Үрдүн

Үрдүн
	Байрак Илтамга
Шигарь	الله، الوطن، الملك
Башкала	Амман
Халык саны	10 428 241 (19 июнь 2019)
Нигезләнгән	1946
Сәгать кушагы	UTC+02:00, UTC+03:00
Рәсми тел	гарәп теле
География
Мәйдан	89,341 км²
Координатлар	31.2°N 36.5°E
Сәясәт
Дәүләт башлыгы	Габдулла II
Хөкүмәт башлыгы	Аль-Хасауна, Бишер
Икътисад
Акча берәмлеге	Үрдүн динары
Эшсезлек дәрәҗәсе	11% (2014)
Туу күрсәткече	3.422 (2014)
КПҮИ	0.720 (2021)
Яшәү озынлыгы	74.329 ел (2016)
Джини коэффициенты	33.7 (2010)
Башка мәгълүмат
Ярдәм телефоннары	9-1-1 ;
Электр аергычы төре	NEMA 5-15, Europlug, тип D, Schuko, BS 1363, SN 441011
Автомобил хәрәкәте ягы	уң
Челтәр көчәнеше	230 вольт
Телефон коды	+962
ISO 3166-1 коды	JO
ХОК коды	JOR
Интернет домены	.jo, .الاردن

Үрдүн Һәшими Мәмләкәте (гарәп. المملكة الأردنية الهاشمية‎, әл-Мәмләка з-Үрдүни́я аль-Һәшими́я) яки Иорда́ния, Үрдүн (гарәп. الأردن‎, Әл-Үрдүн) – Якын Көнчыгышта урнашкан гарәп дәүләте. Төньякта Сүрия, төньяк-көнчыгышта Гыйрак, көнчыгышта һәм көньякта Согуд Гарәбстаны, көнбатышта Исраил һәм Фәләстин милли идарәсе белән чиктәш. Үрдүн Исраил һәм Фәләстин милли идарәсе белән Үле диңгезнең һәм Исраил, Согуд Гарәбстаны һәм Мисыр белән Гәкабә култыгы яр сызыкларын бүлешә.

Биләмәләрнең 90 % тирәсен чүл һәм ярым чүл алып торалар.

Үрдүнгә туристлар Гакәбә култыгының рифларын һәм комлыкларын, Үле диңгезне һәм дөньяның яңа җиде могҗизасының берсе – Петраны күрер өчен киләләр.

Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

7 гасырдан Гарәп хәлифәлеге составында.
16 гасыр-1918 Госманлы империясе составында
Беренче бөтендөнья сугышыннан соң Фалыйстыйн Бөекбритания мандат территориясе дип атала.
1921 елда Трансиордания әмирлеге буларак Бөекбританиягә буйсына.
1946 елдан бәйсез дәүләт итеп игълан ителә
Беренче гарәп-исраил сугышы вакытында элегрәк Исраил яулап алган җирләре кире кайтарыла.
Озак вакытлар Исраил белән дошманлашып тора. Еш кына конфликтлар була.
1994 елда Исраил белән тынычлык килешүе төзи.

Дәүләт төзелеше[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Ил белән король җитәкчелек итә.Закон чыгару органы - Ике палаталы парламент: Сенат - аны король билгели, һәм Депутатлар палатасы.

Административ бүленеш[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Ил 10 мөхәфәзәгә бүленгән.

Табигать[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Илнен зур өлеше-тигезлекләр.Климат коры, субтропик. Уртача температура-гыйнварда-+8-14 градус,июльдә 24-30 градус. Явым-төшем уртача. Иң зур елга-Иордан елгасы, күл - Үле диңгез.

Халкы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Төп халкы - иордан гарәпләре. Бүгенге көндә Иордания халкының 95-97 % ы — гарәпләр, илдә башка этник төркемнәр дә бар. Төньяк Иорданиядә якынча 20 00 — 32 000 друз яши. Ассирия христианнары халыкның 0,8 % ын тәшкил итә, аларның күбесе качаклар. Биредә шулай ук 30 мең көрд бар, аларның күбесе Төркиядән, Иран һәм Гыйрактан качкан качаклар. Иорданиядә 5 мең әрмән яши. Илдә кайчандыр күпләп яшәгән яһүдләрнең саны нибары 300 кеше тәшкил итә^[8].

Дин[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Мөселманнар ил халкының 94-97 % ын тәшкил итә. Аларның 93 % ы сөнниләр — дөньяда сөнниләрнең иң югары проценты. Христиан азчылыгы 4 %.

Иорданиядә ислам

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

↑ http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS.
↑ http://data.uis.unesco.org/index.aspx?queryid=239; ЮНЕСКО-ның статистика институты.
↑ https://hdr.undp.org/data-center/human-development-index#/indicies/HDI; Отчёт о развитии человечества; чыгару датасы: 2022.
↑ http://data.uis.unesco.org/Index.aspx?DataSetCode=DEMO_DS; ЮНЕСКО-ның статистика институты.
↑ https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI.
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 ^6,5 ^6,6 "World Plugs"; тикшерү датасы: 10 июнь 2016; мөхәррир: Халыкара иликтер тихникасы кәмисиясе.
↑ http://chartsbin.com/view/edr.
↑ Jordan Population Growth(ингл.)

[wikidata-da8b01072f4a5eb69892a71023670b9a528a0b97-v3-1] ttp://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS.

[wikidata-cbbfd8aea8c18a0932779aa32248bfea86b21d15-v3-2] ttp://data.uis.unesco.org/index.aspx?queryid=239; ЮНЕСКО-ның статистика институты.

[wikidata-e548aea921984ef4ec84b65d4220d0a277f8a938-v3-3] ttps://hdr.undp.org/data-center/human-development-index#/indicies/HDI; Отчёт о развитии человечества; чыгару датасы: 2022.

[wikidata-47aa5194a39be105360cff2e65c96c5da75f1a6f-v3-4] ttp://data.uis.unesco.org/Index.aspx?DataSetCode=DEMO_DS; ЮНЕСКО-ның статистика институты.

[wikidata-fbecc91df309c6a24e7220dcc7f05105bebe7b68-v3-5] ttps://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI.

[wikidata-d72016721474f4db19140262c795464c1a7227ad-v3-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 ^6,5 ^6,6 "World Plugs"; тикшерү датасы: 10 июнь 2016; мөхәррир: Халыкара иликтер тихникасы кәмисиясе.

[wikidata-b7450da492648eb7c723ac8bdf33491074d2ba64-v3-7] ttp://chartsbin.com/view/edr.

[8] Jordan Population Growth(ингл.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

к б ү Ислам хезмәттәшлеге оешмасындагы әгъза илләр һәм күзәтүче илләр
ИХО әгъзалары	Азәрбайҗан • Алжир • Албания • Әфганстан • Бангладеш • Бәхрәйн • Бенин • Бруней • Буркина-Фасо • Габон • Гамбия • Гвинея • Гвинея-Бисау • Джибути • Мисыр • Индонезия • Үрдүн • Гыйрак • Иран • Йәмән • Камерун • Казакъстан • Катар • Кыргызстан • Комор утраулары • Кот-д'Ивуар • Күвәйт • Лөбнан • Ливия • Мавритания • Малайзия • Мали • Мальдивлар • Марокко • Мозамбик • Нигер • Нигерия • Берләшкән Гарәп Әмирлекләре • Оман • Пакистан • Фәлистыйн • Согуд Гарәбстаны • Сенегал • Сүрия ^* • Сомали • Судан • Сьерра-Леоне • Таҗикстан • Того • Тунис • Төркмәнстан • Төркия • Уганда • Үзбәкстан • Чад
ИХО күзәтүче-илләре	Босния һәм Герцеговина • Русия Федерациясе • Төньяк Кипрның Төрек Җөмһүрияте • Таиланд • Үзәк Африка Җөмһүрияте
ИХО күзәтүче-оешмалары	БМО • Африка Берлеге • Гарәп дәүләтләре лигасы • Икътисади хезмәттәшлек оешмасы • Мороны азат итү милли фронты • ИКО әгъзасы булган дәүләтләрнең парламент берлеге • Бер якка да кушылмаучылык хәрәкәте
^* -2012 елда әгъзалыгы рәсми туктатылган.