Википедия:Proyekt:Baş bit/Tanılğan şäxes

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Proyekt:Baş bit/Tanılğan şäxes latin yazuında])

Bu baş bittäge "tanılğan şäxeslär" turındağı bülegendä urnaştırır öçen avtomatik yañartu qalıpların buldıru proyektı.
Qalıplarda kürsätü öçen namzätlär turında mäğlümat könneñ waqiğalar, tuular yäki wafatlar büleklärennän saylap alına.

Bu kön belän bäyle tanılğan şäxes

Klara Bulatova (18.03.1936, TASSRnıñ Sarman rayonı Tatar Qaramalısı awılı, РСФСР байрагы RSFSR, / SSRB)tatar şağiräse.
1954'tä Sarman urta mäktäben tämamlağaç, başlanğıç sıynıflar uqıtuçısı bularaq eşli başlıy.
1969'da – Qazan universitetınıñ tatar filologiäse fakultetın tämamlıy, 1970 yıldan – SSRB yazuçılar berlege äğzası.
Tatarstan Respublikası Ğ.Tuqay isemendäge Däwlät büläge iäse, Älmät şähäre häm Älmät munitsipal rayonınıñ şäräfle watandaşı.

Bu qalıplarğa mäğlümat kertü kriteriyları[вики-текстны үзгәртү]

Monda urnaştırılğan mäğlümat Википедия:Проект:Ел көннәре proyektı çiklärendä buldırılğan bitlärdän igezäklärennän saylana.

Ay Baş bit'tä avtomatik yañartıluçı Tanılğan şäxes proyektı qalıpları isemlege
Ğinwar 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
Fevral 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29
Mart 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
Aprel 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
May 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
İyün 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
İyül 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
Avgust 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
Sentäber 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
Oktäber 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
Noyäber 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
Dekäber 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31


1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31

Fazıl Abdelcälilov (01.03.1913, Terek ölkäse Qañlı awılı, / Rusiä İmperiäse - 1974, / SSRB) — sovet nuğay yazuçısı.
Ğäiläse kulaklar dip xucalıqları qümäkläşterelä, törle repressiälärgä düçar bula.
İcatı 1931 yıldan bastırıla başlıy, Böyek Watan suğışınnan orden-medallär belän qayta.


Üzgärtü

Mixail Gorbaçöv (02.03.1931, Tönyaq Qawqaz krayınıñ Privol'noye awılı, РСФСР байрагы RSFSR, / SSRB)SSRB häm Rusiä säyäsätçese.
Mäskäw däwlät universitetın 1955 yılda tämamlağaç, tuğan yağında Komsomol, soñraq SBKF eşendä; 1985 yıldan SBKF ÜK äğzäse.
SSRB citäkçese bulğaç, üzgärtep qoru säyäsäten başlıy. Tınıçlıq öçen Nobel premiäse laureatı.


Üzgärtü

Alsu Gálina (03.03.1973, Başqort ASSRnıñ Baltaç rayonı İske Baltaç awılı, РСФСР байрагы RSFSR, / SSRB)Россия байрагы Rusiä Federatsiäse drama artistı, cırçı.
Başqortstannıñ töp sänğät oyışmalarınıñ berse bulğan Ufadağı Başqort däwlät aqädemiä drama teatrı äydäwçe artistı.
2009 yılda Qazanda uzğan törki xalıqlarnıñ IX Näwrüz teatr festivalendä mäşhür tatar yazuçısı häm dramaturgı Tufan Miñnullinnıñ «Söyü gönahmı?» äsäre buyınça quyılğan spektaklendä Änisä role belän kiñ tanıla.


Üzgärtü

Antonio Vivaldi (04.03.1678, Venetsiä, / Venetsiä cömhüriäte - 28.06.1741, / Habsburg monarxiäse başqalası Vena, / İzge Rim imperiäse)italian kompozitorı.
XVIII ğasırnıñ iñ mäşhür skripka ostası tormışı däwamında 90 opera, 500 kontsert häm 100 sonata yazğan.
Soñğı yılları xäyerçelektä utä, bay mirası Vivaldi yäşägän cämğiätendä säyäsi totrıqlılıq urnaşqaç qına yañadan iskä töşerelä.


Üzgärtü

Roza Lüksemburg (05.03.1871, Lüblin gubernası Zamosts öyäze administrativ üzäge Zamosts, / Polşa patşalığı, / Rusiä İmperiäse - 15.01.1919, Berlin, / Weymar cömhüriäte)yähüd fälsäfäçese, iqtisadçı, publitsist häm säyäsätçe.
Awrupanıñ sul sotsial-demokratiä xäräkäte eşleklese, marksizm teoretigı, patsifist.
Almaniä Berençe bötendönya suğışına kergäç, SPDdan çığa.


Üzgärtü

Valentina Tereşkova (06.03.1937, Yarıslaw ölkäseneñ Tutayevskiy rayonı Bolşoye Maslennikovo awılı, РСФСР байрагы RSFSR, / SSRB)kosmik oçış yasağan berençe xatın-qız.
Yarıslawda belem ala, cirle zavodlarda eşli, aeroklubta paraşüt sportı belän şöğellänä, Komsomol eşçänlegendä qatnaşa.
Kosmosqa oçışınnan soñ kosmonavt-instruktor bularaq eşli, şul uq arada aktiv kileş ictimaği tormışta qatnaşa.
SSRB Yuğarı Şurası SBKF») häm RF Däwlät duması Berdäm Rossiä») deputatı.


Üzgärtü

Tomaş Masarik (07.03.1850, / Moraviä markgraflığı'nıñ Hodonin qalası, / Avstriä imperiäse - 14.09.1937, Lanı, / Çexoslovakiä) — berençe Çexoslovakiä prezidentı.
Praga'dağı Karl universitetı fälsäfä professorı, / Avstro-Vengriä imperiäse parlamentında — çex firqäse deputatı.
Berençe bötendönya suğışı yıllarında möxäcirlektä — London'dağı Patşa kolledjı slavän mädäniäte üzägendä "Keçe millätlär problemaları" buyınça lektsiälär uqıta, / Rusiä İmperiäse yağında köräşüçe çexoslovak korpusınıñ barlıqqa kilüen oyıştıra.


Üzgärtü

Ebe Kamargo (08.03.1929, Taubaté qalası - 29.09.2012, San-Paulu şähäre, San-Paulu ştatı, Бразилия байрагы Braziliä)cırçı häm kinematograf aktrisası.
Televidenie häm radio karyerası 1950-yıllarda başlana, 1986-2010 yıllarda SBT telekanalında üz iseme belän atalğan programmasın alıp bara.
8 cırlar diskı çığarğan, 6 filmda çığış yasağan.


Üzgärtü

Taras Şevçenko (09.03.1814, Zvenigorod öyäze'nıñ Morintsy awılı, Kiev gubernası - 10.03.1861, Sankt-Peterburg, Sankt-Peterburg gubernası, / Rusiä İmperiäse)ukrain ädäbi tele häm ädäbiäte atası.
Qol igençelär ğailäsendä tuğan Taras'nıñ räsem ölkäsendäge säläte arqasında, xucası anı Vilna, soñraq Sankt-Peterburg ostalarında uqıta.
İrege Sankt-Peterburg sänğätlär akademiäse wäkilläre tarafınnan 2500 sum öçen satıp alına.
Ukrain telendä yazılğan "Töş" poemasında impiratır Nikolay I häm anıñ xäläl cefete turındağı satira arqasında 10 yıldan artıqnı Irınbur gubernası'nda soldatlıqta uzdıra.


Üzgärtü

Flöra Söläymanova (10.03.1939, TASSR'nıñ Kama Tamağı rayonı İske Barış awılı, РСФСР байрагы RSFSR, / SSRB) — tatar cırçısı.
Bala çağında yätim qala. 16 yäştä Qazan'ğa kilep kiyez kombinatına, kiçke mäktäptä urta belemen ala.
Sara Sadıyqova citäklägän üzeşçän xorda qatnaşa başlıy.
20 yıl däwamında Tatar däwlät filarmoniäse solistı bulıp eşli.


Üzgärtü
Файл:Harold Wilson Number 10 official.jpg

Garold Wilson (11.03.1916, York graflığınıñ Könbatış raydinğı'ndağı Haddersfield qalası - 23.05.1995, London, Англия байрагы Angliä, Бөек Британия байрагы Böyekbritaniä) — britan säyäsätçese.
1963-1976 yıllarda Leyboristlar firqäse citäkçese, 1964-1970 häm 1974-1976 yıllarda Böyekbritaniä premyer-ministrı.
Oksford universitetın tämamlağan (1937), parlamentqa berençe tapqır 1945 yılda saylana.


Üzgärtü

Nurlan Kanetov (12.03.1975, Uralsk ölkäse administrativ üzäge Cayıq qalası, / Qazaq SSR, / SSRB)balet artistı.
1993 yılda Almatı xoreografiä ukuxanäsen tämamlıy (Казакстан байрагы Qazaqstan).
1996 yıldan birle Qazan'dağı Tatar akademiä däwlät opera häm balet teatrınıñ äydäp baruçı biyüçese.


Üzgärtü

Yan Boduen de Kurtene (13.03.1845, Varşava gubernası'nıñ Radzımin qalası, / Polşa patşalığı, / Rusiä İmperiäse - 3.11.1929, Warşaw, / Polşa Cömhüriäte)poläk tel ğälime.
1874-1883 yıllarında Qazan universitetında eşli, 1876 yıldan — prafisır. Qazan lingvistika mäktäbe nigzez saluçısı.
1922 yılda poläk millätçeläreneñ qısularına qarşı anıñ yaqlawın qürgän azçılıqlar Boduen de Kurtene'nı (üz telägenä qarşı) cömhüriät prezidentı wazifasına nämzät bulıp kürsätä.


Üzgärtü

Albert Eynştein (14.03.1879, / Würtemberğ patşalığınıñ Ulm qalası, / Alman imperiäse - 18.04.1955, Nyu-Djersi ştatınıñ Prinston qalası, АКШ байрагы AQŞ)fizika ğalime.
Fizika ölkäsendä Nobel premiäse laureatı – zamança teoretik fizikağa nigez saluçılarnıñ berse, berniçä möhim teoriä eşläp çığara.
300dän artıq fänni eş, fän tarixı häm fälsäfäse buyınça yaqınça 150 kitap häm mäqälä avtorı.


Üzgärtü

İgnatiy Kraçkovskiy (16.03.1883, Wilnä öyäze administrativ üzäge Wilnä qalası, Wilnä gubernası, / Rusiä İmperiäse - 24.01.1951, Leningrad ölkäse administrativ üzäge Leningrad şähäre, РСФСР байрагы RSFSR, / SSRB) — şärqıyät ğälime.
Sovet ilendä ğäräp telen häm mädäniäten öyränü yünäleşenä nigez saluçısı. Qor'änne rus telenä berençe tärcemäçese.
Pitırbur ünivirsitite professorı, SSRB Fännär Akademiäse äğzäse.


Üzgärtü
Yıvan Qırla (17.03.1909, Urjum öyäze Kupsola awılı, Noqrat gubernası, / Rusiä İmperiäse - 3.07.1943, Sverdlovsk ölkäse Krasnotur'insk qalası, РСФСР байрагы RSFSR, / SSRB)mari sovet yazuçısı.

Qazan universitetı eşçelär fakultetı çirmeş tele bülegendä, Mäskäw'däge kinematografiä texnikumında akterlıqqa uqıy.
Uynağan 2 filmı, 4 şiğerlär cıyıntığı bilgele. Sörgendä ülä.


Üzgärtü

Klara Bulatova (18.03.1936, TASSRnıñ Sarman rayonı Tatar Qaramalısı awılı, РСФСР байрагы RSFSR, / SSRB)tatar şağiräse.
1954'tä Sarman urta mäktäben tämamlağaç, başlanğıç sıynıflar uqıtuçısı bularaq eşli başlıy.
1969'da – Qazan universitetınıñ tatar filologiäse fakultetın tämamlıy, 1970 yıldan – SSRB yazuçılar berlege äğzası.
Tatarstan Respublikası Ğ.Tuqay isemendäge Däwlät büläge iäse, Älmät şähäre häm Älmät munitsipal rayonınıñ şäräfle watandaşı.


Üzgärtü

Bawırcan Baybäk (19.03.1974, Alma-Ata ölkäse administrativ üzäge Alma-Ata qalası, / Qazaq SSR, / SSRB)Казакстан байрагы Qazaqstan däwlät häm säyäsät eşleklese.
Diplomat, Qazaqstan prezidentı apparatı xezmätkäre, Almatı xäkime.
Alman tele, uqıtuçılıq häm xalıqara iqtisadi mönäsäbätlär ölkäsendä belem ala, säyäsät fännäre kandidatı.


Üzgärtü

Firdäwes Näfıykova (20.03.1938, Başqort ASSR başqalası Ufa şähäre, РСФСР байрагы RSFSR, / SSRB - 28.01.2008, Başqortstan başqalası Ufa şähäre, Россия байрагы Rusiä Federatsiäse)SSRB balet biüçese.
Yätim qalğaç (NKVD xezmätkäre bulğan ätise – 1942'da sörgendä, başlanğıç sıynıflar uqıtuçısı änise – tizdän tuğan yaqta wafat), yätimnär yortında üsä.
Leningrad xoreografiä uquxanäsendä Näğimä Baltaçieva sıynfın tämamlağaç, Ufa'da Başqort opera häm balet teatrı solistı, soñraq cirle xoreografiä uquxanäsendä möğällimä.


Üzgärtü

Emmi Nöter (23.03.1882, / Bavariä patşalığınıñ Erlangen qalası, / Alman imperiäse - 14.04.1935, Pensilvaniä ştatınıñ Bryn Mawr qalası, АКШ байрагы AQŞ )yähüd çığışlı Almaniä matematika ğälimäse.
Teoretik fizika ölkäsendäge Nöter teoreması simmetriä häm saqlanu qanunnarı arasındağı bäyläneşen kürsätä.
SSRB matematikları belän xezmättäşlek itä. Xäkimiätkä Hitler citäklägän natsistlar kilgännän soñ, AQŞqa kitärgä mäcbür bula.


Üzgärtü

Zaxar Dorofeyev (24.03.1890, Spassk öyäze Salazgor' awılı, Tambov gubernası, / Rusiä İmperiäse - 18.06.1952, Mäskäw, РСФСР байрагы RSFSR, / SSRB)muqşı şağire, uqıtuçı, tärcemäçe, folklor öyränüçese, tarixçı, etnograf, cämäğät eşleklese.
Qazan'da uqıtuçılar uquxanäsen tämamlıy. Berençe bötendönya suğışında yaralana.
Mordva ASSR häm Penza ölkäsendä milli mäktäplärne açuğa zur öleş kertä. "Yaqtı yul" (Valda yan) isemle muqşı älifba kitabı avtorı.


Üzgärtü

Vasiliy III (25.03.1479 - 3.12.1533, Mäskäw, / Böyek Mäskäw kenäzlege)rus gosudare.
Soñğı bäysez rus kenäzleklären häm respublikaların Mäskäwgä buysındıruçısı. 1514 yılda / İzge Rim imperiäse yağınnan ruslar imperatorı bularaq atala.
Berençe Rusiä patşası İvan IV'nıñ atası.


Üzgärtü

Maxmud Abbas (26.03.1935, Galilea regionı Safed qalası, / Britan mandarındağı Fälistıyn)ğäräp säyäsätçese.
Фәлистыйн байрагы Fälistıyn milli idäräse citäkçese, ikençe Fälistıyn prezidentı. FATH firqasen tözüçeselärennän berse.
Dimäşq häm Mäskäw universitetlarında belem alğan.



Üzgärtü

Veronika Tuşnova (27.03.1911, Qazan, Qazan gubernası, / Rusiä İmperiäse - 7.07.1965, Mäskäw, РСФСР байрагы RSFSR, / SSRB) — rus sovet şağiräse.
Tanılğan veterinariä professorı ğailäsendä tua. Meditsina buyınça yuğarı belem ala, aspiranturanı tämamlıy. Böyek Watan suğışı yıllarında Qazan'da (GİdUV) neyroxirurgiä tabibı bularaq xezmät kürsätä.
SSRB yazuçılar berlege äğzası (1946).


Üzgärtü

Rafael Santi (28.03.1483, Urbino - 6.04.1520, Rim, / Rim papaları ölkäse, / İzge Rim imperiäse)italian rässamı.
Berençe täcribäsen rässam häm şağir bulğan ätiseneñ ostaxanäsendä ala. İñ mäşhür suräte - "Sikstin Madonnası".
Rim papaları Rafael icatın bik ixtiram itälär.


Üzgärtü
Файл:Р.Абязов.jpg

Röstäm Abäzov (29.03.1959, TASSRnıñ başqalası Qazan şähäre, РСФСР байрагы RSFSR, / SSRB)ССБР байрагы SSRB häm Россия байрагы Rusiä Federatsiäse muzıkantı.
La Primavera däwlät kamera muzıkası orkestrı sänğät citäkçese, baş dirijör. Tuqay büläge iäse.
Skripka buyınça – Mäskäw, kompozitorlıq buyınça – Qazan däwlät konservatoriälären tämamlağan.
Elekke Tatar däwlät filarmoniäse solistı, muzıka mäktäbe direktorı.


Üzgärtü

İgnatiy Gavrilov (30.03.1912, Alabuğa öyäzeneñ Nışa-Kaksi awılı, Noqrat gubernası, / Rusiä İmperiäse - 4.12.1973, Udmurt ASSR'nıñ İjaw qalası, РСФСР байрагы RSFSR, / SSRB)udmurt şağire, publitsist.
Mojga'da – pedagogika kölliätendä, İjawda – teatr kurslarında uqıy; Mäskäw däwlät teatr sänğäte institutın tämamlıy.
Xezmät yulı Udmurt drama teatrı belän bäyle.
SSRB yazuçılar berlege äğzäse.


Üzgärtü

Rene Dekart (31.03.1596, Turen provintsiäseneñ Lae qalası, / Frantsiä patşalığı - 11.02.1650, Stokholm, Швеция байрагы Şvetsiä)frantsuz fälsäfäçese.
Matematika ölkäsenda – analitik geometriä fäne, fälsäfädä – «Min fikerlim, dimäk, min yäşim» digän fänni ğibarä atası dip bilgele.
Galileo Galiley kebek ük üz irekle fikerläwe öçen katolik çirkäwe tarafınnan cäberlänelä, möhäcirlektä yäşärgä duçar bula.


Üzgärtü

1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30

Syuzan Boyl (1.04.1961, West Lotian graflığınıñ Blekbörn qalası, Шотландия байрагы Şotlandiä, Бөек Британия байрагы Böyekbritaniä) — şotland cırçısı.
Debütın 2009 yılda Britain's got talent teleproyektında yasıy.
Tiz arada dönyaküläm tanıluına YouTube, Facebook häm Twitter yärdäm itä. Berençe cırlawınıñ videoyazması 72 säğät eçendä – 2,5 million, bar yazmaları 9 könendä – 100 million tapqır qarala.


Üzgärtü

Yelizaveta Golovanova (2.04.1993, Safonovo rayonınıñ administrativ üzäge Safonovo qalası, Smolensk ölkäse, Россия байрагы Rusiä Federatsiäse)rus model'.
2012 yılğı «Miss Rusiä» maturlıq bäygese ciñüçese.


Üzgärtü

Kärimä Niğmätullina (3.04.1984, Mäskäw, РСФСР байрагы RSFSR, / SSRB)matematika ğälime.
Prinston universitetında yuğarı belemen ala, MIT'da aspiranturanı beterä häm uqıta.
Microsoft şirkätendä eşli, АКШ байрагы AQŞ sälämätlek saqlaw ministrlığı öçen yoğışlı awırular taralu modelen citeşterüçe taqımda qatnaşa.
2013 yıldan Mäskäw general' plan institutınıñ mödire wazifaların üti.


Üzgärtü

Akilina Vekşina (4.04.1898, Graxovo voloste'neñ Kuzebayevo awılı, Alabuğa öyäze, Noqrat gubernası, / Rusiä İmperiäse - 31.10.1973, Alnaş rayonı'nıñ administrativ üzaege Alnaş awılı, Udmurt ASSR, РСФСР байрагы RSFSR, / SSRB)udmurt şağiräse, tabib.
QDU'nıñ meditsina fakultetında belem ala. 1928 yıldan başlap küz tabibı bularaq xezmät itä.
1933 yılda millätçelär belän mönäsäbäte buluda ğäyeplänä, şunnan soñ icat eşennän çitläşä. Böyek Watan suğışı yıllarında fronttağı xärbi xirurg.


Üzgärtü

Tomas Hobbs (5.04.1588, Westport awılı, Wiltşir graflığı - 4.12.1679, Derbişir graflığı, Англия байрагы Angliä)ingliz fälsäfäçese.
Ruxani ğailäsendae tua. Oksford universitetın tämamlıy.
Könbatış illärneñ säyäsi fälsäfäsenä häm liberal fiker töşençälärenä nigez saluçılarnıñ berse.


Üzgärtü

İrkä (6.04.1984, Aqsubay rayonınıñ Yaña İbray awılı, TASSR, РСФСР байрагы RSFSR, / SSRB)Россия байрагы Rusiä Federatsiäseneñ tatar estrada cırçısı.
2006 yılda Tatar cırı bäygesendä laureat statusın ala, 2007'dä berençe cırlar albomı çığa.
3 abıysı häm 3 qız balası bar.


Üzgärtü

Barıy Noğmanov (8.04.1936, Qırmısqalı rayonınıñ İske Babiç awılı, Başqort ASSR, РСФСР байрагы RSFSR, / SSRB) — sovet häm Россия байрагы Rusiä Federatsiäse çorı başqort yazuçısı.
Xezmät yulın taşçı bularaq başlıy. Başqort däwlät universitetın tämamlağaç jurnalist, mäktäp uqıtuçısı bularaq eşli.
13 proza häm şiğriät cıyıntığı basılıp çıqqan.
SSRB yazuçılar berlege äğzası, törle ädäbi büläklär iäse.


Üzgärtü

Aqsaq Timer (9.04.1336, Xodja-İlgar, Keş, Çağatay olısı - 18.02.1405, Otrar, Timeridlär däwläte)Urta Aziä mongol däwläte ämire.
Çıñğızxan ğäskäre belän Mavaraennäher'ğä kilep urnaşqan, törkiläşkän (Çağatay telendä söyläşüçe) häm İslamnı qabul itkän barlas mongolları ğailäsendä tua.
Üz däwlätendä qanunnar östenlegen urnaştıra, fännär, sänğätlärne üsterä.
/ SSRB çorı Sämärqand'ta anıñ mäyete cirlängän qabere açılğan könne Böyek Watan suğışı başlana.


Üzgärtü

İvan Strod (10.04.1894, Lütsin öyäze administrativ üzäge Lütsin qalası, Vitebsk gubernası, / Rusiä İmperiäse - 4.02.1938, Mäskäw, РСФСР байрагы RSFSR, / SSRB) — sovet ğäskär başlığı.
Poläk näselle xärbi feldşer ğailäsendä tua, anası – latış.
Berençe bötendönya suğışı, soñraq Qızıl Ğäskär saflarında Rusiä watandaşlar suğışında qatnaşa.
Säyäsi zolım qorbanı.


Üzgärtü

Djeyms Parkinson (11.04.1755 - 21.12.1824, London, Англия байрагы Angliä / Бөек Британия байрагы Böyekbritaniä)ingliz tabib, ximik, geolog.
Berençe frantsuz inqıylabı arqasında säyäsät belän qızıqsınıp kitä, Böyekbritaniä parlamentınıñ tübän pulatına ğadi xalıq wäkillären cıyu, bar il xalqına (şul isäptän xatın-qızlarğa da) saylaw xoquqı birelü kiräklege turında pamfletlar yaza.
Bügen anıñ isemen taşuçı üzäk nerv sisteması awıruın 1817 yılda taswirlıy.


Üzgärtü

Nailä Fatexova (12.04.1962, Mäskäw, РСФСР байрагы RSFSR, / SSRB)Россия байрагы Rusiä Federatsiäseneñ atqazanğan cırçısı.
1986-2005 yıllarda Mäskäw ölkäse filarmoniäsendä vokalçı-solist.
"Mädinä" möselman ansamblen oyıştıra, "Rux" prodüserlıq üzäge direktorı.
Kompozitor häm tekstlar avtorı bularaq ta bilgele, mişär-tatarı.


Üzgärtü

Näzifä Qadıyrova (13.04.1954, Başqort ASSRnıñ Uçalı rayonı Axun awılı, РСФСР байрагы RSFSR, / SSRB) — estrada cırçısı.
Ufa sänğät uquxanäsen tämamlağaç, cirle filarmoniädä solist bulıp eşli başlıy.
SSRB / Россия байрагы Rusiä Federatsiäse buylap häm çit illärdä çığışlar yasıy – törle xalıqlar cırların, romanslar başqara, xättä rok-operada cırlıy.


Üzgärtü

Pötr Stolıpin (14.04.1862, / Saksoniä patşalığı başqalası Drezden şähäre, / Alman berlege - 18.09.1911, Kiev gubernası administrativ üzäge Kiev qalası, / Rusiä İmperiäse) — rus däwlät eşleklese.
Grodno häm Sarıtaw gubernaları gubernatorı, Rusiä imperiäseneñ eçke eşlär ministrı häm xökümät başlığı.
Pitırbur universitetınıñ fizika-matematika fakultetına kergändä, ximiä imtixanın Dmitriy Mendeleyev'qa tapşıra (bişle), çığarılış eşen Rusiä iqtisadı buyınça äzerli.
Xalıq arasında populär bulmağan Sergey Vitte başlağan agrar islaxnı ütkärüe arqasında üterelä.


Üzgärtü

Leonard Eyler (15.04.1707, Bazel, Швейцария байрагы Şweytsariä - 18.09.1783, Sankt-Peterburg, / Rusiä İmperiäse)alman matematik, mexanik, fizik, astronom.
Pastor ğailäsendä tua, balaçağınnan uq matematika belän qızıqsına başlıy.
Matematik analiz, optika, mexanika, astronomiä, häm xättä muzıka teoriäse kebek küp sanlı belem tarmaqlarına kerteme belän tanılğan.


Üzgärtü

Anatol' Frans (16.04.1844, Parij - 12.10.1924, Sen-Sir-sür-Luar, Франция байрагы Frantsiä)frantsuz yazuçısı.
Xezmät yulın bibliograf bularaq başlıy. 1870-71 yılğı Frantsuz-Pruss suğışınnan soñ "Le Temps" gazetası jurnalistı.
Frantsuz akademiäse äğzäse, Ädäbiät ölkäsendä Nobel premiäse laureatı.


Üzgärtü

Äkram Väliev (17.04.1924, Bögelmä kantonı'nıñ Aznaqay voloste İlbäk awılı - 10.08.1975, Aznaqay rayonı'nıñ İlbäk awılı, TASSR, РСФСР байрагы RSFSR, / SSRB) Sovetlar Berlege qaharmanı.
SBKF äğzäse, Qızıl Ğäskäre'neñ uqçılar bülekçäse citäkçese. Qaharman yıldızı belän / Latviä SSR'nıñ Madona şähären azat itkändä kürsätkän batırlığı arqasında büläklänä.
Böyek Watan suğışına qadär Burät ASSR'ında ğömer itä – Bagdarin posölığında qaharmanğa keçe häykäl bar.


Üzgärtü

Aleksey Jigalkoviç (18.04.1996, Minsk, Белорусия байрагы Belorusiä)belarus cırlar avtorı häm başqaruçısı.
Berniçä xalıqara cır bäygese laureatı, 2007 yılğı Balalar öçen Yevrovidenie cır bäygesen üze yazğan cırın cırlap ciñğän.
5 yäştän cırlıy, 9 dan – cırlar yaza. Urta mäktäpne betergäç, Belarus däwlät sänğät akademiäsendä televidenie rejissörlığına uqırğa kergän.


Üzgärtü

Mariä Şarapova (19.04.1987, Xant-Mansi avtonomiäle okrugınıñ Nägan' qalası, Tömän ölkäse, РСФСР байрагы RSFSR, / SSRB)Rusiä Federatsiäse tennisçısı.
Dönyanıñ berençe raketkası, Zur Başlıq yarışların cıyğan tenis uyınçısı.
Tennis belän 4 yäştän şöğellänä, berençe trenerı – ätise. 1995 yıldan birle АКШ байрагы AQŞ yäşäp künegä.
Çernobıl' häläkätennän zıyan kürgännäre öçen şähsi yärdäm fondın oyıştırğan.


Üzgärtü
Adolf Hitler, Almaniä reyxskantslerı
Adolf Hitler, Almaniä reyxskantslerı
.

Adolf Hitler (20 aprel 1889 - 30 aprel 1945) / Öçençe reyx diktatorı häm Natsi firqäse citäkçese buldı. 1933-1945 yıllarda ul da Almaniä kanslerı, xökümät başlığı häm däwlät başlığı bulıp eşli. Dönya tarixında Hitler iñ däräcäle citäkçelärdän berse. Hitler yärdämendä üskän xärbi-industrial kompleks Almaniäne Berençe bötendönya suğışı arqasında iqtisadi problemnärennän soñ ayaqqa bastıra.

Şul uq waqıtta, berniçä distä million keşene yuq itkän İkençe bötendönya suğışı häm Holokostnıñ töp oyıştıruçılardan bulıp tora. Yuğarı noqtada Hitler xökümäte Awrupanıñ zur öleşen citäkli. Öçençe reyx ğäskäre qoral taşlawı aldınnan üz-üzen Berlindä üterä.


Üzgärtü

Yelizaveta II (21.04.1926, London, Англия байрагы Angliä, Бөек Британия байрагы Böyekbritaniä)Аустралия байрагы Avstraliä, Бөек Британия байрагы Böyekbritaniä, Канада байрагы Kanada, Яңа Зеландия байрагы Yaña Zelandiä häm başqa 12 bäysez il patşabikäse.
Millätlär Duslığı xalıqara oyışması räsmi başlığı.
Dönyä tarixında täxettä iñ ozaq utıruçı patşabikä.


Üzgärtü

Säyet Menälsçikov (22.04.1936, Ruzay rayonı'nıñ Tatar Peşläse awılı, Mordva ASSR, РСФСР байрагы RSFSR, / SSRB - 21.09.2000, Mäskäw, Россия байрагы Rusiä Federatsiäse) — tatar kinematografist, quyuçı rässam.
Noginsk şähäreneñ 14 nçe urta mäktäben, «1905 yıl» isemendäge Mäskäw ölkä sänğät ukuxanäseneñ teatr-dekoratsiä bülegen, VGİKnıñ sänğät fakultetın tämamlağan.
35 yıl däwamında «Mosfilm» kinostudiäseneñ rässam-quyuçısı bulıp eşli.


Üzgärtü

Nikolay İlminskiy (23.04.1822, Penza gubernası administrativ üzäge Penza şähäre - 27.12.1891, Qazan gubernası administrativ üzäge Qazan şähäre, / Rusiä İmperiäse)rus könçığışnı öyränüçe, möğallim.
Qazan ruxani akademiäsendä tabiği fännär häm törek-tatar tele uqıtuçısı, pravoslav dini kitapların tatar telenä tärcemä itüçese. Tärcemä häm missionerlıq eşläre buyınça tikşerenülär öçen Sankt Peterburg häm Yaqın Könçığış illärenä säfärlär qıla.
Keräşen Tatarları öçen kirill imläse nigezendä älifbanı tözi, mäktäpne aça. Bar rus bulmağannar öçen uqıtuçılarnı äzerläwçe seminariäsen buldıra häm ülemenä qadär citäkli.


Üzgärtü

İvan Palantay (24.04.1886, Çabaksar öyäze'neñ Kokşamar awılı, Qazan gubernası, / Rusiä İmperiäse - 11.06.1926, Mäskäw şähäre, РСФСР байрагы RSFSR, / SSRB)mari sovet kompozitorı.
Qazan muzıka uquxanäse qaramağındağı dirijor kurslarında uqığanda, 1906 yılda revolütsion demonstratsiädä qatnaşuı arqasında sörgengä sörelä, tik andağı säyäsi totqınnardan häm cirle xalıqtan xor oyıştıra.
1919 yıldan Krasnokokşayskida uqıtuçılar seminariäsendä muzıka häm cır uqıtuçısı bularaq eşli, xor öçen küp äsärlärne yazğan.
Yoşkar-Olada bügen Palantay isemen uram häm muzıka uquxanäse yörtä, häykäl quyılğan.


Üzgärtü

İvan Yakovlev (25.04.1848, Bua öyäzeneñ Küşki-Yaña Timbay awılı, Sember gubernası, / Rusiä İmperiäse - 23.10.1930, Mäskäw şähäre, РСФСР байрагы RSFSR, / SSRB)çuaş mäğrifätçese.
Sember şähärendä irlär gimnaziäsen tämamlıy, berençe çuaş mäktäben (cv) nigezli.
Qazan universitetında uqığanda uq borınğıdan onıtılğan bolğar runnarı urınına kirill imläse nigezendä yaña çuaş tele älifbasın täqdim itä.
1875-1919 yıllarda Qazan uqu-uqıtu okrugında çuaş mäktäpläre inspektorı bulıp eşli, xatını isä Sember çuaş mäktäbeneñ xatın-qızlar bülegen citäkli.


Üzgärtü

Lüdwig Witgenştayn (26.04.1889, Vena, / Avstro-Vengriä imperiäse - 29.04.1951, Kembric, Англия байрагы Angliä, Бөек Британия байрагы Böyekbritaniä)fälsäfäçe, mantıyqçı.
Yuğarı belemen Böyekbritaniä'dä ala. Berençe bötendönya suğışına irekle bularaq bara, äsirlekkä elägä.
İkençe Bötendönya suğışında sanitar bularaq eşli.
Matematika, zihen häm tel fälsäfäse ölkäsendäge xezmätläre öçen tanılğan.


Üzgärtü

Säddam Xösäyen (28.04.1937, Säläx-et-din provintsiäseneñ Äl-Äuca awılı, / Ğıyraq patşalığı - 30.12.2006, بغداد Bağdad, Гыйрак байрагы Ğıyraq) — gıyraqlı däwlät häm säyäsät eşleklese, diktatorı (1980-2003).
Atasız üsä, 19 yäştä Baas ğäräp millätçeläre partiäsenä kerä, terrorçılıq törkemlärendä qatnaşa.
Qähirä universitetlarında xoquq buyınça uqıy, Bağdad'tağı xärbi akademiäsen tämamlıy.
1979 yıldan de-fakto il başlığı, 1980'da prezident titulın ala.


Üzgärtü

Anggun (29.04.1974, Dcäkarta, Индонезия байрагы İndoneziä) — indoneziäle-frantsuz cırçı-köyyazar.
7 yäştä cır belän şöğellänä başlıy häm ike yıldan başqa balalar belän bergä cırlar albomın yazdıra.
1996 yıldan Sony Music Entertainment (en) şirkäte belän xezmättäşlek itä başlıy, 1997 yılğı "Qar belän qaplanğan Saxra" (en) xalıqara albomı Aziä cırçıları çığarğan iñ populär studiä albomnarı arasına kerä.
2009 dan birle Azıq-tölek häm awıl xucalığı oyışması global ilçese.
2015 yıldan Aziänıñ yaña yoldızları (en) cır bäygeseneñ jüri äğzaları arasında.


Üzgärtü

Karl Fridrix Gauss (30.04.1777, Braunşweyg, / Braunşweyg hertsoglığı, / İzge Rim imperiäse - 23.02.1855, Göttingen, / Hannover patşalığı, / Alman berlege)Alman matematika ğälime.

Fäqir eşçe sıynıf ğailädä tua. Berençe açışların üsmer çağında yasıy, töp äsären 21 yäştä yaza.
Üzgärtü

}