Шри-Ланкада ислам
Шри-Ланкада ислам (там. ඉස්ලාම් ශ්රී ලංකා) — Шри-Ланка территориясендә ислам дине. Рәсми мәгълүматлар буенча, Шри-Ланка халкының (24 млн 413 мең кеше) 9,70 % ы (2 млн 105 мең кеше) — Ислам дине тарафдары (2020)[1].
Шри-Ланкада ислам буддачылык һәм һинд диненнән кала өченче урындагы дин. Исламны күбесенчә ларакалла (яки Шри-Ланка маврлары) азчылыгы тота. Шри-Ланка дәүләт байрагындагы яшел төс мөселман азчылыкны гәүдәләндерә. Мөселманнар илнең көнчыгыш провинцияләрендә күпчелекне тәшкил итә.
Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Шри-Ланкага ислам VII гасырда Һинд океанындагы күпчелек сәүдә юлларын кулларында тоткан гарәп сәүдәгәрләре аша килгән. Әлеге сәүдәгәрләр утрауда күпләп урнашып калган. Аларның нәселен утрауда «ларакалла» (там. இலங்கைச் சோனகர்) яки «Шри-Ланка маврлары» дип атаганнар.
XVI гасырда Шри-Ланка Португалия кул астына кергәч, португаллар мөселманнарны эзәрлекләү сәбәпле, маврлар күчеп китәргә мәҗбүр була. Шри-Ланканың төп халкы булган сингал халкының короле Синарат (Senarath) маврларга утрауның Үзәк платосында һәм Көнчыгыш провинцияләрдә урнашырга рөхсәт бирә.
|
Мөселманнар — Шри-Ланка халкының аерылгысыз өлеше. Без сингал патшалары чорыннан сингал халкының яклавы һәм мәрхәмәтлелегеннән файдаландык[2] Шри-Ланка мөселман конгрессы лидеры — Рәүф Хәким (Rauff Hakeem), Шри-Ланка юстиция министры
|
|
XVII гасырда утрауны Нидерланд кулга төшерә, XVIII гасырда Бөекбритания хуҗа була. Әлеге заманнарда Цейлонга Ява һәм Малай архипелагы утрауларыннан җирле мөселманнар күчеп утыра. Алар ларакалла халкының гореф-гадәтен үзләштерә, шул ук вакытта үзләренең үзенчәлекле ислам йолаларын дә өсти. XIX һәм XX гасырларда утрауга Һиндстан мөселманнары күченгәнче үк, җирле мөселманнар сөнни ислам һәм суфичылык тарафдарлары булган. Утрауның мөселман халкы санын сизелерлек арттырган Көньяк Һиндстан һәм Пакистан мөселманнары шәфигый һәм хәнәфи мәзһәбләрен ныклап урнаштыра.
1983—2009 елларда сингаллар һәм тамиллар арасында барган Ватандашлар сугышы вакытында мөселманнар зур кыенлык кичерә. Бер генә милләтле дәүләт кору өчен көрәшүче тамиллар мөселманнарны гасырлар буе яшәгән Көнчыгыш провинциядән китәргә мәҗбүр итә. Сугыш тәмамлангач, мөселман гаиләләренең бер өлеше кире кайта, сугыш вакытында җимерелгән мәчетләр төзекләндерелә.
XXI гасыр башында Шри-Ланка мөселманнары арасында сәләфилек һәм ваһһабичылык җәелә. Шул сәбәпле, мөселманнар белән буддачылар арасында бәрелешләр була. Мәсәлән, 2014 елда илнең көньяк-көнбатыш өлкәләрендә мөселманнарга каршы чыгышлар булып уза[3].
2019 елның апрелендә католикларның Пасха бәйрәме вакытында ИГИЛ террорчылары илнең иң зур шәһәре Коломбода һәм тагын берничә шәһәрдә шартлату оештыра.
Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- Sri Lankan Muslims: ethnic indentity within cultural diversity(ингл.)
- Тишков В. А. Мавры // Народы и религии мира / Глав. ред. В. А. Тишков. М.: Большая Российская Энциклопедия, 1998. С. 303.(рус.)
- Community portal of Sri Lanka Muslims(ингл.)
Моны да карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
- ↑ Muslim Population By Country 2020(ингл.)
- ↑ Minister Hakeem urge apologies from Maha Sangha and JHU. lankasrinews.com, 10.08.2012(ингл.)
- ↑ Buddhists vs Muslims: Sri Lanka deploys army as riots spread. timesofindia.com, 17.06.2014(ингл.)
| Дәүләтләр | Азәрбайҗан • Әрмәнстан • Әфганстан • Бәһрәйн • Бангладеш • БГӘ • Бутан • Бруней • Вьетнам • Гөрҗистан • Гыйрак • Индонезия • Иран • Израиль • Иордания • Йәмән • Казакъстан • Камбоджа • Катар • Кипр • Көньяк Корея • Күвәйт • Кыргызстан • Кытай (Тибет) • Көнчыгыш Тимор • Лаос • Ливан • Мисыр • Малайзия • Мальдивлар • Монголия • Мьянма • Непал • Оман • Пакистан • Россия Федерациясе • Сингапур • Согуд Гарәбстаны • Сүрия • Таҗикстан • Таиланд • Төньяк Корея • Төрекмәнстан • Төркия • Үзбәкстан • Филипин • Һиндстан • Шри-Ланка • Япония |
|---|---|
| Буйсынган территорияләр | Гонконг • Кокос утраулары • Макао • Раштуа утравы • Британия биләмәләре |
| Танылмаган һәм өлешчә танылган илләр | Абхазия • Көньяк Осетия • Тайвань • Таулы Карабаг • ТКТҖ • Фәлистыйн |