Санкт-Петербург
Время, выделенное для выполнения скриптов, истекло.
Санкт-Петербург (Санкт-Петербург[11][12], рус. Санкт-Петербург, фин. Pietari, кар. Pietari/Пиетари) (1703–1914 елларда Санкт-Петербург, 1914–1924 елларда — Петроград, 1924—1991 елларда — Ленинград) — Рәсәй Федерациясенең федераль дәрәҗәле шәһәр, элек Рәсәй Империясе башкаласы булган. 1703 елда нигез салынган. Халык саны 4 953 219 кеше (2012 ел). Миллионлы шәһәрләр арасында Русиядә иң төньяк шәһәр. Тулысынча Аурупада урнашкан һәм башкала булмаган халык саны буенча иң зур шәһәр. Шәһәрдә Русия Федерациясе Конституция мәхкәмәсе урнашкан.
География[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Төп мәкалә: Географик урнашу[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Санкт-Петербург Русиянең төньяк-көнбатышында, Нева буе түбәнлеге чикләрендә, Балтыйк диңгезенең Фин култыгында урнаша.
Шәһәрнең уртача биеклеге — 1–5 м (үзәк районнары), 5–30 м (төньяк районнары), 5–22 м (көньяк һәм көньяк-көнбатыш районнары); иң биек ноктасы – 176 м.
| Санкт-Петербургтан эре шәһәрләр кадәр ераклыгы (автоюллар буенча) | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Оулу ~ 741 км Лаппеэнранта ~ 211 кмВыборг ~ 135 км |
Мурманск ~ 1320 км Кандалакша ~ 1133 км Костомукша ~ 948 км |
Сыктывкар ~ 1501 км Архангил ~ 1144 км Петрозаводск ~ 438 км |
|||||||
Һелсинки ~ 392 км Таллин ~ 363 км |
 |
Вологда ~ 697 км Казан ~ 1559 км Пирем ~ 2013 км Екатиринбур ~ 2330 км |
|||||||
Псков ~ 278 км Рига ~ 561 км Вилнүс ~ 723 км |
Великий Новгород ~ 170 км Витебск ~ 629 км Киев ~ 1239 кмАкъяр ~ 2091 км |
Твир ~ 507 км Мәскәү ~ 734 км Сарытау ~ 1570 км Самар ~ 1795 км |
|||||||
Һидрография[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Санкт-Петербург Нева елгасының ике ярларында, аның дельтада урнаша. Шулай ук шәһәрдә Нева елгасының култыклары (Зур һәм Кече Нева, Зур, Урта һәм Кече Невкалар, Фонтанка, Мойка, Екатерингофка, Крестовка, Карповка, Ждановка, Смоленка, Пряжка, Кронверк бугазы), кушылдыклары (Ижора, Славянка, Мурзинка, Охта, Чёрная речка) һәм якынча 20 ясалма каналлар агалар. Шәһәр чикләрендә Нева киңлеге — 340–650 м, тирәнлеге 14–23 м. Шәһәрнең су объектлары аша 800дан артык күпер салынган, шул исәптә 218 җәяүлеләр күпере һәм 8 ачыла торган күпер.
Сәгать поясы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Санкт-Петербург халыкара стандарт буенча Moscow Time Zone (MSK/MSD) сәгать поясында урнаша. Бу сан, UTC системасы буенча исәпләгәндә, +4:00 гә тигез.
Климат[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Шәһәр климаты - уртача, уртача континенталь климатыннан уртача диңгез климатына күчүче.
Бөтен метеокүзәтчелек тарихы буенча иң югары температура 2010 елның 7 августында тәшкил ителгән – +37,1 °C, иң түбән 1883 елның 11 гыйнварында −35,9 °C. Санкт-Петербургта ел буенча 600–700 мм атмосфера дуеннары ява, күбесе — апрельдән октябрьгә кадәр.
| Санкт-Петербург климаты | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Күрсәткеч | Гый | Фев | Мар | Апр | Май | Июн | Июл | Авг | Сен | Окт | Ноя | Дек | Ел |
| Абсолют максимум, °C | 8,6 | 10,2 | 14,9 | 25,3 | 30,9 | 34,6 | 35,3 | 37,1 | 30,4 | 21,0 | 12,3 | 10,9 | 37,1 |
| Уртача максимум, °C | −3,1 | −3 | 2,0 | 9,3 | 16,0 | 20,0 | 23,0 | 20,8 | 15,0 | 8,6 | 2,0 | −1,5 | 9,1 |
| Уртача температура, °C | −5,5 | −5,8 | −1,3 | 5,1 | 11,3 | 15,7 | 18,8 | 16,9 | 11,6 | 6,2 | 0,1 | −3,7 | 5,8 |
| Уртача минимум, °C | −8 | −8,5 | −4,2 | 1,5 | 7,0 | 11,7 | 15,0 | 13,5 | 8,8 | 4,0 | −1,8 | −6,1 | 2,7 |
| Абсолют минимум, °C | −35,9 | −35,2 | −29,9 | −21,8 | −6,6 | 0,1 | 4,9 | 1,3 | −3,1 | −12,9 | −22,2 | −34,4 | −35,9 |
| Явым-төшем нормасы, мм | 44 | 33 | 37 | 31 | 46 | 71 | 79 | 83 | 64 | 67 | 56 | 51 | 662 |
| Чыганак: Климат Санкт-Петербурга. Погода и климат. әлеге чыганактан 2012-01-24 архивланды. 2011-12-21 тикшерелде. | |||||||||||||
Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Петербург урнашкан территория 9–10 гасырларда Новгород җиренә караган. 15 гасырда Петербург урынында Новгород җөмһүриятенә караган авыллар урнашкан. 1478 елдан Урыс дәүләте составында. 17 гасыр башларында шведлар Нева ярларын басып алып, Охта елгасы тамагында Ниеншанс ныгытмасын нигезлиләр. Урыс гаскәре 1703 елның 1 (12) маенда бу ныгытманы басып ала һәм 16 (27) майда Пётр I Заячий (фин. Jänissaari) утравында Санкт-Питер-Бурх (соңрак Петропавловск) ныгытмасына нигез салган. 1703–04 елларда Котлин утравында Кроншлот ныгытмасы нигезләнгән (1723 елдан Кронштадт). 1704 елда Неваның сул ярында Баш Адмираллыкка нигез салынган.
Шәһәр сәнәгать мәркәзе сыйфатында тиз үскән. 18 гасырның ахырында ук шәһәрдә 160 сәнәгый кәсәбә булган. 1708 елдан Петербург Ингерманландия, 1710 елдан Петербург губернасы үзәге. 1712-28 һәм 1732-1918 елларда — Русия башкаласы. Бу җирдә патша сарае (1712 елдан), Сенат (1713 елдан), коллегияләр (1718 елдан; 1802 елдан министрлыклар) һәм башка дәүләт учрежденияләре урнашканнар.
1905 ел 22 гыйнвар — Санкт-Петербургта «Канлы якшәмбе».
1941 елның 8 сентябреннән алып 1944 елның 27 гыйнварынача кала фашистлар тарафыннан блокадада тотыла.
Сәнәгате һәм икътисады[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Шәһәрдә күп фәнни һәм карау-проектлау институтлары бар (Гипро, Арканлау һәм Антарктика ТИ, Цитология институты, Норильск никеленең Гипода институты һәм башкалар).
Шәһәрнең машиналар төзү сәнәгате әһәмиятле. Русиядә сырлы чит ил машиналары заводлары бар.
Сәүдә сәнәгате (Дикси, Әйләнчек, Спортмастер супермаркетлар).
Финанс тармагы — (Русия Саклык Банкысының акча чыгару дворы, Финам, Русия Саклык Банкысы).
Транспорт[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Һава транспорты[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Тимер юл транспорты[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
5 вокзал:
Ябылганнары[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Төзелеш. «Мостострой № 6» ПАО — төзелеш компаниясе. Бүген оешма Ростов АЭС-2, универсаль оффшор бассейнны һ. б. корылмаларны төзүе. 1979 елда оешма Череповецта «Октябрьский күперне» төзиләр
Халык[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Время, выделенное для выполнения скриптов, истекло.
Административ-территориаль бүленеше[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Санкт-Петербург 18 районына бүленә:
|
| |
| Районнар, үз чиратта, муниципаль округларга, шәһәрләргә һәм бистәләргә бүленәләр.
Шәһәр чикләрендә 111 шәһәрэче муниципаль берәмлек бар: 81 муниципаль округ, 9 шәһәр (Зеленогорск, Колпино, Красное Село, Кронштадт, Ломоносов, Павловск, Петергоф, Пушкин, Сестрорецк) һәм 21 бистә.[13]. | ||
Кардәш шәһәрләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Танылган шәхесләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Алексей Яһудин (1980) — спортчы, бозда фигуралы шуу буенча Олимпия уеннары чемпионы (2002).
- Ольга Балтачиева — Ленинград Кече театры артисты, А.Я. Ваганова һәм Б. Эйфман балет академияләре педагогы, РСФСР атказанган артисты (1983).
- Василий Баженов — XVIII гасыр мигъмары.
- Н.К. Рерих, рәссам.
- Пётр Лесгафт, педагог һәм табиб.
- Кирилл (Гундяев), Мәскәү патриархы (2009 елдан).
- Алексей Миллер, «Газпром» идарәчесе (2001 елдан).
- Ирина Понаровская, эстрада һәм джаз җырчысы.
- Галина Вишневская, опера җырчысы, ССРБ халык артисты.
- Александр Лазарев, РСФСР халык артисты.
- Елена Цыплакова, РФ халык артисты.
Татарлар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Нәгыймә Балтачиева — Киров театры артисты, мөгаллим. РСФСР атказанган сәнгать эшлеклесе (1967)
- Гатаулла Баязитов — ахун, «Нур» гәҗитен оештыручы.
- Сайра Вельшакова (1922-2006) — Ленинград (Санкт-Петербург) консерваториясе укытучысы
- Асия Миңнуллина (26.11.1952) — рәссам-сынчы, Тукай премиясе лауреаты (2010).
- Таһир Балтачиев — Киров театры артисты, мөгаллим.
- Шамил Балтачиев — Ленинград Кече театры артисты, кино артисты.
- Лилиан Наврозашвили — Санкт-Петербург ТЮЗы актрисасы, Муса Җәлилнең оныгы.
- Риза Бариев (1937-2010), фәлсәфәче, фәлсәфә фәннәре докторы (1996).
- Тимур Сираҗетдинов (1969-2000),
РФ Каһарманы. - Әдилә Айда (1912-1992), Төркиянең беренче хатын-кыз дипломаты.
- Җәннәт Җәбгу-Скибневска (1915-1992), Польша хәрбие.
.jpg){kind=small}
Моны да карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Санкт-Петербург метрополитены
- Ленинград камалышы
- Санкт-Петербург шәһәренең җәмигъ мәчете
- Муса Җәлил һәйкәле (Санкт-Петербург)
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ Шахрай С. М., Алексеев С. С., Собчак А. А. et al. Конституция Российской Федерации
- ↑ ОКТМО
- ↑ https://lenta.ru/news/2018/10/03/poltavchenko/
- ↑ http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/Popul2018.xls
- ↑ 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Федераль дәүләт статистикасы хезмәте.
- ↑ 6,000 6,001 6,002 6,003 6,004 6,005 6,006 6,007 6,008 6,009 6,010 6,011 6,012 6,013 6,014 6,015 6,016 6,017 6,018 6,019 6,020 6,021 6,022 6,023 6,024 6,025 6,026 6,027 6,028 6,029 6,030 6,031 6,032 6,033 6,034 6,035 6,036 6,037 6,038 6,039 6,040 6,041 6,042 6,043 6,044 6,045 6,046 6,047 6,048 6,049 6,050 6,051 6,052 6,053 6,054 6,055 6,056 6,057 6,058 6,059 6,060 6,061 6,062 6,063 6,064 6,065 6,066 6,067 6,068 6,069 6,070 6,071 6,072 6,073 6,074 6,075 6,076 6,077 6,078 6,079 6,080 6,081 6,082 6,083 6,084 6,085 6,086 6,087 6,088 6,089 6,090 6,091 6,092 6,093 6,094 6,095 6,096 6,097 6,098 6,099 6,100 6,101 6,102 6,103 6,104 6,105 6,106 6,107 6,108 6,109 6,110 ОКТМО. 185/2016. Северо-Западный ФО
- ↑ http://kvs.spb.ru/sankt-peterburg-strany-mira/sotrudnichestvo-sankt-peterburga-s-zarubezhnymi-gorodami-i-regionami/
- ↑ https://www.gdansk.pl/urzad-miejski/biuro-prezydenta/sankt-petersburg-federacja-rosyjska,a,1662
- ↑ https://www.graz.at/cms/beitrag/10097148/7771992/St_Petersburg.html
- ↑ https://www.plovdiv.bg/en/about-plovdiv/побратимени-градове/
- ↑ https://kitap.tatar.ru/ogl/nlrt/nbrt_nk_2129465.pdf
- ↑ http://gabdullatukay.ru/tukay-science/scientists/hannanov-eskar-tukaj-halyknyky/
- ↑ Санкт-Петербурга «О территориальном устройстве Санкт-Петербурга» (с изменениями на 13 июля 2011 года) О территориальном устройстве Санкт-Петербурга. gov.spb.ru. 2011-08-12 тикшерелде.
Время, выделенное для выполнения скриптов, истекло.
|
Викиҗыентыкта? Saint Petersburg |
|---|
Время, выделенное для выполнения скриптов, истекло.
Время, выделенное для выполнения скриптов, истекло.
Время, выделенное для выполнения скриптов, истекло.
Время, выделенное для выполнения скриптов, истекло.
Время, выделенное для выполнения скриптов, истекло. Время, выделенное для выполнения скриптов, истекло.
Время, выделенное для выполнения скриптов, истекло.