Мариуполь

Мариуполь
Ил	УкраинаУкраина
Координатлар	47°7'50"N, 37°33'50"E
Башлык	Вадим Сергеевич Бойченко[d]
Нигезләнгән	XVI век
Элеккеге исемнәр	1778 елга кадәр — Домаха (Кальмиусская паланка) 1780 елга кадәр — Павловск 1948 елга кадәр — Мариуполь 1989 елга кадәр — Жданов
Мәйдан	284,0 км²
Халык саны	482 000 кеше
Халык тыгызлыгы	2 900 кеше/км²
Сәгать кушагы	UTC+2
Телефон коды	629
почта индекслары	87500—87590
Рәсми сайт	marsovet.org.ua
Кардәш шәһәрләр	Савона, Цицикар[d], Сәләник, Гданьск, Трабзун, Санто-Северина һәм Львов

Мариу́поль (укр. Маріу́поль, рус. Мариуполь, грек. Μαριούπολη) — Украинаның Донецк өлкәсендәге шәһәр, халык саны буенча өлкәдә икенче урында. Мариуполь районының администраив үзәге (район составына керми). Халык саны буенча Украинада беренче дистәдә.

География

Мариуполь Азак диңгезенең ярында, Кальмиус елгасының тамагында урнашкан.

Климат

Мариуполь (1993-2013 еллар) климаты
Күрсәткеч	Гый	Фев	Мар	Апр	Май	Июн	Июл	Авг	Сен	Окт	Ноя	Дек	Ел
Уртача максимум, °C	−0,5	0,1	5,2	13,4	20,1	25,1	28,1	27,6	21,3	13,9	5,9	0,9	13,4
Уртача температура, °C	−2,4	−2,2	2,5	10,0	16,3	20,8	23,7	23,1	17,3	10,8	3,7	−1	10,2
Уртача минимум, °C	−4,2	−4,6	−0,1	6,7	12,4	16,5	19,3	18,6	13,3	7,6	1,4	−2,8	7,0
Явым-төшем нормасы, мм	45	36	35	28	31	46	31	28	32	31	39	42	424
Чыганак: weatheronline.co.uk.

Тарих

Шәһәр үзәгендә

Элек Мариуполь урынында Домаха исемле казаклар ныгытмасы урнашкан була. 1778 елда биредә шәһәр нигезләнә (Павловск исеме астында).

1780 елда шәһәргә Кырымнан сөрелгән юнаннар килеп урнаша һәм аңа Мариуполь исеме кушыла. XIX гасыр азагында шәһәрдә тимер юл, яңа эре порт һәм металлургия заводлары барлыкка килә. Индустриализация елларында биредә «Азовсталь» заводы һәм башка төрле ширкәтләр төзелә. Шәһәр алман оккупацияне һәм 1990-еллардагы икътисади төшүне кичергән. Әлеге вакытта Мариуполь — Донецк өлкәсенең әһәмиятле икътсади үзәге, шуның белән бергә, ул ял урыны да булып тора. Шәһәр — Украиндагы юнан мәдәниятенең танылган үзәге.

2014 елның июль — октябрендә Донецк өлкәсенең вакытлы башкаласы булып торган.

Халык

1897	1926	1939	1959	1970	1979	1989	2001
31 116	40 825	221 529	283 570	416 927	502 581	518 933	492 176

Милли состав (2001): украиннар — 47,6 %, руслар — 43,4 %, юнаннар — 6,5%
Туган тел буенча состав (2001): рус теле — 89,5 %, украин теле — 9,9 %.

Администраттив бүленеш

1. Диңгез буе районы
2. Кальмиус районы
3. Үзәк районы
4. Сул як яр районы

Кардәш шәһәрләр

• Магдебург, Алмания
• Валенсия, Испания (1993 елдан)
• Гөмре, Әрмәнстан
• Железногорск, Россия
• Савона, Италия
• Таганрог, Россия (1993 елдан)
• Нарьян-Мар, Россия (1992 елдан)
• Цицикар, КХР (2007 елдан)

Танылган шәхесләр

• Андрей Жданов — совет дәүләт эшлеклесе.

Әдәбият

• Мотиенко Я. В., Александрович Э. П., Славянск, фотоальбом, стр. 82, тираж 30000 экз. Издательство: «Мистецтво», Киев, 1976

Сылтамалар

	«Мариуполь» порталы

• Городской совет 2018 елның 25 май көнендә архивланган.
• Веб-камера ОАО «Укртелеком», перекресток пр. Ленина и ул. Казанцева 2008 елның 8 гыйнвар көнендә архивланган.
• Web-Камеры Мариуполя 2019 елның 12 июль көнендә архивланган.
• История и культура Мариуполя 2017 елның 14 октябрь көнендә архивланган.
• Фото Мариуполя. Панорамные фотографии его улиц, домов, парков, памятников, пляжей, достопримечательностей…и т.д 3D вращающиеся фотографии, обзор 360 градусов. 2014 елның 19 май көнендә архивланган.
• Старый Мариуполь. История города Мариуполя
• Центральная городская библиотека им. В. Г. Короленко