Википедия:Proyekt:Baş bit/Tanılğan şäxes

Bu baş bittäge "tanılğan şäxeslär" turındağı bülegendä urnaştırır öçen avtomatik yañartu qalıpların buldıru proyektı.
Qalıplarda kürsätü öçen namzätlär turında mäğlümat könneñ waqiğalar, tuular yäki wafatlar büleklärennän saylap alına.

Bu kön belän bäyle tanılğan şäxes Lev XII (21.08.1760, Genga (en) - 10.02.1829, Rim, / Pontifik däwläte (en)) — 252 nche Rim papası. 1794 yıldan diplomat bularaq xezmät itä. 1823 yılda yäşenä häm zäğıyf isänlegenä qaramastan kürsätkän aktivlığı arqasında pontifik bulıp saylana. Xalıq arasında populär bulmıy. Başqalar • Üzgärtü • Proyekt • Yañartırğa

Bu qalıplarğa mäğlümat kertü kriteriyları

Monda urnaştırılğan mäğlümat Википедия:Проект:Ел көннәре proyektı çiklärendä buldırılğan bitlärdän igezäklärennän saylana.

• Fotografiäse bulu.
• Bu könneñ tuularda, soñınnan waqiğalarda oçrağannarğa.
• Başqa könnärdäge, shulay uq Bu könneñ saylanğan waqiğaları proyektı qalıplarında oçramağannarğa, kiñräk tanılğannarına, şulay uq Bu könneñ saylanğan waqiğaları proyektı qalıplarında oçramağannarğa östenlek.
• Tatar, başqa Rusiä Federatsiäse tarixında ez qaldırğan millätlär wäkilläre häm Rusiägä ber dä qağılışı bulmağannarnı, başqa qıytğalarda yäşäwçe xalıqlar wäkillärne; ir-at belän xatın-qızlarnı; XXI, XX häm başqa gasırlarda yäşägännärne tigez totırğa kiräk.

Quyılğannar

Ay	Baş bit'tä avtomatik yañartıluçı Tanılğan şäxes proyektı qalıpları isemlege
Ğinwar	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	22	23	24	25	26	27	28	29	30	31
Fevral	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	22	23	24	25	26	27	28	29
Mart	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	22	23	24	25	26	27	28	29	30	31
Aprel	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	22	23	24	25	26	27	28	29	30
May	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	22	23	24	25	26	27	28	29	30	31
İyün	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	22	23	24	25	26	27	28	29	30
İyül	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	22	23	24	25	26	27	28	29	30	31
Avgust	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	22	23	24	25	26	27	28	29	30	31
Sentäber	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	22	23	24	25	26	27	28	29	30
Oktäber	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	22	23	24	25	26	27	28	29	30	31
Noyäber	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	22	23	24	25	26	27	28	29	30
Dekäber	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20	21	22	23	24	25	26	27	28	29	30	31

Ağımdağı ay 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 1 Robert Miñnullin (1.08.1948, Başqort ASSRnıñ İleş rayonı Näcäde awılı, / SSRB) — tatar şağire, säyäsätçe. Şiğerläre mäktäptä uqığanda uq rayon gazetalarındä basıla başlıy. Qazan universitetın tämamlağaç, ädäbi xezmättän tış, TASSR televideniyesendä programmasın da alıp bara. RSFSR balalar öçen şiğerlär konkursında ciñä, Hans Xristian Andersen isemendäge xalıqara diplomı, soñraq Ğ.Tuqay isemendäge Däwlät büläge belän büläklänä. 1990 yıldan Tatarstan Respublikası Däwlät Sovetı deputatı bularaq saylanıp kilä. Üzgärtü 2 Tışqı mediafayllar Räsemnär Liliä Xämitova. Sınatmasın Yörägem albomı, 2002. Liliä Xämitova fotoları albomı. Vkontakte Videofayllar YouTube: "Xäyerle yul teli häykällär" YouTube: "Şatlanıyq", Älmät sabantuyı, 2014 Liliä Xämitova (2.08.1970, TASSRnıñ Arça rayonı Arça şähäre, / SSRB) – tatar estrada cırçısı. 2000 yılda “Tatar cırı” festivalendä “Yalğışqanmın” cırı belän berençe “Altın barsın” ala. Bügen Tatarstan Respublikasınıñ Älmät şähärendä yäşäp icat itä. Üzgärtü 3 Stenli Boldwin (3.08.1867, Bewdli (en) - 14.12.1947, Sturport-on-Severn (en), Wusterşir graflığı, Angliä, Britaniä imperiäse) — ingliz säyäsätçe, konservativ firqä äğzäse. 1908 yılda Böyekbritaniä parlamentınıñ tübän palatasına (en) saylana, 1917 yılda xökümätkä kerä. Öç tapqır Böyekbritaniä premyer-ministrı (1923-1924, 1924-1929 häm 1935-1937). Üzgärtü 4 Yekaterina Räbova (4.08.1997, Sçölkovo (en), Mäskäw ölkäse, Rusiä Federatsiäse) — rus cırçısı. 2 tapqır Balalar öçen Yevrovidenie cır bäygese qatnaşa (2009da - 2-nçe, 2011dä - 4-nçe). Mäskäw ölkäseneñ Korolöv (en) şähär okrugına kerüçe Yubileynıy (en) qalasında yäşi. Üzgärtü 5 Cosef Cüst Skaliger (5.08.1540, Acen (en), / Frantsiä patşalığı (en) - 21.01.1609, Leyden (en), / Berläşkän provintsiälär cömhüriäte (en)) — italian çığışlı Frantsiä häm Niderland ğalime, tarix belemenä täesire belän tanılğan. 1593 yılda Leyden universitetı (en) çaqıruın qabul itä häm qalğan tormış yılların tuğan ilenä qaytmıyça anda ütkärä. Üzgärtü 6 Rifqät İsrafilov (6.08.1941, Başqort ASSRnıñ Duvan-Mäçetle rayonı Yaña Möslim awılı, RSFSR, / SSRB) — tatar rejisörı, Irınbur ölkäse drama teatrınıñ (ru) baş rejisserı häm sänğät citäkçese. Stärletamaqda mädäni-mäğrifät uçilişçesında, Ufada Ufa sänğät uçilişçesında (ru), Mäskäwdä Däwlät teatr sänğäte institutında (GİTİS, en) uqıy. 1965-1997 yıllar arasında Başqort däwlät akademiä drama teatrında eşli. 1973 yıldan Ufa sänğät institutında uqıta. Rusiä Federatsiäsenıñ Milli teatrlar şurası räise, Teatr äxelläre berlegeneñ (ru) särkätibe, Irınbur däwlät sänğät institutı (ru) professorı. Üzgärtü 7 Cimmi Weyls (en) - (7.08.1966, Xantsvil (en), Alabama ştatınıñ Medison rayonı (en), AQŞ) — Wikipedia tabışsız internet-entsiklopediäne nigezläwçelärneñ häm alğa sörüçelärneñ berse bularaq tanılğan amerikan İnternet eşquarı. Alabamadağı Obörn (en) häm Alabama (en) universitetlarında, häm İndiana ştatındağı İndiana universitetında (en) finanslar (en) ölkäsendä yuğarı belem ala. (en) jurnalı 2006 yılda anı üzeneñ "Dönyanıñ iñ täsirle 100 keşese" (en) isemlegenä kertä. Üzgärtü 8 Rocer Federer (8.08.1981, Bazel (en), Bazel metropoliäse kantonı (en), Şweytsariä) — tennisçı, dönya elekke berençe raketkası. Zur Başlıq turnirınıñ barlıq yarışlarında 50 artıq cinü yawlağan dönya tarixında berdänber tennisçı. Xäyriäçelek eşçänlegen kübesençä üz isemle waqfı arqılı alıp bara. Üzgärtü 9 Tuve Yansson (9.08.1914, Helsinki, Finländiä böyek kenäzlege (en), / Rusiä İmperiäse - 21.06.2001, Helsinki, Finländiä) — Mummi-trollär (en) uydırma bändälär ğailäse turında 1945 yılda yaza başlağan äkiätläre belän dönyaküläm tanılğan yazuçı häm rässam. Balalar ädäbiätenä kerteme 1966 yılda Andersen premiäse belän bilgelänä. Tuğan ilennän tış, Şvetsiänıñ Kopengagen häm Frantsiänıñ Parij şähärlärendäge sänğät akademiälärendä belem ala. İlneñ şved-telle azçılıqnıñ wäkile. Üzgärtü 10 Elis Munro (10.08.1931, Wiñham (en), Ontario vilayäte, Kanada) — qısqa xikäyäläre belän tanılğan Kanadanıñ ingliz yazuçısı. Berniçä tapqır Ontario general-gubernatorı büläge (en), Millätlär Duslığı illäre yazuçıları premiäse (en, 2005), Xalıqara Buker premiäse (en, 2009) häm Ädäbiät ölkäsendä Nobel premiäse (2013) häm başqa premiäläre laureatı. Xikäyäläreneñ kübese üze tuğan Huron rayonında (en) urın ala. Bezneñ Çexov dip tä yörtelä. Üzgärtü 11 Zölfät Xäkim (11.08.1960, TASSRnıñ Çallı rayonı Şäñgälçe awılı, RSFSR, / SSRB) — tatar cırçı, kompozitor, dramaturg, cämäğät eşleklese. 1990-yıllarda üz povestları häm pyessaları belän dan qazana. 2009 yılda «Telsez küke» teatral' romanı buyınça säxnäläşterelgän spektakl' öçen Ğ.Tuqay isemendäge Däwlät bülägen ala. Üzgärtü 12 Yeji İdegäy (12.08.1912, Mazovetskiy rayonınıñ (en) Malkinä-Gurna gminası (en) Klükovo (en) awılı, Lomja guberniäse (en), / Polşa patşalığı (en), / Rusiä İmperiäse - 24.08.1983, Warşawa, / Polşa Xalıq Cömhüriäte (en)) — Polşa-Litva tatarları arasınnan çıqqan tanılğan poläk yazuçısı, näsele İdegäydän kilä. Warşawa universitetında xoquq buyınça belem ala, radikal millätçe oyışmada qatnaşqanı oçen törmädä utırıp çıqqaç, advokat yärdämçese, jurnalda sport bülege möxärrire bularaq xezmät itä. 1963 yıldan başlap 40-tan artıq detektiv häm tarixi povestlär yaza. Üzgärtü 13 Bu könneñ saylanğan şäxese älegä bilgelänmägän (13.08.tuu yılı, Tuu urını - ülem köne.ülem yılı, ülem urını) — qısqa bilgelämä. 2-3 tormış faktı. Üzgärtü 14 Bu könneñ saylanğan şäxese älegä bilgelänmägän (14.08.tuu yılı, Tuu urını - ülem köne.ülem yılı, ülem urını) — qısqa bilgelämä. 2-3 tormış faktı. Üzgärtü 15 Bu könneñ saylanğan şäxese älegä bilgelänmägän (15.08.tuu yılı, Tuu urını - ülem köne.ülem yılı, ülem urını) — qısqa bilgelämä. 2-3 tormış faktı. Üzgärtü 16 Bu könneñ saylanğan şäxese älegä bilgelänmägän (16.08.tuu yılı, Tuu urını - ülem köne.ülem yılı, ülem urını) — qısqa bilgelämä. 2-3 tormış faktı. Üzgärtü 17 Rinat Bilaletdinov (17.08.1957, Mäskäw, RSFSR, / SSRB) — tatar sovet häm Rusiä Federatsiäse futbolçısı, trener. 2014 yılnıñ 10 ğinwarınnan Qazannıñ «Rubin» klubın citäkli. Nijğar tatarlarınnan, ulı Diniär Biläletdinov futbol buyınça Rusiä cıyılmasında uynıy. Üzgärtü 18 Bu könneñ saylanğan şäxese älegä bilgelänmägän (18.08.tuu yılı, Tuu urını - ülem köne.ülem yılı, ülem urını) — qısqa bilgelämä. 2-3 tormış faktı. Üzgärtü 19 Bill Klinton (19.08.1946, Hempsted rayonındağı (en) Houp (en) qalası, Arkanzas ştatı, AQŞ) — 1993-2001 yıllarda AQŞnıñ 42 nçe prezidentı bularaq xezmät itkän amerikan (en) säyäsätçese. AQŞ Demokratik firqäse äğzäse. Xatını Hillari Klinton ildä häm dönyada AQŞ Senatı äğzäse häm Tışqı eşlär ministrlığı (en) başlığı bularaq tanılğan. Üzgärtü 20 Demi Lovato (20.08.1992, Nyu Meksiko ştatınıñ 20px Bernalillo rayonındağı (en) Albukerk (en) şähäre, AQŞ) — Amerikan (en) aktrisa häm cırçısı. 7 yäştän fortepiano, 10 yäştän gitarada uynıy başlıy. Säxnädä berençe adımnarın 2002 yılda dustı Selena Gomez belän bergä Barney & Friends (en) balalar öçen teleserialında yasıy. 2009 yılda üzeneñ berençe diskın yazdıra, şul çaqtan kübesençä muzıkant bularaq tanılıp tora - berniçä dönya turın yasadı. Üzgärtü 21 Möxämmätsälim Ömetbayev (21.08.1841, Ufa öyäzeneñ (ru) İbrahim awılı, Irınbur gubernası - 28.06.1907, şunda uq, Ufa gubernası, / Rusiä İmperiäse) — başqort şağire häm publitsist, tarixçı häm etnoğraf, filoloğ, telçe häm tärcemäçe, pedagog häm cämäğät eşleklese. 1879-1880 yıllarda Stärletamaq mädräsäsendä (ru) rus tele häm matematika däreslären uqıta. 1883 yıldan Rus geografik cämğiäte (ru) äğzäse. Üzgärtü 22 Lev XII (21.08.1760, Genga (en) - 10.02.1829, Rim, / Pontifik däwläte (en)) — 252 nche Rim papası. 1794 yıldan diplomat bularaq xezmät itä. 1823 yılda yäşenä häm zäğıyf isänlegenä qaramastan kürsätkän aktivlığı arqasında pontifik bulıp saylana. Xalıq arasında populär bulmıy. Üzgärtü 23 Konstantin Novosölov (23.08.1974, Sverdlovsk ölkäseneñ Tübän Tagil şähäre, RSFSR, / SSRB) — rus fizika ğalime, Rusiä Federatsiäse häm Böyekbritaniä watandaşı. Ostazı Andrey Geym belän bergä grafen (kümerneñ ber atomı kiñlegendäge plastina, en) isemle yaña materialnı açuları öçen 2010 yılda Fizika ölkäsendä Nobel premiäse belän büläklänä. Mançester universitetında (en) mezoskopik fizika (en) professorı bularaq eşli, Patşa cämğiäte (en) hämAwrupa tikşerenülär şurası (en) grantları nigezendä fänni ezlänülären däwam itä. Üzgärtü 24 Xorxe Luis Borxes (24.08.1899, Buenos-Ayres, Argentina - 14.06.1986, Jeneva, Şweytsariä) — argentinalı yazuçı, şağir häm publitsist, ispan ädäbiäteneñ (en) töp figuralarınıñ berse. Berençe bastırılğan ädäbi äsäre - 9 yäşendä yasağan Oskar Wayldnıñ «Bäxetle şahzadä» (en) isemle ataqlı äkiäteneñ tärcemäse.1920-yıllarda ul ispan telle latin-amerikan şiğriäteneñ avangardizmına nigez saluçılarnıñ berse bula. Suqıraya barğan Xorxe 1937-1946 yıllarda kitapxanäçe bulıp eşli, 1955-1973 yıllarda Argentina milli kitapxanäse (en) mödire wazifasın başqara. Üzgärtü 25 Tufan Miñnullin (25.08.1935, TASSRnıñ Kama Tamağı rayonı Olı Märätxuca awılı, / SSRB - 2.05.2012, Qazan, Tatarstan Respublikası, Rusiä Federatsiäse) — tatar dramaturg, yazuçı, şağir, cämäğat eşleklese, säyäsätçe. Ädäbiätkä 1960 yıllar başında yumoristik xikäyälär häm keçkenä külämle säxnä äsärläre belän kilä. 1995 yıldan başlap Tatarstan Respublikası Däwlät Sovetı deputatı bularaq xezmät itä, çığışlarnı härdaim tatar telendä yasıy. Üzgärtü 26 Teresa Ana (26.08.1910, Kosovo vilayäteneñ (en) Üsküp qalası (en), / Ğosmanlı imperiäse - 05.09.1997, Kalkutta, Hindstan) — katolik monaxinä. Yarlılarğa häm awırularğa yärdäm belän şöğellänüçe «Xäyriäçelek missionerları» (en) isemle xatın-qız monaxlar qonğreğätsiäsenä nigez saluçısı. Tınıçlıq öçen Nobel premiäse laureatı. Katolik Çirkäw (en) tarafınnan beatifikläşterelgän. Üzgärtü 27 Evora Sezariya - 1941 yılnıñ 27 avgust'ta Kabo Verde'neñ São Vicente utırawındağı Mindelo port qalasında tuğan folklor cırçı xatın. Cesária "Yalanayaqlı diva" isemendä bilgele, çönki ul yarlı häm öysez watandaşlarğa solidarlığınnan säxnädä härwaqıt yalanayaqtan başqara. Cesária Portugal fado janrınnan kilep çıqqan Kreol-Portugal telendä başqarıla torğan morna isemle moñlı janr patşası, ul sentimental sağışlı häm moñlı xalıq cırların gitara, cavaquinho, skipka, akkordeon häm klarnet akustik tawışları akkompanementı belän qatnaştırıp cırlıy. Évora'nıñ Kabo Verde blüzı – ilneñ qatı häm ozın tarixı, izoläsiä häm qollıq tarixı turında, şulay uq ul emigratsiä turında – Kabo Verde xalqınnıñ öçtän ikese çit illärdä yäşi. Évora'nıñ tawışı – melanxolik häm yağımlı, beraz qarlıqqan, ayırım süzlärenä basıp yasap Cesária'nıñ emosional täğbirene tapşıra. Xättä tamaşaçılar Évora'nıñ telen añlamílar da, alarnı başqaruına ap-açıq xisläre tarta. Däwamı.... Obamanıñ äni yağınnan 1 ügi bertuğanı, äti yağınnan isä 7 ügi bertuğanı bar. Üzgärtü 28 İohann Wolfgang Göte (28.08.1749, Mayndağı Frankfurt, / İzge Rim imperiäse (en) - 22.03.1832, Weymar (en), / Saksen-Weymar-Eyzenax grafliğı (en), / Alman berlege (en)) — alman şağire, däwlät eşleklese, fälsäfäçe häm ğalim. 18-19 ğasırlar däwamında küpsanlı kompozitorlar anıñ poemalarına muzıka yaza. Ädäbi mirasınnan tış, bügengä qadär üz waqıtında yazğan botanika, anatomiä häm tös turında fänni traktatlar, küp ğilmi yazmalar, 3000 dän artıq yasağan räsemnäre saqlanıp tora. Äflätün, Napoleon häm Wilyam Şekspir arasında "Keşelekneñ wäkilläre" isemlegenä kertelä. Üzgärtü 29 Con Lokk (29.08.1632, Rington (en), Somerset graflığı (en) - 28.10.1704, Hay Laver (en), Esseks graflığı (en), / Angliä patşalığı (en)) — ingliz fälsäfäçese, tabib häm möğallim. Mäğrifätçelek çorınıñ in täsirle fiker iälärennän berse, "Klassik liberalizm (en) täğlimatınıñ atası" bularaq bilgele şäxes. Uy, añ häm üz-üzen tanu mäsälälären oyränügä kerteme zur. Xezmätläre gnoseologiäneñ barlıqqa kilüenä, Volter, Jan-Jak Russo häm başqa küpsanlı tanılğan fälsäfäçe häm däwlät eşleklelärenä zur yoğıntı yasadı. Üzgärtü 30 Ravil Moratov (30.08.1949, TASSRnıñ Oktäber rayonı Törnäs awılı, RSFSR, / SSRB) — Rusiä Federatsiäse säyäsätçese, Tatarstan Respublikası berençe vitse-premyerı. Xezmät yulın 15 yäştä tuğan rayonınıñ Mamıq awıl qullanuçılar şirkäte ekspeditorı bularaq başlıy. Sovet armiäsendä xezmät itkäç, texnolog, slesar'-montajnik, plotnik bulıp eşli, soñraq säüdä ölkäsendä yuğarı belem alıp, citäkçelek basqıçı buyınça üsä başlıy. İqtisadi fännär doktorı ğıylmi däräcäsenä ireşä. Üzgärtü 31 Kaligula (31.08.12, Antium (en), Rim Respublikası - 24.01.41, Rim, Rim imperiäse) — Borınğı Rim däwlät häm säyäsät eşleklese. Ätise Reyn legionnarı belän citäkçelek itkändä, 2-3 yäşlek Ğay anıñ belän bulğanı säbäple, ğäskärilär balağa "Kaliğula" - " Keçkenä itek" quşamatın birgännär. Xäkimlek çorında zur tözeleş projektların başlawı, şulay uq üterelgän berençe Rim imperatorı buluı belän tanılğan. Üzgärtü

Kiläçäk ay 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 1 Nurulla Ğarif (1.09.1960, TASSRnıñ Balıq Bistäse rayonı Yañasala awılı, RSFSR, / SSRB) — tatar yazuçısı, tarixçı-ğalim. Qazan universitetın injener-radiotexnik häm radioastronom belgeçlege buyınça tämamlıy. 1988 yıldan xäzerge waqıtqaça Biektaw rayonı Daça bistäse mäktäbendä balalarğa informatika, fizika häm matematika fännären öyrätä. Üzgärtü 2 Zinaida Yusupova (02.09.1861, Sankt-Peterburg, / Rusiä İmperiäse - 24.11.1939, Parij, Frantsiä) — Yusupov näselennän soñğı kenäzbikä. XIX ğasırdağı Rusiä imperiäseneñ iñ bay mirasçısı, xäyriäçe. Üzgärtü 3 Aysılu Yağäfärova (03.09.1948, Başqort ASSRnıñ Ğabcälil rayonı Äxmät awılı, RSFSR, / SSRB) — başqort balalar ädäbiäte yazuçısı. Başqortstan Respublikası atqazanğan mädäniät häm mäğärif xezmätkäre. Ufada Başqort däwlät universitetın tämamlağan. 1967-2004 yıllarda Ğabcälil rayonı Qızıl Başqortstan bistäse balalar baqçasında eşli, 1976 yıldan mödir bularaq. Üzgärtü 4 Kendzo Tange (04.09.1913, Osaka, / Yaponiä imperiäse - 22.03.2005, Tokio, Yaponiä) — mäşhür yapon arxitektorı. 1945 yılda Xirosima bombardirovkasınnan soñ şähärneñ yañadan tözelüe belän idärä itkän, atom bombası şartlawı urınında buldırılğan "Tınıçlıq istälekle parkı" avtorı. Pritsker premiäse laureatı. Üzgärtü 5 Lüdovik XIV (05.09.1638, Saint-Germain-en-Laye - 01.09.1715, Versailles, Frantsiä) — Frantsiä häm Navarra patşası. Awrupa tarixında iñ ozaq patşalıq itkän patşa (72 yıl), "Däwlät - bu min" dip äytüe tarixqa kerä. İdärä itkän çorda Frantsiä üzäkläşterelä, anıñ xärbi qüäte tuplana, säyäsi ähämiäte, belem abruyı arta. Üzgärtü 6 Rezeda Sabitovskaya (06.09.1946, TASSRnıñ başqalası Qazan, RSFSR, / SSRB) — muzıkant, möğällimä, kontsertmeyster. Qazan däwlät konservatoriäsen tämamlağan. 1970 yıldan birle İlyas Äwxädiev isemendäge Qazan muzıka uquxanäse uqıtuçısı, mödire, sänğät citäkçese. Ğäliäsğar Qamal isemendäge Tatar däwlät akademiä teatrı häm Ğabdulla Tuqay isemendäge Tatar däwlät filarmoniäse eşçänlegendä dä qatnaşa. Üzgärtü 7 Nigär Camal (7.09.1980, / Azärbaycan SSRnıñ Baqı şähäre, / SSRB) — Azärbaycan cırçısı, Yevrovidenie 2011 bäygese ciñüçese. 2001 yıldaXäzär universitetı İqtisat häm idaräçelek bülegeneñ 3 kursın tämamlıy. Ğailäse belän 2005 yildan birle Böyekbritaniä başqalası Londonda yäşi, Yullarnı imin itik (en) xäräkäten yäqlıy. Üzgärtü 8 Antonin Dvorjak (8.09.1841, / Bohemia patşalığınıñ Nelahozeves awılı (en), / Avstriä imperiäse (en) - 1.05.1904, / Bohemia patşalığınıñ (en) Praga şähäre, / Avstro-Vengriä imperiäse) — XIX ğasır çex kompozitorı. Xalıq moñnarına bay muzikal äsärläre başqa zamandaş kompozitorlar arasında Yohannes Bramsnıñ iğtibarın häm yaqlawın da taba. Çexiä milli muzıkal' mäktäbenä nigez saluçılardan berse dip sanala. Üzgärtü 9 Vera Minkina (9.09.1918, Qazan gubernasınıñ Çistay öyäze Baxta awılı, / Rusiä İmperiäse - 20.09.2011, Tatarstan Respublikasınıñ Qazan şähäre, Rusiä Federatsiäse) — tatar teatr artistkası. Säxnädä 70 yıldan artıq xezmät itä, küpçelegen - Ğäliäsğar Qamal isemendäge Tatar däwlät akademiä teatrında. TASSR häm RSFSR xalıq artistı maqtawlı isemnärenä layıqlı dip tabıla. Üzgärtü 10 Kris Kolambus (10.09.1958, Spengler, Pensilvaniä, AQŞ) — kinorejissör, stsenariylar yazuçısı, prodüsser. 1984 yılda Stiven Spilberg töşergän film öçen stsenariy yaza, soñraq üzeneñ sälätle kinorejissör häm prodüsser buluın da raslıy. Tanılğan filmnarı arasında Tönlä muzeyda 2, Harri Potter häm Azqaban totqını h.b. Dürt bala atası. Üzgärtü 11 Bäşär Äsäd (11.09.1965, Süriänıñ başqalası Dimäşq) — Süriä säyäsi häm däwlät eşleklese. 2000 yıldan Süriä prezidentı häm Baas firqäseneñ töbäk bülekçäseneñ särqätibe. Ğäräp-frantsuz "Xörriät" kölliäten, Dimäşq Universitetı (en) meditsina fakultetın tämamlağan, Böyekbritaniäneñ başqalası London şähärendäge Western Eye Hospital (en) oftalmologiä üzägendä stajirovka ütkän. Üzgärtü 12 Zelimxan Yandarbiev (12.09.1952, Könçığış Qazaqstan ölkäseneñ (en) Şemonaixin rayonı (ru) Vıdrixa awılı (ru), / Qazaq SSR, / SSRB - 13.02.2004, Doha şähäre, Qatar) — çeçen säyäsi häm ruhi eşleklese.. SSRB yazuçılar berlege äğzäse, 1985-1986 yıllarda Matur ädäbiätne propagandalaw komitetınıñ räise. Yuqqa çıqqan tanılmağan / İçkeriä cömhüriäteneñ 1996-1997 yıllarda prezidentı wazıyfaların başqara. Üzgärtü 13 Rawza Kastrova (13.09.1911, Qasıym, / Rusiä İmperiäse - 3.08.2012, Mäskäw, Rusiä Federatsiäse) — tatar memuarçısı. Mäskäw cämiğ mäçetenä nigez salğan Salix Yerzin onığı. Mäçet qarşısındağı mäktäptä Musa Bigiev däreslären tıñlağan, mäşhür tatar zıyalıları Musa Cälil, Salix Säydäş, Sara Sadıyqova, Näcip Cihanov, Äxmät Yerikäy belän aralaşıp yäşägän. Üzgärtü 14 Dilärä Wahapova (14.09.1985, Leningrad, / SSRB) — cırlar avtorı häm başqaruçısı. Murakami rok-törkeme solist cırçısı häm citäkçese. Qazan däwlät energetika universitetın tämamlağan, Qazanda yäşi. Üzgärtü 15 Agata Kristi (15.09.1890, Devon graflığınıñ (en) Torki (en) qalası, Angliä, Britaniä imperiäse - 20.01.1976, Oksfordşir graflığınıñ (en) Wallingford (en) qalası, Angliä, Böyekbritaniä) — ingliz yazuçısı. Anıñ detektiv äsärläre 100 dän artıq telgä tärcemä itegän. Agata yazğan "Tıçqan täbäse" (The Mousetrap) iñ küp uynalğan pyesa bulıp tora. Üzgärtü 16 Li Kuan Yu (16.09.1923, Singapur, Britaniä imperiäse - 23.03.2015, Singapur) — Singapur däwlät eşleklese, Cömhüriäteneñ berençe premyer-ministrı. Malay telendä uqıtqan Telok Kurau mäktäben, Rafflz-koledjnı, soñraq Böyekbritaniädä Kembric universitetınıñ xoquq fakultetın tämamlıy. Watanına qaytqaç, advokat bulıp eşli, profsoyuz xäräkätendä qatnaşuı arqılı säyäsät dönyasına kerä. Singapur "iqtisadi moğciza"sın buldıruçılarnıñ berse. Etnik qıtaylı. Üzgärtü 17 Masaoka Siki (17.09.1867, Sikoku utrawındağı İyo provintsiäse (en) başqalası Matsuyama (en), / Tokugawa sögunatı - 19.09.1902, Tokio, / Yaponiä imperiäse (en)) — yapon şağire, yazuçı, ädäbi tänqitçe häm şiğriät teoretiğı. Matsuo Basö, Yosa Buson (en) häm Kobayaşi Issa (en) belän bügenge Hayku (en) şiğriät stilenä dürt töp nigez saluçı rätenä kertelä. Klassik tanka (en) ädäbi stileneñ reforması turındağı fikerläre belän dä tanılğan. Üzgärtü 18 İosif Nagovitsın (18.09.1888, Noqrat gubernasınıñ Glazov öyäze Omutnitsa awılı (ru), / Rusiä İmperiäse - 21.11.1937, / Qırım ASSRnıñ Misxor (ru) awılı, RSFSR, / SSRB) — udmurt sovet däwlät eşleklese. RSDRPnıñ säyäsi eşçänlegendä qatnaşuı öçen qulğa alına alına häm 1908 yılda Yenisey gubernasına (ru) sörgengä cibärelä. 1913-1918 yıllarda Könbatış Awrupa illärendä emigratsiädä yäşi. 1926—1937 yıllarda — RSFSR sotsial' tä'minat xalıq komissarı. Üzgärtü 19 İgor Mirnov (19.09.1984, Çita ölkäse administrativ üzäge Çita şähäre, RSFSR, / SSRB) — Rusiä Federatsiäse xokkeyçısı. Professional karyerasın 2002 yılda Mäskäwneñ "Dinamo" klubında başlıy. 2014 yıldan Qazan şähäre «Aq Bars» xokkey klubınıñ xöcümçese bularaq uynıy. Üzgärtü 20 Ğaynetdin Äxmärev (1864, Qazan gubernasınıñ Zöyä öyäze Naratlı awılı - 20.09.1911, Qazan şähäre, / Rusiä İmperiäse) — tatar uqıtuçısı, mäğrifätçe. Noqrat gubernasınıñ Alabuğa öyäze Biektaw awılında 1885 yılda açılğan mäktäbeneñ berençe uqıtuçısı, 1891 yılda Qazan gubernasınıñ Täteş qalasına küçä. Qazan universitetı buyındağı "Arxeologiä, tarix häm etnografiä fänni cämğiäte" äğzäse (1893). Citäkçelek itkän Täteş öyäze uçilisçesı Frantsuz imperiäseneñ başqalası Parijda uzğan 1900 yılğı bötendönya kürgäzmäsendä (ru) maqtawlı tanıqlıq belän bilgelänä. Üzgärtü 21 Kwame Nkrumah (21.09.1909, Nkroful, Altın Yar, Britaniä imperiäse - 27.04.1972, Buxarest, / Rumıniä Sotsialistik Cömhüriäte) — bäysez Gananıñ berençe prezidentı. Altın Yarda uqıtuçılıq, AQŞta teologiä, fälsäfä häm mäğärif, Böyekbritaniädä antropologiä häm xoquq ölkäsendä belem ala. Yäş çaqtan säyäsi eşçänlekkä kereşä. XX ğasır Pan-Afrikanizm xäräkäteneñ tanılğan wäkile, Afrikan Berlege Oyışmasınıñ (däwamçısı Afrika Berlege) nigezläwçelärennän berse. Üzgärtü 22 Fağilä Selskaya (22.09.1965, Sverdlovsk ölkäse Pervoural'sk şähäre, RSFSR, / SSRB) — teatr rässame. Yarıslaw drama teatrında eşli. Rusiä Federatsiäse häm çit il teatrlarındağı bizärgä çaqırulı däräcäle icatçı, küp sanlı spektakl'lärdä kiyem buyınça rässam xezmäten kürsätä. «Altın bitlek» premiäse nominantı. Üzgärtü 23 İdris Qudaşev (23.09.1914, Sarıtaw öyäze Bazarlı Qarabolaq voloste Yänkä awılı, Sarıtaw gubernası, / Rusiä İmperiäse - 9.05.1970, Sarıtaw ölkäse administrativ üzäge Sarıtaw şähäre, RSFSR, / SSRB) — / Qızıl Ğäskär yuğarı serjantı, Sovetlar Berlege qaharmanı. Sovet-fin häm Böyek Watan suğışı qatnaşuçısı. 1940 yılda qılğan qaharmanlığı öçen büläklänä. Üzgärtü 24 Adam Olearius (yaqınça 1599-1671), Alman säyäxätçese. 1633-1634 yıllarda Schleswig-Holstein ilçelege belän Räsäygä kilä. 1635-1639. yıllarda İdel buylap İranğa barıp qayta. İke märtäbä Qazanda tuqtalış yasí, şähär küreneşlären surätli (1636-1638). Üzgärtü 25 Lu Sin (25.09.1881, Ceciañ provintiäse Şaosin şähäre, Çin imperiäse - 19.10.1936, Şanxay, Qıtay Cömhüriäte) — qıtay yazuçısı Çcou Şucen täxällüse. Bügenge qıtay ädäbiätenä nigez saluçısı dip sanala. Ülemennän soñ, Mao Tzıduñ anı "yaña Qıtaynıñ izgese" dip atıy, 1942 yılda qayber yazuların üz säyäsäten yaqlaw öçen qullana, tik däwamçıların ütertä, törmälärgä utırta yäki başqaça qısa. Üzgärtü 26 Kristian X (26.09.1870 - 20.04.1947, Kopengagen, Daniä) — Daniä häm İslandiä patşası. 1942 yılda şähär sinagogasında çığış yasıy häm teläktäşlek yözennän yähüdlär kiyergä mäcbür itelgän Yähüd dine tamğasın üze häm ğailäse tağa başlawın beldärä. Qulğa alına, / Öçençe reyx häm faşizmğa qarşı köräş simvolına äwerelä. Üzgärtü 27 Lotfulla Fättaxov (27.09.1918, Sergaç öyäze Andı awılı, Tübän Novgorod gubernası, RSFSR - 17.06.1981, TASSR başqalası Qazan, RSFSR, / SSRB) — sovet tatar rässäme, grafik. Yätim bularaq üsä, Xaris Yaqupov äti-äniläre tarafınnan ullıqqa alına. Böyek Watan suğışı däwamında äsir töşä, qaçıp Frantsuz qarşılıq xäräkäte (tr) partizannarı arasına barıp çığa. SSRB Stalin premiäse (1951), TASSR Tuqay büläge (1958), TASSR häm RSFSR atqazanğan häm xalıq rässäme. Üzgärtü 28 Mikeländjelo Karavadjo (28.09.1571, Milan gertsoglığı başqalası Milan - 18.07.1610, / Böyek Toskana gertsoglığı tä'sire astındağı Santa Fiora graflığına (it, bügenge Grosseto provintsiäse) kerüçe Porto Erkole cirlege, / İzge Rim imperiäse) — Urta ğasırlar italian rässäme. Barokko stilenä nigez saluçılarınıñ berse. Räsemnärendä keşelärne tabiği proportsiälärdä, xäräkättä kürsätä, ostaça yaqtılıqnı qullana. Suğışçan xolqı arqasında duellärdä qüp qatnaşa, başta tağan şähärennän, soñraq Rimdan qaçırğa mäcbür bula, säyerle şartlarda wafat. Üzgärtü 29 Enriko Fermi (italiança Enrico Fermi; 1901, Rim - 1954, Çikago) - kürenekle İtaliä-AQŞ fizik-teoretigı, täcribäçe. Zamança teoretik häm täcribä fizikasına zur öleş kertkän, kvant teoriäsenä nigez saluçılarnıñ berse. Nobel premiäse laureatı (1938). Beta-tarqalış, neytronnarnı äkrenäytü teoriälären buldırğan. 1939 yılda çılbırlı reaktsiä töşençäsen kertkän, Manhetten proyektında qatnaşqan. Fermi xörmätenä Fermi-Dirak büleneşe, Tomas-Fermi modele, ximik element Fermiy dip yörtelä. Üzgärtü 30 Aida Garifullina (30.09.1987, TASSR başqalası Qazan, RSFSR, / SSRB) — tatar opera häm estrada cırçısı. Änise professional xor dirijorı buluğa, Aidağa yäş çaqtan akademik muzıka sänğäten söyü ürnägen kürsätä. Tatarstan Respublikası häm Rusiä Federatsiäse säxnälärendä dan qazanğan yäş cırçı başta Nürnberg yuğarı muzıka mäktäbe, soñraq Vena muzıka häm başqaru sänğäte universitetında belem ala. Dönyanıñ küp säxnälärendä tanılğan opera ostaları belän çığışlar yasıy. 2014/2015 yılğı sezonınnan başlap Vena däwlät operası solistı. Üzgärtü

}