Калып:Baş bit/Tanılğan şäxes/09

Bu Tanılğan şäxes proyektı asbite.
Ğinwar | Fevral | Mart | Aprel | May | İyün | İyül | Avgust | Sentäber | Oktäber | Noyäber | Dekäber

1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30

1

Nurulla Ğarif (1.09.1960, TASSRnıñ Balıq Bistäse rayonı Yañasala awılı, RSFSR, / SSRB) — tatar yazuçısı, tarixçı-ğalim. Qazan universitetın injener-radiotexnik häm radioastronom belgeçlege buyınça tämamlıy. 1988 yıldan xäzerge waqıtqaça Biektaw rayonı Daça bistäse mäktäbendä balalarğa informatika, fizika häm matematika fännären öyrätä. Üzgärtü

2

Zinaida Yusupova (02.09.1861, Sankt-Peterburg, / Rusiä İmperiäse - 24.11.1939, Parij, Frantsiä) — Yusupov näselennän soñğı kenäzbikä. XIX ğasırdağı Rusiä imperiäseneñ iñ bay mirasçısı, xäyriäçe. Üzgärtü

3

Aysılu Yağäfärova (03.09.1948, Başqort ASSRnıñ Ğabcälil rayonı Äxmät awılı, RSFSR, / SSRB) — başqort balalar ädäbiäte yazuçısı. Başqortstan Respublikası atqazanğan mädäniät häm mäğärif xezmätkäre. Ufada Başqort däwlät universitetın tämamlağan. 1967-2004 yıllarda Ğabcälil rayonı Qızıl Başqortstan bistäse balalar baqçasında eşli, 1976 yıldan mödir bularaq. Üzgärtü

4

Kendzo Tange (04.09.1913, Osaka, / Yapunstan imperiäse - 22.03.2005, Tokio, Yaponiä) — mäşhür yapon arxitektorı. 1945 yılda Xirosima bombardirovkasınnan soñ şähärneñ yañadan tözelüe belän idärä itkän, atom bombası şartlawı urınında buldırılğan "Tınıçlıq istälekle parkı" avtorı. Pritsker premiäse laureatı. Üzgärtü

5

Lüdovik XIV (05.09.1638, Saint-Germain-en-Laye - 01.09.1715, Versailles, Frantsiä) — Frantsiä häm Navarra patşası. Awrupa tarixında iñ ozaq patşalıq itkän patşa (72 yıl), "Däwlät - bu min" dip äytüe tarixqa kerä. İdärä itkän çorda Frantsiä üzäkläşterelä, anıñ xärbi qüäte tuplana, säyäsi ähämiäte, belem abruyı arta. Üzgärtü

6

Rezeda Sabitovskaya (06.09.1946, TASSRnıñ başqalası Qazan, RSFSR, / SSRB) — muzıkant, möğällimä, kontsertmeyster. Qazan däwlät konservatoriäsen tämamlağan. 1970 yıldan birle İlyas Äwxädiev isemendäge Qazan muzıka uquxanäse uqıtuçısı, mödire, sänğät citäkçese. Ğäliäsğar Qamal isemendäge Tatar däwlät akademiä teatrı häm Ğabdulla Tuqay isemendäge Tatar däwlät filarmoniäse eşçänlegendä dä qatnaşa. Üzgärtü

7

Nigär Camal (7.09.1980, / Azärbaycan SSRnıñ Baqı şähäre, / SSRB) — Azärbaycan cırçısı, Yevrovidenie 2011 bäygese ciñüçese. 2001 yıldaXäzär universitetı İqtisat häm idaräçelek bülegeneñ 3 kursın tämamlıy. Ğailäse belän 2005 yildan birle Böyekbritaniä başqalası Londonda yäşi, Yullarnı imin itik (en) xäräkäten yäqlıy. Üzgärtü

8

Antonin Dvorjak (8.09.1841, / Bohemia patşalığınıñ Nelahozeves awılı (en), / Avstriä imperiäse (en) - 1.05.1904, / Bohemia patşalığınıñ (en) Praga şähäre, / Avstro-Vengriä imperiäse) — XIX ğasır çex kompozitorı. Xalıq moñnarına bay muzikal äsärläre başqa zamandaş kompozitorlar arasında Yohannes Bramsnıñ iğtibarın häm yaqlawın da taba. Çexiä milli muzıkal' mäktäbenä nigez saluçılardan berse dip sanala. Üzgärtü

9

Файл:Вера Минкина.jpg Vera Minkina (9.09.1918, Qazan gubernasınıñ Çistay öyäze Baxta awılı, / Rusiä İmperiäse - 20.09.2011, Tatarstan Respublikasınıñ Qazan şähäre, Rusiä Federatsiäse) — tatar teatr artistkası. Säxnädä 70 yıldan artıq xezmät itä, küpçelegen - Ğäliäsğar Qamal isemendäge Tatar däwlät akademiä teatrında. TASSR häm RSFSR xalıq artistı maqtawlı isemnärenä layıqlı dip tabıla. Üzgärtü

10

Kris Kolambus (10.09.1958, Spengler, Pensilvaniä, AQŞ) — kinorejissör, stsenariylar yazuçısı, prodüsser. 1984 yılda Stiven Spilberg töşergän film öçen stsenariy yaza, soñraq üzeneñ sälätle kinorejissör häm prodüsser buluın da raslıy. Tanılğan filmnarı arasında Tönlä muzeyda 2, Harri Potter häm Azqaban totqını h.b. Dürt bala atası. Üzgärtü

11

Bäşär Äsäd (11.09.1965, Süriänıñ başqalası Dimäşq) — Süriä säyäsi häm däwlät eşleklese. 2000 yıldan Süriä prezidentı häm Baas firqäseneñ töbäk bülekçäseneñ särqätibe. Ğäräp-frantsuz "Xörriät" kölliäten, Dimäşq Universitetı (en) meditsina fakultetın tämamlağan, Böyekbritaniäneñ başqalası London şähärendäge Western Eye Hospital (en) oftalmologiä üzägendä stajirovka ütkän. Üzgärtü

12

Zelimxan Yandarbiev (12.09.1952, Könçığış Qazaqstan ölkäseneñ (en) Şemonaixin rayonı (ru) Vıdrixa awılı (ru), / Qazaq SSR, / SSRB - 13.02.2004, Doha şähäre, Qatar) — çeçen säyäsi häm ruhi eşleklese.. SSRB yazuçılar berlege äğzäse, 1985-1986 yıllarda Matur ädäbiätne propagandalaw komitetınıñ räise. Yuqqa çıqqan tanılmağan / İçkeriä cömhüriäteneñ 1996-1997 yıllarda prezidentı wazıyfaların başqara. Üzgärtü

13

Rawza Kastrova (13.09.1911, Qasıym, / Rusiä İmperiäse - 3.08.2012, Mäskäw, Rusiä Federatsiäse) — tatar memuarçısı. Mäskäw cämiğ mäçetenä nigez salğan Salix Yerzin onığı. Mäçet qarşısındağı mäktäptä Musa Bigiev däreslären tıñlağan, mäşhür tatar zıyalıları Musa Cälil, Salix Säydäş, Sara Sadıyqova, Näcip Cihanov, Äxmät Yerikäy belän aralaşıp yäşägän. Üzgärtü

14

Dilärä Wahapova (14.09.1985, Leningrad, / SSRB) — cırlar avtorı häm başqaruçısı. Murakami rok-törkeme solist cırçısı häm citäkçese. Qazan däwlät energetika universitetın tämamlağan, Qazanda yäşi. Üzgärtü

15

Agata Kristi (15.09.1890, Devon graflığınıñ (en) Torki (en) qalası, Angliä, Britaniä imperiäse - 20.01.1976, Oksfordşir graflığınıñ (en) Wallingford (en) qalası, Angliä, Böyekbritaniä) — ingliz yazuçısı. Anıñ detektiv äsärläre 100 dän artıq telgä tärcemä itegän. Agata yazğan "Tıçqan täbäse" (The Mousetrap) iñ küp uynalğan pyesa bulıp tora. Üzgärtü

16

Li Kuan Yu (16.09.1923, Singapur, Britaniä imperiäse - 23.03.2015, Singapur) — Singapur däwlät eşleklese, Cömhüriäteneñ berençe premyer-ministrı. Malay telendä uqıtqan Telok Kurau mäktäben, Rafflz-koledjnı, soñraq Böyekbritaniädä Kembric universitetınıñ xoquq fakultetın tämamlıy. Watanına qaytqaç, advokat bulıp eşli, profsoyuz xäräkätendä qatnaşuı arqılı säyäsät dönyasına kerä. Singapur "iqtisadi moğciza"sın buldıruçılarnıñ berse. Etnik qıtaylı. Üzgärtü

17

Masaoka Siki (17.09.1867, Sikoku utrawındağı İyo provintsiäse (en) başqalası Matsuyama (en), / Tokugawa sögunatı - 19.09.1902, Tokio, / Yapunstan imperiäse (en)) — yapon şağire, yazuçı, ädäbi tänqitçe häm şiğriät teoretiğı. Matsuo Basö, Yosa Buson (en) häm Kobayaşi Issa (en) belän bügenge Hayku (en) şiğriät stilenä dürt töp nigez saluçı rätenä kertelä. Klassik tanka (en) ädäbi stileneñ reforması turındağı fikerläre belän dä tanılğan. Üzgärtü

18

İosif Nagovitsın (18.09.1888, Noqrat gubernasınıñ Glazov öyäze Omutnitsa awılı (ru), / Rusiä İmperiäse - 21.11.1937, / Qırım ASSRnıñ Misxor (ru) awılı, RSFSR, / SSRB) — udmurt sovet däwlät eşleklese. RSDRPnıñ säyäsi eşçänlegendä qatnaşuı öçen qulğa alına alına häm 1908 yılda Yenisey gubernasına (ru) sörgengä cibärelä. 1913-1918 yıllarda Könbatış Awrupa illärendä emigratsiädä yäşi. 1926—1937 yıllarda — RSFSR sotsial' tä'minat xalıq komissarı. Üzgärtü

19

İgor Mirnov (19.09.1984, Çita ölkäse administrativ üzäge Çita şähäre, RSFSR, / SSRB) — Rusiä Federatsiäse xokkeyçısı. Professional karyerasın 2002 yılda Mäskäwneñ "Dinamo" klubında başlıy. 2014 yıldan Qazan şähäre «Aq Bars» xokkey klubınıñ xöcümçese bularaq uynıy. Üzgärtü

20

Ğaynetdin Äxmärev (1864, Qazan gubernasınıñ Zöyä öyäze Naratlı awılı - 20.09.1911, Qazan şähäre, / Rusiä İmperiäse) — tatar uqıtuçısı, mäğrifätçe. Noqrat gubernasınıñ Alabuğa öyäze Biektaw awılında 1885 yılda açılğan mäktäbeneñ berençe uqıtuçısı, 1891 yılda Qazan gubernasınıñ Täteş qalasına küçä. Qazan universitetı buyındağı "Arxeologiä, tarix häm etnografiä fänni cämğiäte" äğzäse (1893). Citäkçelek itkän Täteş öyäze uçilisçesı Frantsuz imperiäseneñ başqalası Parijda uzğan 1900 yılğı bötendönya kürgäzmäsendä (ru) maqtawlı tanıqlıq belän bilgelänä. Üzgärtü

21

Марка СССР, 1989 г. Kwame Nkrumah (21.09.1909, Nkroful, Altın Yar, Britaniä imperiäse - 27.04.1972, Buxarest, / Rumıniä Sotsialistik Cömhüriäte) — bäysez Gananıñ berençe prezidentı. Altın Yarda uqıtuçılıq, AQŞta teologiä, fälsäfä häm mäğärif, Böyekbritaniädä antropologiä häm xoquq ölkäsendä belem ala. Yäş çaqtan säyäsi eşçänlekkä kereşä. XX ğasır Pan-Afrikanizm xäräkäteneñ tanılğan wäkile, Afrikan Berlege Oyışmasınıñ (däwamçısı Afrika Berlege) nigezläwçelärennän berse. Üzgärtü

22

Fağilä Selskaya (22.09.1965, Sverdlovsk ölkäse Pervoural'sk şähäre, RSFSR, / SSRB) — teatr rässame. Yarıslaw drama teatrında eşli. Rusiä Federatsiäse häm çit il teatrlarındağı bizärgä çaqırulı däräcäle icatçı, küp sanlı spektakl'lärdä kiyem buyınça rässam xezmäten kürsätä. «Altın bitlek» premiäse nominantı. Üzgärtü

23

İdris Qudaşev (23.09.1914, Sarıtaw öyäze Bazarlı Qarabolaq voloste Yänkä awılı, Sarıtaw gubernası, / Rusiä İmperiäse - 9.05.1970, Sarıtaw ölkäse administrativ üzäge Sarıtaw şähäre, RSFSR, / SSRB) — / Qızıl Ğäskär yuğarı serjantı, Sovetlar Berlege qaharmanı. Sovet-fin häm Böyek Watan suğışı qatnaşuçısı. 1940 yılda qılğan qaharmanlığı öçen büläklänä. Üzgärtü

24

Adam Olearius (yaqınça 1599-1671), Alman säyäxätçese. 1633-1634 yıllarda Schleswig-Holstein ilçelege belän Räsäygä kilä. 1635-1639. yıllarda İdel buylap İranğa barıp qayta. İke märtäbä Qazanda tuqtalış yasí, şähär küreneşlären surätli (1636-1638). Üzgärtü

25

Lu Sin (25.09.1881, Ceciañ provintiäse Şaosin şähäre, Çin imperiäse - 19.10.1936, Şanxay, Qıtay Cömhüriäte) — qıtay yazuçısı Çcou Şucen täxällüse. Bügenge qıtay ädäbiätenä nigez saluçısı dip sanala. Ülemennän soñ, Mao Tzıduñ anı "yaña Qıtaynıñ izgese" dip atıy, 1942 yılda qayber yazuların üz säyäsäten yaqlaw öçen qullana, tik däwamçıların ütertä, törmälärgä utırta yäki başqaça qısa. Üzgärtü

26

Kristian X (26.09.1870 - 20.04.1947, Kopengagen, Daniä) — Daniä häm İslandiä patşası. 1942 yılda şähär sinagogasında çığış yasıy häm teläktäşlek yözennän yähüdlär kiyergä mäcbür itelgän Yähüd dine tamğasın üze häm ğailäse tağa başlawın beldärä. Qulğa alına, / Öçençe reyx häm faşizmğa qarşı köräş simvolına äwerelä. Üzgärtü

27

Lotfulla Fättaxov (27.09.1918, Sergaç öyäze Andı awılı, Tübän Novgorod gubernası, RSFSR - 17.06.1981, TASSR başqalası Qazan, RSFSR, / SSRB) — sovet tatar rässäme, grafik. Yätim bularaq üsä, Xaris Yaqupov äti-äniläre tarafınnan ullıqqa alına. Böyek Watan suğışı däwamında äsir töşä, qaçıp Frantsuz qarşılıq xäräkäte (tr) partizannarı arasına barıp çığa. Stalin premiäse birelgän räseme SSRB Stalin premiäse (1951), TASSR Tuqay büläge (1958), TASSR häm RSFSR atqazanğan häm xalıq rässäme. Üzgärtü

28

Mikeländjelo Karavadjo (28.09.1571, Milan gertsoglığı başqalası Milan - 18.07.1610, / Böyek Toskana gertsoglığı tä'sire astındağı Santa Fiora graflığına (it, bügenge Grosseto provintsiäse) kerüçe Porto Erkole cirlege, / İzge Rim imperiäse) — Urta ğasırlar italian rässäme. Barokko stilenä nigez saluçılarınıñ berse. Räsemnärendä keşelärne tabiği proportsiälärdä, xäräkättä kürsätä, ostaça yaqtılıqnı qullana. Suğışçan xolqı arqasında duellärdä qüp qatnaşa, başta tağan şähärennän, soñraq Rimdan qaçırğa mäcbür bula, säyerle şartlarda wafat. Üzgärtü

29

Enriko Fermi (italiança Enrico Fermi; 1901, Rim - 1954, Çikago) - kürenekle İtaliä-AQŞ fizik-teoretigı, täcribäçe. Zamança teoretik häm täcribä fizikasına zur öleş kertkän, kvant teoriäsenä nigez saluçılarnıñ berse. Nobel premiäse laureatı (1938). Beta-tarqalış, neytronnarnı äkrenäytü teoriälären buldırğan. 1939 yılda çılbırlı reaktsiä töşençäsen kertkän, Manhetten proyektında qatnaşqan. Fermi xörmätenä Fermi-Dirak büleneşe, Tomas-Fermi modele, ximik element Fermiy dip yörtelä. Üzgärtü

30

Aida Garifullina (30.09.1987, TASSR başqalası Qazan, RSFSR, / SSRB) — tatar opera häm estrada cırçısı. Änise professional xor dirijorı buluğa, Aidağa yäş çaqtan akademik muzıka sänğäten söyü ürnägen kürsätä. Tatarstan Respublikası häm Rusiä Federatsiäse säxnälärendä dan qazanğan yäş cırçı başta Nürnberg yuğarı muzıka mäktäbe, soñraq Vena muzıka häm başqaru sänğäte universitetında belem ala. Dönyanıñ küp säxnälärendä tanılğan opera ostaları belän çığışlar yasıy. 2014/2015 yılğı sezonınnan başlap Vena däwlät operası solistı. Üzgärtü