Борий

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Борий latin yazuında])
СиборгийБорий / Bohrium (Bh) Хассий
Атом номеры 107
Матдәнең тышкы күренеше
Атомның үзлекләре
Атом массасы
(моляр масса)
[262,1229] а. м. б. (г/моль)
Атом радиусы пм
Ионлаштыру энергиясе
(беренче электрон)
кДж/моль (эВ)
Электрон конфигурациясе
Химик үзлекләре
Ковалент радиусы пм
Ион радиусы пм
Электр тискәрелеге
(Полинг буенча)
Электрод потенциалы
Оксидлашу дәрәҗәсе
Матдәнең термодинамик үзлекләре
Тыгызлык г/см³
Моляр җылы сыешлыгы Дж/(K·моль)
Җылы үткәрүчелек Вт/(м·K)
Эрү температурасы K
Эрү җылылыгы кДж/моль
Кайнау температурасы K
Парга әйләнү җылылыгы кДж/моль
Моляр күләм см³/моль
Матдәнең кристаллик рәшәткәсе
Рәшәткә төзелеше
Рәшәткә параметрлары Å
Дебай температурасы K

Борий (лат. Bohrium, Bh) — Менделеевның периодик таблицасының 7 период, 7 төркем элементы. Тәртип номеры - 107. Тотрыксыз радиоактив элемент. Масса саны 261 - 272 кадәр булган изотоплары билгеле. Иң тотрыклы изотобы — борий-267, ярым таркалыш чоры 17 с[1].

Символы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Борий элементының символы - Bh (Борий дип укыла).

Тарихы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

107-че элементны синтезлау турында беренче тапкыр 1976 елда Дубна Төш тикшеренүләре берләштерелгән институтында эшләгән Юрий Оганесян төркеме хәбәр итә [2].

1981 елда Авыр ионнар институтында (алман. Gesellschaft für Schwerionenforschung, GSI) эшләгән немец галимнәре төркеме Нармштадт каласында, куллану методикасын камилләштереп, шул ук реакция продуктларын 209Bi+54Ц тикшерә, һәм аның нуклид параметрларын билгели.

Алга таба тикшерүләр күрсәтүенчә 261107 изотобы озаграк вакыт торырга сәләтле, хәзерге бәяләмә буенча 12 мс тәшкил итә, бу 1976 ел нәтиҗәләренә караганда югарырак булып чыга.

Исеме[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

1992 елдың сентябрендә Нармштадт һәм Дубна галимнәре арасында 107-енче элементны Дания физигы Нильс Бор[3] хөрмәтенә "Нильсборий" дип атарга килешелгән, ә беренче чорда совет галимнәре бу исемне 105-че элемент өчен планлаштырган булган (хәзерге дубний )[4]. 1993 елда IUPAC 107-че элементны идентификацияләүдә немец төркеменең өстөнлөгөн таный, ә 1994 елда үз киңәшендә "борий" исемен тәкъдим итә, чөнки химик элементларның исемнәре беркайчан да галимнең исеме һәм фамилиясеннән тормаган[5]. Бу тәкъдим 1997 елда Дания химиклары белән консультациядән соң, тулысынча килешелеп, раслана[6].

Билгеле изотоплар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Изотоп Масса Ярымтаркалу периоды[7] Таркалу тибы
260Bh 260 300 мс 256Db-га α-таркалу
261Bh 261 12 (+5/−3 мс) 257Db-га α-таркалу
262Bh 262 290 мс 258Db-га α-таркалу
263Bh 263 200 мс 259Db-га α-таркалу
264Bh 264 0,44 (+0,60/−0,16) с 260Db-га α-таркалу
265Bh 265 0,9 (+0,7/−0,3) с 261Db-га α-таркалу
266Bh 266 1,7 (+8,2/−0,8) с 262Db-га α-таркалу
267Bh 267 17 (+14/−6) с 263Db-га α-таркалу
268Bh 268 25 с 264Db-га α-таркалу
269Bh 269 25 с 265Db-га α-таркалу
270Bh 270 30 с 266Db-га α-таркалу
271Bh 271 40 с 267Db-га α-таркалу
272Bh 272 10 (+12/−4) с 268Db-га α-таркалу
273Bh 273 90 мин 269Db-га α-таркалу
274Bh 274 90 мин 270Db-га α-таркалу
275Bh 275 40 мин билгесез

Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Борий 1976 елда Оганесян тарафыннан ачыла.

Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  1. P. A. Wilk et al. {{{башлык}}} // Physical Review Letters. — Т. 85. — № 13. — С. 2697—2700.
  2. Yu. Ts. Oganessian et al. {{{башлык}}} // Nuclear Physics A. — Т. 273. — № 2. — С. 505—522.
  3. {{{башлык}}} // Pure and Applied Chemistry. — Т. 65. — № 8. — С. 1815—1824.
  4. R. C. Barber et al. {{{башлык}}} // Pure and Applied Chemistry. — Т. 65. — № 8. — С. 1757—1814.
  5. Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry {{{башлык}}} // Pure and Applied Chemistry. — Т. 66. — № 12. — С. 2419—2421.
  6. Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry {{{башлык}}} // Pure and Applied Chemistry. — Т. 69. — № 12. — С. 2471—2473.
  7. Nudat 2.3