Көньяк Корея

Сылтамалар өстәү
Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Көньяк Корея latin yazuında])
Көньяк Корея
Байрак
Илтамга
Шигарь 홍익인간(弘益人間): 널리 인간을 이롭게 하라 Edit this on Wikidata
Башкала Сеул
Халык саны 51 466 201 (2017) Edit this on Wikidata
Нигезләнгән 15 август 1948 Edit this on Wikidata
Сәгать кушагы Корея стандарт вакыты, UTC+09:00, Азия/Сеул
Рәсми тел кәрия теле
География
Мәйдан 100,295 км²
Координатлар 36°N 128°E Edit this on Wikidata
Сәясәт
Дәүләт башлыгы Юн Сок Ёль
Хөкүмәт башлыгы Юн Сок Ёль
Карта
Crefydd/Enwad Протестантлык, Буддачылык, Католицизм Edit this on Wikidata
Икътисад
ТЭП 1 810 956 миллион US$ (2021), 1 665 246 миллион US$ (2022) Edit this on Wikidata
Акча берәмлеге Көньяк Корея воны, корейский мун
Туу күрсәткече 1.09 (2021)
КПҮИ 0.925 (2021)[1]
Яшәү озынлыгы 82.02439 ел (2015, 2016)[2]
Пинсә яше 60 яшь
Джини коэффициенты 0.311 (2011)
Башка мәгълүмат
Ярдәм телефоннары
  • 112 (полиция)[3]
  • 119 (ашыгыч тыйб ярдәме, янгын сакчылары)[3]
  • 113 (контрразведка)[4]
    • Электр аергычы төре Schuko,[5] Europlug[5]
    Автомобил хәрәкәте ягы уң[6]
    Челтәр көчәнеше 220 вольт[7][8]
    Телефон коды +82
    ISO 3166-1 коды KR
    ХОК коды KOR
    Интернет домены .kr, .한국


    Көньяк Корея, рәсми атамасы Корея Җөмһүрияте (кор. 대한민국 [tɛːhanminɡuk̚] тэха́н мингу́к) — Көнчыгыш Азиядә, Корея ярымутравында урнашкан дәүләт. Рәсми атамасы Корея Җөмһүрияте булса да, гадәттә Көньяк Корея исеме ешрак кулланыла.

    Көньяк Корея Корея ярымутравының көньяк өлешендә урнаша. Көнбатышта ярымутрау Сары диңгез, көнчыгышта Япон диңгезе, көньякта Корея бугазы һәм Көнчыгыш-Кытай диңгезе тарафыннан юыла. Илнең гомуми мәйданы — 99 617,38 км².

    Административ яктан Корея 1 махсус статуслы шәһәргә, 9 провинциягә һәм 6 провинция хокуклы шәһәргә бүленә. Үз чиратында алар кечерәк административ берәмлекләргә бүленә.

    Халык саны — 48 846 823 кеше (2006). Халыкның абсолют күпчелеге — кореялеләр. Төп дин — традицион буддизм.

    Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Ярты гасыр буе япон колонизаторлары изүе астында яшәгән ярымутрау азат ителгәч, 1945 елда аның төньягы – совет, көньягы АКШтәэсирендә кала. Сәяси котыплар аермалыгы искиткеч зур булуы аркасында 1948 елда Корея ике дәүләткә аерыла. Төньягы — социалистик, көньягы капиталистик үсеш юлын сайлый. 1950 елда Төньяк белән Көньяк арасында купкан гражданнар сугышына дөньяның күп илләре җәлеп ителә. Канкойгыч сугыш 1953 елда тәмамлангач, көньяклар Көнбатыш үсеш юлын сайлый.

    1960 еллар ахырында ике ил арасында киеренкелек көчәйгәч, Көньяк Корея 1972 елда Бөек Корея стенасы төзи. Әлеге мәһшүр стена ярымутрауны буйдан-буйга кисеп үтә. 240 чакрымга сузылган корылма бары тик бер урында 10 километр арага өзелә. Әлбәттә, ул урыннарда да тычкан да үтә алмаслык тимерчелтәр корылган. Танкка каршы тора алырлык итеп төзелгән бу корылманы миллионнан артык кораллы солдат саклый. Көньяк Кореяга 32 млрд. вонга (аларның акча берәмлеге) төшкән бу стенаны төзүгә 800 мең тонна цемент, 200 мең тонна тимерарматура, 3,5 млн. тонна ком һәм комташ киткән. Аның җир астындагы нигезе 3 метрга, биеклеге 3тән алып урыны белән 5 метрга, киңлеге нигезендә 10нан алып 19 метрга кадәр җитә.

    Югары власть даирәләрендә каршылыклар һәм сәяси низаглар бетерелгәч, 1992 елда беренче президент сайлангач, Көньяк Корея Азия континентының иң ярлы иленнән куәтле, икътисади алга киткән дәүләтенә әверелә. Тарих бер үк мәдәниятнең ирекле булганда уңышлы үсүен, ә тоталитар дәүләт кысаларына куып кертелгән КХДР сыман илнең алга китә алмавын ачык күрсәтте. Бөтен дөньяда 70 млн. нан артык кореяле саналып, шуның 50млн.ы Көньяк Кореядә яши. Халыкның социаль якланганлыгы ышанычлы булгач, ил үсеше бары тик соклану хисләре генә тудыра. Кореялеләрдә гаиләгә, үз дәүләтенә карата сөю, коллективизм, патриотизм хисләре нык.

    Эре шәһәрләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]


    Сеул

    Пусан
    		 Урын Шәһәр Исем Халык саны Урын Шәһәр Провинция Халык саны
    Инчон

    Тегу
    1 Сеул Сеул 10,143,164 11 Соңнам Кьоңги 980,004
    2 Пусан Пусан 3,526,648 12 Йоңъин Кьоңги 942,425
    3 Инчон Инчон 2,882,047 13 Пучон Кьоңги 863,344
    4 Тегу Тегу 2,501,823 14 Ансан Кьоңги 713,571
    5 Теҗон Теҗон 1,533,497 15 Чоңҗу Төньяк Чуңчоң 673,330
    6 Кваңҗу Кваңҗу 1,473,529 16 Җонҗу Төньяк Җолла 650,676
    7 Ульсан Ульсан 1,157,199 17 Намъяңҗу Кьоңги 619,724
    8 Сувон Кьоңги 1,151,619 18 Анъяң Кьоңги 607,354
    9 Чаңвон Кьоңги 1,082,896 19 Чонан Визин 591,799
    10 Гояң Көньяк Кьоңсаң 993,411 20 Һвасоң Кьоңги 530,567
    [9]


    Административ бүленеш[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Исем Хангыль Һанҗа Халыкc
    Махсус шәһәр
    Сеул 서울특별시 서울特別市b 10,143,645
    Турыдан-туры буйсынучы шәһәрләр
    Пусан 부산광역시 釜山廣域市 3,527,635
    Дегу 대구광역시 大邱廣域市 2,501,588
    Инчон 인천광역시 仁川廣域市 2,879,782
    Кваңҗу 광주광역시 光州廣域市 1,472,910
    Теҗон 대전광역시 大田廣域市 1,532,811
    Улсан 울산광역시 蔚山廣域市 1,156,480
    Махсус үзидарәле шәһәр
    Сеҗоң 세종특별자치시 世宗特別自治市 122,153
    Провинцияләр
    Кьоңги 경기도 京畿道 12,234,630
    Гаңвон 강원도 江原道 1,542,263
    Төньяк Чуңчоң 충청북도 忠淸北道 1,572,732
    Көньяк Чуңчоң 충청남도 忠淸南道 2,047,631
    Төньяк Җолла 전라북도 全羅北道 1,872,965
    Көньяк Җолла 전라남도 全羅南道 1,907,172
    Төньяк Кьоңсаң 경상북도 慶尙北道 2,699,440
    Көньяк Кьоңсаң 경상남도 慶尙南道 3,333,820
    Махсус үзидарәле провинция
    Җеҗу 제주특별자치도 濟州特別自治道 593,806

    Дин[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Көньяк Кореядә төп дин булып Христианлыкның протестантлык һәм католиклык агымнары (бөтен халыкның 27,7% ы), буддизм (15,5 %), конфуцийчылык (0,15%) һәм шаманлык тора.

    Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    1. ↑ https://hdr.undp.org/data-center/human-development-index#/indicies/HDI; Отчёт о развитии человечества; чыгару датасы: 2022.
    2. ↑ http://data.uis.unesco.org/Index.aspx?DataSetCode=DEMO_DS; ЮНЕСКО-ның статистика институты.
    3. ↑ 3,0 3,1 "International Numbering Resources Database"; ас башлык: ITU-T E.129 National-only numbers linked with emergency services and other services of social value; тикшерү датасы: 3 июль 2016; мөхәррир: Халыкара телекоммуникацияләр береге.
    4. ↑ http://www.lifeinkorea.com/information/Comms/numbers.cfm.
    5. ↑ 5,0 5,1 "World Plugs"; тикшерү датасы: 10 июнь 2016; мөхәррир: Халыкара иликтер тихникасы кәмисиясе.
    6. ↑ Korea Road Traffic Act.
    7. ↑ "전기사업법 시행규칙"; чыгару датасы: 6 ноябрь 2015; мөхәррир: Министерство экономики и знаний Республики Корея.
    8. ↑ "World Plugs"; мөхәррир: Халыкара иликтер тихникасы кәмисиясе.
    9. ↑ [1].
    Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Көньяк_Корея&oldid=4114602