3982
правки
({{Яхшы мәкалә}}) |
к (вики) |
||
|Фото = N G Chernyshevsky.jpg
|Киңлек = 200
|Рәсем язуы = Н.Г. Чернышевский (''
|Тугач бирелгән исеме = Николай Гаврилович Чернышевский
|Псевдонимнар = Андреев, Дензиль Эллиот
|Ватандашлык = {{Байраклаштыру|Русия империясе}}
|Эшчәнлек төре = [[язучы]], журналист
|Иҗат итү еллары =
|Юнәлеш = реализм
|Жанр = тәнкыйть мәкаләсе, роман, повесть, хикәя
== Тәрҗемәи хәле ==
[[Файл:Nikolay Chernyshevsky2.jpg|thumb|180px|<small>Н.Г. Чернышевский. ''В.Я. Лауфферт фотосурәте''. [[1859 ел|1859]]</small>]]
[[1828 ел]]ның {{comment|12|юлиан календаре бенча}} [[24 июль|(24) июле]]ндә [[Сарытау]] шәһәренең Сергий чиркәве рухание Гаврила Иван улы Чернышевский гаиләсендә туган. Әнисе — Евгения Егор кызы Голубева. Фамилиясе әтисенең туган авылы — [[Пенза губернасы]] Чернышово авылы атамасыннан килә.
[[1836 ел|1836]]
Фән белән тирән кызыксынуы сәбәпле һәм [[1848 ел]]да фән белән ныграк шөгыльләнү өчен рухани дәрәҗәсеннән чыккан [[Гордий Саблуков|Г.С. Саблуков]] тәэсире нәтиҗәсендә, руханилар академиясенә керү уеннан кире кайта. [[1848 ел]]да Изге синод Чернышевскийның әтисен ялган гаеп белән рухани дәрәҗәсеннән чыгара, шуңа күрә әти-әнисе улларының университетка китү теләгенә каршы төшми. Гаиләсенең матди яктан авыр хәлдә булуын истә тотып, Чернышевскийга лекцияләр тыңлаган өчен еллык түләүдән (''40 сум көмеш белән'') азат итүче таныклык бирелә.
== Санкт-Петербург университетында ==
[[1846 ел]]ның [[август]]ыннан [[1850 ел]]ның [[сентябрь|сентябренә]] кадәр Санкт-Петербург университетында укый. Профессорлар И.И. Срезневский һәм А.В. Никитенко кул астында филологик белем туплый, Ипатий елъязмасының сүзлеген фәнни яктан тикшерә, [[Денис Фонвизин|Д.И. Фонвизинның]] «Бригадир» әсәре буенча кандидатлык иншасы яза.
Н.Г. Чернышевский университет студенты А.В. Ханыков аркылы [[:ru:Петрашевцы|петрашевчылар]] хәрәкәте белән якыная, француз утопияче-социалистлары хезмәтләре белән таныша. [[Людвиг Фейербах|Л. Фейербах]]ның «''Христианлыкның асылы''» китабын укыгач, дингә карашын үзгәртә: [[1848 ел]]ның [[ноябрь|ноябрендә]] [[дин]]нән бөтенләй читләшә.▼
▲Н.Г. Чернышевский университет студенты А.В. Ханыков аркылы [[:ru:Петрашевцы|петрашевчылар]] хәрәкәте белән якыная, француз утопияче-социалистлары хезмәтләре белән таныша. [[Людвиг Фейербах|Л. Фейербах]]ның
Н.Г. Чернышевскийның дөньяга карашы [[Виссарион Белинский|В. Белинский]], [[Александр Герцен|А. Герцен]] әсәрләрен тирәнтен өйрәнүче И.И. Введенский түгәрәгендә формалаша. «''Менә минем Россия турында уем: тиздән булачак инкыйлабны көтү'',- дип [[1850 ел]]ның [[20 гыйнвар]]ында көндәлегенә язып куя.- ''1830 елда давыл Көнбатыш Алманиядә генә дулады. 1848 елда Вена һәм Берлинны эләктерде. Киләсе давыл , шаять, Петербург һәм Мәскәүне эләктерер''.»<br/>▼
Университетта уку чорында иҗат белән шөгыльләнә башлый. [[1849 ел|1849]]-[[1850 ел]]ларда хатын-кыз эмансипациясе темасына язылган ''«Тәрбия турында уйланулар (Жозефина тарихы)»'', ''«Аңлау»'', ''«Теория һәм практика»'' повестьлары языла.▼
▲Н.Г. Чернышевскийның дөньяга карашы [[Виссарион Белинский|В. Белинский]], [[Александр Герцен|А. Герцен]] әсәрләрен тирәнтен өйрәнүче И.И. Введенский түгәрәгендә формалаша.
▲Университетта уку чорында иҗат белән шөгыльләнә башлый. [[1849 ел|1849]]
[[1850 ел]]ның [[сентябрь|сентябрендә]] университет дипломы ала. [[1851 ел]]ның [[гыйнвар]]ында [[Сарытау]] гимназиясенә [[рус теле]] өлкән укытучысы итеп билгеләнә.
== Петербургта диссертация яклау ==
[[1853 ел]]ның [[май|маеннан]] [[1864 ел]]ның [[май|маена]] кадәр [[Петербург]]та яши. [[1853 ел|1853]]
== Әдәби тәнкыйтьче ==
«Отечественные записки» һәм «Современник» журналларында әдәби тәнкыйтьче буларак катнашып, [[1854 ел|1854]]
== Кулга алыну ==
== Себер ==
Патша хөкүмәте Н.Г. Чернышевскийны сөргендә 7 ел урынына 12 ел тота (''[[1872 ел]]ның [[гыйнвар]]ыннан [[1883 ел]]ның [[август]]ына кадәр'').
* [[1864 ел|1864]], [[июль]]
* [[1864 ел|1864]], [[август]]
* [[1866 ел|1866]], [[сентябрь]]
* [[1872 ел|1872]], [[гыйнвар]]
Н. Чернышевскийның дуслары һәм шәкертләре 8 мәртәбә аны азат итәргә талпынып карый, ләкин уңышлы булмый. Гаебен гафу итүне сорап, үтенеч язарга тәкъдим итүләрне кире кага.
▲[[1864 ел]]ның [[май|маенда]] О.С. Чернышевская күрешүгә рөхсәт алып, Кадайга килеп китә.<br/>
▲Н. Чернышевскийның дуслары һәм шәкертләре 8 мәртәбә аны азат итәргә талпынып карый, ләкин уңышлы булмый. Гаебен гафу итүне сорап, үтенеч язарга тәкъдим итүләрне кире кага.<br/>
▲[[1867 ел]]да [[Женева]]да «''Нәрсә эшләргә''» романы басыла.<br/>
Сөргендә «''Пролог''» романын, берничә повесть, драма әсәрләре, хикәяләр яза. «''Пролог''» романы [[1877 ел]]да [[Лондон]]да нәшер ителгән.
== Әстерхан ==
[[Себер]]дә 21 ел гомерен үткәрә.
[[Александр III]] [[Әстерхан]]га кайтып урнашырга рөхсәт итә. [[1883 ел]]ның [[октябрь|октябреннән]] [[1889 ел]]ның [[июнь|июненә]] кадәр Әстерханда яши, иҗат белән шөгыльләнә, ләкин полиция департаменты үз фамилиясе белән әсәрләрен бастырырга рөхсәт итмәгәч, «Андреев» псевдонимын куллана.
Себернең климатын Әстерханга кискен үзгәртү сәламәтлегенә зыян китерә. Бизгәк белән авырый.
|
правки