жилого массива) Поповка.
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 25,3 25,4 25,5 25,6 25,7 Список посёлков, слобод и улиц, входящих в черту г. Казани // Вся Казань: Справочная книга по городу Казани / Сост.: М. Бубеннов, Н. Козлова, А. Никольский и др. — Казань: Редакция газеты «Красная Татария» — «Кызыл Татарстан», 1940. — С. 268—269. — 286 с.
  26. ↑ Волнистая улица в Казани. 2021-11-22 тикшерелгән.
  27. ↑ Комбайнерская улица в Казани. 2021-11-22 тикшерелгән.
  28. ↑ 2-я Комбайнерская улица в Казани. 2021-11-22 тикшерелгән.
  29. ↑ Крестьянская улица в Казани. 2021-11-22 тикшерелгән.
  30. ↑ Бушканец Е. Казань. Путеводитель. — Казань: Татарское книжное издательство, 1961. — С. 166. — 183 с.
  31. ↑ Длина Лесной улицы посёлка (жилого массива) Поповка. 2021-11-22 тикшерелгән.
  32. ↑ 32,0 32,1 32,2 Реестр названий улиц города Казани. Утверждён Постановлением Исполнительного комитета г. Казани от 3 февраля 2016 года № 286. әлеге чыганактан 2021-01-12 архивланды. 2021-11-22 тикшерелгән.
  33. ↑ Магистральная улица в Казани. 2021-11-22 тикшерелгән.
  34. ↑ Орловская улица в Казани. 2021-11-22 тикшерелгән.
  35. ↑ Улица Радищева в Казани. 2021-11-22 тикшерелгән.
  36. ↑ Русловая улица в Казани. 2021-11-22 тикшерелгән.
  37. ↑ Тракторная улица в Казани. 2021-11-22 тикшерелгән.
  38. ↑ 1-я Тракторная улица в Казани. 2021-11-22 тикшерелгән.
  39. ↑ 2-я Тракторная улица в Казани. 2021-11-22 тикшерелгән.
  40. ↑ 3-я Тракторная улица в Казани. 2021-11-22 тикшерелгән.
  41. ↑ 4-я Тракторная улица в Казани. 2021-11-22 тикшерелгән.
  42. ↑ Учительская улица в Казани. 2021-11-22 тикшерелгән.
  43. ↑ Холмовая улица в Казани. 2021-11-22 тикшерелгән.
  44. ↑ Бушканец Е. Казань. Путеводитель. — Казань: Татарское книжное издательство, 1961. — С. 173. — 183 с.
  45. ↑ Улица Шевченко в Казани. 2021-11-22 тикшерелгән.
  46. ↑ Улица Юл Урам в Казани. 2021-11-22 тикшерелгән.
  47. ↑ 2-я улица Юл Урам в Казани. 2021-11-22 тикшерелгән.
  48. ↑ 1-й переулок Юл Урам в Казани. 2021-11-22 тикшерелгән.
  49. ↑ 2-й переулок Юл Урам в Казани. 2021-11-22 тикшерелгән.

Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Поповка_(Казан)&oldid=4071699