Петрозаводск

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Петрозаводск latin yazuında])
Навигациягә күчү Эзләүгә күчү
Петрозаводск
Flag of Petrozavodsk (Karelia).svg
Petrozavodsk Greater Coat of Arms.svg
Ил Россия
Өлкә Карелия
Шәһәр бүлгесе Петрозаводск
Координатлар 61°47'N, 34°21'E
Башлык Владимир Константинович Любарский[d]
Нигезләнгән 1703
Элеккеге исемнәр 1703—1704 — Шуйский Завод,[1]
1704—1777 — Петровский Завод,
1777—1941 — Петрозаводск,
1941—1944 — Әәнслинна
Мәйдан 135 км²
Мәркәз биеклеге 60 м
Халык саны ↗272 101[2] кеше
Сәгать кушагы UTC+4
Телефон коды +7 8412
почта индекслары 1850хх
Рәсми сайт петрозаводск.рф/
Кардәш шәһәрләр Нойбранденбург[3][4][5], Вагаршапат[d][3][4][6], Варкаус[d][3][4], Ля-Рошель[3][4], Дулут (Миннесота)[3][4], Түбинген[3][4][7], Му-и-Рана[d][3][4], Умео[d][3][4], Брест[3][4][8], Алитус[d][3][4][9], Йоэнсуу[3][4][10], Нарва[3][4], Мыколаив[3][4] һәм Соргыт[11]
Шәһәр көне Июньнең соңгы шимбәсе
Бүләкләр Хезмәт Кызыл Байрагы ордены
Commons-logo.svg Аудио, фото һәм видео Викиҗыентыкта

Петрозаводск (рус. Петрозаводск, фин. Petroskoi, кар. Petroskoi/Петроской, вепс. Petroskoi яки Zavod) — Россиядә шәһәр, Карелия Республикасының башкаласы.

Халык саны — 263 540 кеше.[12]

География[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Петрозаводск Онега күленең Петрозаводск култыгында, Мәскәүдән 924 километр төньяктарак, Санкт-Петербургдан 438 километр төньяк-көнчыгыштарак урнаша.

Шәһәрнең иң биек ноктасы — Кукковка тавы (197 м).

Октябрь тимер юлының Петрозаводск станциясе. Петрозаводск аша М18 «Кола» (Санкт-Петербург — Мурманск — Норвегия), А133 (Петрозаводск — Суоярви), Р119 (Петрозаводск — Вознесенье — Оштинский погост) автоюллар баралар.

«Петрозаводск» (Бесовец) аэропорты.

Кировтан эре шәһәрләр кадәр ераклыгы (автоюллар буенча)[13]
Финләндия байрагы Оулу ~ 788 км Мурманск ~ 934 км
Беломорск ~ 368 км		 Архангельск ~ 978 км
Финләндия байрагы Һелсинки ~ 695 км
Финләндия байрагы Тампере ~ 392 км
Роза ветров
 Котлас ~ 1085 км
Сыктывкар ~ 1411 км
Олонец ~ 153 км
Санкт-Петербург ~ 438 км		 Тихвин ~ 361 км
Мәскәү ~ 1007 км		 Вологда ~ 576 км
Түбән Новгород ~ 1141 км

Сәгать поясы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Файл:Map of Russia — Moscow time zone.svg

Петрозаводск һәм Карелия халыкара стандарт буенча Moscow Time Zone (MSK/MSD) сәгать поясында урнаша. Бу сан, UTC системасы буенча исәпләгәндә, +4:00 гә тигез.

Климат[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Климат — диңгез климаты сыйфатлары белән уртача континенталь. Елда айларның иң салкыны — гыйнвар (уртача −9,3 °C), иң җылысы — июль (уртача 17,0 °C). Елның урта җил тизлеге — 2,8 м/с, һава дымлылыгы — 80%.

Петрозаводск климаты
Күрсәткеч Гый Фев Мар Апр Май Июн Июл Авг Сен Окт Ноя Дек
Абсолют максимум, °C 5,4 7,3 15,5 24,2 29,6 31,9 33,9 32,4 28,5 21,3 11,1 9,4
Уртача максимум, °C −6,4 −5,9 −0,3 6,5 13,6 18,4 21,5 18,6 13,1 6,4 −0,5 −4,3
Уртача температура, °C −9,3 −9,1 −3,7 2,3 8,7 13,7 17,0 14,5 9,5 3,8 −2,8 −7
Уртача минимум, °C −12,6 −12,3 −7 −1,6 3,9 9,0 12,5 10,7 6,3 1,4 −5,2 −9,9
Абсолют минимум, °C −41,6 −39,3 −30 −19,3 −9,8 −2,6 −0,1 −1,7 −5 −13,4 −27,5 −36,8
Явым-төшем нормасы, мм 36 26 32 30 48 64 82 82 60 59 50 42
Чыганак: Погода һәм климат

Гидрография[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Шәһәр Онега күленең Петрозаводск култыгы, Немец култыгы, Заяц култыгы ярыныда урнашкан. Шәһәрнең бер өлеше Онега күленең үзәк өлешендә урнашкан. Петрозаводск елгасы һәм каналлары системасы буенча Балтика, Ак, Баренцево, Каспий һәм Кара диңгезләргә чыгу мөмкинлеге бар, бу аны биш диңгез портында ясый. Шәһәр читендә күлләр бар: Денное, Карьер, Ламба, Логмозеро һәм Дүртверстное. Логмозеро һәм Онеж күлләре салам суы белән тоташтырылган.

Шәһәр территориясе аша берничә елгалар үтә: Лососинка, Неглинка, Томица, кече һәм зур елгалар.

Шәһәр территориясендә 100гә якын чишмә эшли. Аларның бер өлеше («Сулажгорский», «Онежский»,, «Трудовые резервы» («Әйләнеч»), «Вольной», «Неглинский», Курган өязендә чишмәләр, урман проспектында чишмәләр) Петрозаводскида яшәүчеләр тарафыннан актив була. Шәһәрнең көньяк өлешендә урнашкан 12 чишмәнең 12 ачкычы (хәзер төп урам) һәм бистә (хәзер — торак район) исемен алды.

Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Петрозаводск, 1915 ел.

Петрозаводск Пётр I указы буенча 1703 елда тимер ясау һәм пушка һәм металл кою заводы янындагы бистә буларак Шуйский Завод исеме астында нигезләнә.

1777 елда шәһәр статусын ала һәм Новгород наместниклыгының Петрозаводск өязе үзәге була. 1781—1784 елларда Петербург губернасы соствында.

1784 елдан — Олонец калгайлыгы (1801 елдан — Олонец губернасы) үзәге.

1856 елда Петрозаводскида 7 чиркәү, 862 йорт һәм 57 лавка (кибет) булган.

1861 елда Санкт-Петербург белән мөнтәзәм парахут элемтәсе урнаштырыла. 1916 елда Петрозаводск аша Петроград — Романов-на-Мурмане тимер юлы төзелә.

XIX — XX гасырның башында Петрозаводск сәяси сөрген урыны буларак таныш.

1920 елдан — Карел эшчеләр коммунасы үзәге, 1923—1940 һәм 1956—1991 елларда — Карел Автономияле Совет Социалистик Республикасының башкаласы; 1940—1956 елларда — Карел-Фин Совет Социалистик Республикасының башкаласы.

Бөек Ватан сугышы барышында, 1941 елның 2 октябрьдә, фин гаскәрләре Петрозаводскны басып алалар. Оккупацон хакимияте шәһәргә Әәнслинна (фин. Äänislinna — «Онега крепосте») исемен кушылалар. 1941—1944 елларда Петрозаводск территориясендә 6 концентрацион лагерь оештырыла. Кызыл Армия шәһәрне Выборг-Петрозаводск операциясе нәтиҗәсендә 1944 елның 28 июнендә азат итә.

1977 елда шәһәр составына Соломенное шәһәр тибындагы бистәсе кертелә.

1972 елда районнарга бүленеш индерелә; 1988 елда ул юкка чыгарыла.

Халык[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

1811[14] 1840[15] 1856[14] 1897[16] 1913[14] 1926[14] 1931[14] 1939[14] 1959[17] 1970[18] 1979[19] 1989[20] 2002[21] 2010[12]
~4 700 6 652 ~10 100 15 222 ~16 200 ~26 000 ~37 600 ~69 700 135 256 184 481 234 103 269 485 266 160 263 540

Халык саны[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Халык саны
1723178718011811[22]18401856[22]1863[22]1897[23]1913[22]1914
2000→2000↗4700→4700↗5100↗10 100↗11 400↗13 000↗16 200↗16 400
1926[23]1931[22]1939[23]1956[24]1959[25]1962[22]1967[22]1970[26]1973[22]1976[22]
↗26 000↗37 600↗70 000↗118 000↗135 256↗142 000↗171 000↗184 481↗198 000↗222 000
1979[27]1982[22]1986[22]1989[28]1992[22]1996[22]1998[22]2000[22]2001[22]2002[29]
↗234 103↗243 000↗259 000↗269 485↗279 500↗282 200↗282 300↘282 100↗282 700↘266 160
2003[22]2004[30]2005[22]2006[22]2007[22]2008[22]2009[31]2010[32]2011[22]2012[33]
↗266 200↘266 000→266 000↘265 100↗266 300↗268 800↗271 112↘261 987↗262 000↗265 263
2013[34]2014[2]
↗268 946↗272 101

Милли состав[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Милләт 2002[35] 2010[36]
руслар 81,8% 86,3%
кареллар 5,1% 4,0%
белоруслар 2,7% 2,0%
финнар 2,8% 1,8%
украиннар 2,3% 1,7%
вепслар 1,0% 0,8%

Шәһәрдә Карелия карелларның 20% өлеше һәм Россия вепсларның 25% өлеше тора.

Икътисад[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Икътисадның төп тармаклары: машиналар төзү, металл эшкәртү, урман һәм агач эшкәртү, җиңел, азык-төлек һәм полиграфия сәнәгате, төзү материаллары сәнәгате.

Югары уку йортлары[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  • Петрозаводск дәүләт университеты
  • Карел дәүләт педагогика университеты
  • Заманча һуманитар академиясенең филиалы
  • Мәскәү халыкара хокук һәм икътисад институтының филиалы
  • Санкт-Петербург хокук институтының филиалы

һ.б. югары уку йортлары.

Галерея[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  • Petrozavodsk 06-2017 img27 aerial view.jpg
  • Petrozavodsk 06-2017 img18 Music Theatre.jpg
  • Вокзал

    Вокзал

  • Онега күленең Петрозаводск култыгы

    Онега күленең Петрозаводск култыгы

  • Карелия эчке эшләр министрлыгының бинасы

    Карелия эчке эшләр министрлыгының бинасы

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

  1. ↑ Петрозаводск. 300 лет истории. Том 1. Петрозаводск, Карелия. 2001
  2. ↑ 2,0 2,1 Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года. әлеге чыганактан 2014-08-02 архивланды. 2014-08-02 тикшерелгән.
  3. ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 International and Inter-regional Relations
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 Города-побратимы
  5. ↑ https://www.neubrandenburg.de/Leben-Wohnen/Vier-Tore-Stadt/Partnerstädte/Petrosawodsk/
  6. ↑ http://ejmiatsin.am/foreign-relations/sister-cities/981-petrozavodsk.html
  7. ↑ https://www.tuebingen.de/498.html
  8. ↑ https://city-brest.gov.by/города-побратимы-партнеры-бреста/
  9. ↑ http://www.petrozavodsk-mo.ru/en/self/relations/view.htm?id=10230043@cmsArticle
  10. ↑ http://static.pohjoiskarjala.net/jns/ilmastotori/www.joensuu.fi/ystavyyskaupungit.html
  11. ↑ Партнеры Сургута
  12. ↑ 12,0 12,1 архив күчермәсе, archived from the original on 2011-06-27, retrieved 2012-12-15 
  13. ↑ Яндекс.Карты. Яндекс.Карты. 2011-09-22 тикшерелгән.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 14,5 http://www.mojgorod.ru/kirovsk_obl/kirov/index.html
  15. ↑ Статистические таблицы о состоянии городов Российской империи, 1840
  16. ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97_uezd.php?reg=948
  17. ↑ 1959 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  18. ↑ 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  19. ↑ 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  20. ↑ 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  21. ↑ 2002 елгы Бөтенроссия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
  22. ↑ 22,00 22,01 22,02 22,03 22,04 22,05 22,06 22,07 22,08 22,09 22,10 22,11 22,12 22,13 22,14 22,15 22,16 22,17 22,18 22,19 22,20 22,21 Народная энциклопедия «Мой город». Петрозаводск. әлеге чыганактан 2013-10-23 архивланды. 2013-10-23 тикшерелгән.
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 Города с численностью населения 100 тысяч и более человек. әлеге чыганактан 2013-08-17 архивланды. 2013-08-17 тикшерелгән.
  24. ↑ Народное хозяйство СССР в 1956 г. (Статистический сборник). Государственное статистическое издательство. Москва. 1956. әлеге чыганактан 2013-10-26 архивланды. 2013-10-26 тикшерелгән.
  25. ↑ Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. Демоскоп Weekly. әлеге чыганактан 2013-04-28 архивланды. 2013-09-25 тикшерелгән.
  26. ↑ Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.. Демоскоп Weekly. әлеге чыганактан 2013-04-28 архивланды. 2013-09-25 тикшерелгән.
  27. ↑ Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.. Демоскоп Weekly. әлеге чыганактан 2013-04-28 архивланды. 2013-09-25 тикшерелгән.
  28. ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 года. Численность городского населения. әлеге чыганактан 2011-08-22 архивланды.
  29. ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более. әлеге чыганактан 2012-02-03 архивланды.
  30. ↑ 4.13. Города с численностью населения 100 тысяч и более человек. әлеге чыганактан 2014-05-01 архивланды. 2014-05-01 тикшерелгән.
  31. ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, поселкам городского типа и районам на 1 января 2009 года. әлеге чыганактан 2014-01-02 архивланды. 2014-01-02 тикшерелгән.
  32. ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность и состав населения Республики Карелия
  33. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года. әлеге чыганактан 2014-05-31 архивланды. 2014-05-31 тикшерелгән.
  34. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов). әлеге чыганактан 2013-11-16 архивланды. 2013-11-16 тикшерелгән.
  35. ↑ 2002 ел сан алу базасы, archived from the original on 2015-09-15, retrieved 2014-01-27 
  36. ↑ 2010 ел сан алу базасы
Чыганагы — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Петрозаводск&oldid=3520549