Эчтәлеккә күчү

Мариуполь

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Мариуполь latin yazuında])
Мариуполь
укр. Маріуполь
Байрак[d]Илтамга[d]
Нигезләнү датасы X гасыр
Сурәт
Рәсми исем Маріуполь
Кушамат/тәхәллүс Марік һәм Марик
... хөрмәтенә аталган Андрей Жданов һәм Изге Ана[1]
Демоним Mariupolitan, Mariupolitans, Mariopolitan, Mariopolitans, Marioupolitans һәм маріупольці
Рәсми тел украин теле
Дөнья кисәге Европа
Дәүләт  Украина[2]
Нәрсәнең башкаласы Мариупольская городская община[d] һәм Мариупольский район[d]
Административ-территориаль берәмлек Мариупольская городская община[d]
Сәгать поясы UTC+02:00, UTC+03:00 һәм DAZD[d]
Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы Кальмиус[d] һәм Азак диңгезе
Хөкүмәт башлыгы Вадим Сергеевич Бойченко[d]
Халык саны 449 498 (2017)[3]
Административ бүленеше Центральный район[d], Кальмиусский район[d], Левобережный район[d] һәм Приморский район[d]
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек 67 метр
Кардәш шәһәр Савона[4], Цицикар[d][5][6][7], Сәләник[4], Гданьск[4], Трабзун, Санто-Северина, Львов[4], Кәфә[4], Коломыя[4], Пирей[d][4], Переяслав[4], Бакчасарай[4], Макиивка[4], Славута[4], Херсон[4] һәм Вилнүс[8]
Бүләкләр
Мәйдан 244 км²
Почта индексы 87500–87590
Рәсми веб-сайт mariupolrada.gov.ua(укр.)(ингл.)
Харита сурәте
Төнге күренеше
Коллаж
Изображение знака с названием места или объекта
Һәйкәлләр исемлеге Памятники Мариуполя[d]
Кышкы күренеше
Һавадан күренеш
Шәрәфле ватандашлар төркеме [d]
Монда җирләнгәннәр төркеме [d]
Карта
 Мариуполь Викиҗыентыкта

Мариу́поль (укр. Маріу́поль, рус. Мариуполь, грек. Μαριούπολη) — Украинаның Донецк өлкәсендәге шәһәр, халык саны буенча өлкәдә икенче урында. Мариуполь районының администраив үзәге (район составына керми). 2022 елның февраль ахырыннан МХО нәтиҗәсендә Россия контроле астында. 2022 ел сентябрендә үткәрелгән референдум нигезендә РФ эченә керә, ләкин шуны күпчелек дөнья илләре танымый. Сугыш нәтиҗәсендә күп кеше я һәләк була, я шәһәрдән качып китә, төгәл саны билгесез.

Халык саны буенча Украинада беренче дистәдә (2022 елга кадәр).

Мариуполь Азак диңгезенең ярында, Кальмиус елгасының тамагында урнашкан.

Мариуполь (1993-2013 еллар) климаты
Күрсәткеч Гый Фев Мар Апр Май Июн Июл Авг Сен Окт Ноя Дек Ел
Уртача максимум, °C −0,5 0,1 5,2 13,4 20,1 25,1 28,1 27,6 21,3 13,9 5,9 0,9 13,4
Уртача температура, °C −2,4 −2,2 2,5 10,0 16,3 20,8 23,7 23,1 17,3 10,8 3,7 −1 10,2
Уртача минимум, °C −4,2 −4,6 −0,1 6,7 12,4 16,5 19,3 18,6 13,3 7,6 1,4 −2,8 7,0
Явым-төшем нормасы, мм 45 36 35 28 31 46 31 28 32 31 39 42 424
Чыганак: weatheronline.co.uk.
Шәһәр үзәгендә

Элек Мариуполь урынында Домаха исемле казаклар ныгытмасы урнашкан була. 1778 елда биредә шәһәр нигезләнә (Павловск исеме астында).

1780 елда шәһәргә Кырымнан сөрелгән юнаннар килеп урнаша һәм аңа Мариуполь исеме кушыла. XIX гасыр азагында шәһәрдә тимер юл, яңа эре порт һәм металлургия заводлары барлыкка килә. Индустриализация елларында биредә «Азовсталь» заводы һәм башка төрле ширкәтләр төзелә. Шәһәр алман оккупацияне һәм 1990-еллардагы икътисади төшүне кичергән. Әлеге вакытта Мариуполь — Донецк өлкәсенең әһәмиятле икътсади үзәге, шуның белән бергә, ул ял урыны да булып тора. Шәһәр — Украиндагы юнан мәдәниятенең танылган үзәге.

2014 елның июль[9] — октябрендә[10] Донецк өлкәсенең вакытлы башкаласы булып торган.

1897[11] 1926[11] 1939[11] 1959[12] 1970[13] 1979[14] 1989[15] 2001[16]
31 116 40 825 221 529 283 570 416 927 502 581 518 933 492 176

Милли состав (2001): украиннар — 47,6%, руслар — 43,4%, юнаннар — 6,5%
Туган тел буенча состав (2001): рус теле — 89,5%, украин теле — 9,9%.[17]

Административ бүленеш

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Мариуполь шәһәр советы составы:
Мариуполь районнары:      Кальмиус     Сул як яр     Диңгез буе     Үзәк Торак пунктлары:
1 — Сартана
2 — Старый Крым
3 — Талаковка
4 — Гнутово
5 — Ломакино
  1. Диңгез буе районы
  2. Кальмиус районы
  3. Үзәк районы
  4. Сул як яр районы

Танылган шәхесләр

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
  • Мотиенко Я. В., Александрович Э. П., Славянск, фотоальбом, стр. 82, тираж 30000 экз. Издательство: «Мистецтво», Киев, 1976
  1. https://web.archive.org/web/20140920153249/http://lampada.in.ua/2012/08/mariupolskaya-ikona-bozhiey-materi/
  2. archINFORM — 1994.
  3. http://www.ukrstat.gov.ua/druk/publicat/kat_u/2017/zb/06/zb_chnn_0117pdf.zip
  4. 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e0/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%96%D1%83%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8C%2C_%D0%BC%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0-%D0%BF%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BC%D0%B8.pdf
  5. http://english.qqhr.gov.cn/youhaochengshi.php
  6. http://www.qqhr.gov.cn/qqhe/c103770/202312/c02_431567.shtml
  7. http://www.qqhr.gov.cn/qqhe/c103770/ztzl.shtml
  8. https://vilnius.lt/lt/tarptautinis-bendradarbiavimas/
  9. http://www.president.gov.ua/news/30513.html
  10. Донецкую обладминистрацию разместят в Краматорске, а силовые структуры - в Мариуполе, - Кихтенко, Цензор.нет (13.10.14).
  11. 11,0 11,1 11,2 http://pop-stat.mashke.org/ukraine-cities.htm
  12. http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr59_reg2.php
  13. http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr70_reg2.php
  14. http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr79_reg2.php
  15. http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng89_reg2.php
  16. http://2001.ukrcensus.gov.ua/rus/results/total_population/structure_population/sel_1/?box=1.1W&k_t=14&rn=&id=&botton=cens_db
  17. архив күчермәсе, archived from the original on 2014-07-31, retrieved 2014-04-17 
  18. План совместных мероприятий городов-побратимов: город Железногорск Курской области (Россия) и город Мариуполь Донецкой области (Украина) на 2011 год.
  19. Цицикар /КНР/ и Мариуполь /Украина/ — города-побратимы, archived from the original on 2021-06-13, retrieved 2014-04-17