Эфиопиядә ислам

Эфиопиядә (Хәбәшстанда) ислам (амһар. እስላም በኢትዮጵያ, гарәп. الإسلام في إثيوبيا‎) ― тарафдарлары саны буенча христианлыктан соң икенче дин ^[1]. АКШ Дәүләт департаменты мәгълүматы буенча ^[2], ил халыкның (116 млн кеше, 2017 елга) якынча 45 % ы ― мөселманнар^[3]. Эфиопия мөселманнарының 98 % ы – Шәфигый мәзһәбе сөнниләре, 2 % ы – шигыйлар, Коръәнчеләр, гыйбадияләр һ. б ^[4]. Илдә суфичылык тарикать[[]]ләренең йогынтысы зур ^[5].

Тарих

Ислам Хәбәшстанда Һиҗрәттән алда, 615 елда барлыкка килгән ^[6]. Хәбәшстанда беренче мөселманнар Мәккә шәһәреннән килгән гарәп качаклары булган. Мөхәммәд пәйгамбәр Мәккәдә корайшиләр(ингл.)татар. тарафыннан эзәрлекләнүче мөселманнар төркеменә Хәбәшстанга китәргә киңәш иткән. Аларны Аксум патшалыгының(ингл.)татар. гарәп гадәте буенча Асхама ибн Абҗар(ингл.)татар. дип аталган христиан динендәге хакиме (короле) кабул итә, качакларны Нагаш шәһәренә күчерә, аларны Хәбәшстан христианнарын хөрмәт итәргә һәм алар белән татулыкта яшәргә өйрәтә. Шуңа да карамастан, качаклар Әл-Мәдинә шәһәренә күченә. Мөселманнарны намазга чакыру өчен сайланган беренче мөәзин һәм Мөхәммәт пәйгамбәрнең мөһим сәхабәләреннән берсе Биләл ибне Рабәх – Хәбәшстаннан, Мәккәдә абиссинияле анадан туган. Моннан тыш, Мөхәммәд пәйгамбәрнең гарәп булмаган көрәштәшләренең күбесе Хәбәшстанның этник төркемнәренә караган. Хәбәшстан, шулай ук, Мөхәммәд пәйгамбәр (571―632) чорыннан төбәктә исламның киңәюенә һәм таралуына ярдәм иткән.

Яңа тарих

Мөселманнар Эфиопиядә 1974 елгы революциягә кадәр җирдән файдалану рөхсәт ителмәгән төркемнәрнең берсе булган. Алар җиргә ия булу, аның белән идарә итү яки җирне мирас итеп кабул итүгә хокуклы булмаган, арендага гына ала алган. Революция Хәбәшстан мөселманнарының социаль-сәяси һәм дини хәленә җитди үзгәрешләр китерә ^[7].

1936-1941 елларда ил Италия оккупациясендә булганда, Эфиопиядә исламның сәләфилек агымы барлыкка килгән ^[8]. 1990-елларда Хәбәшстан халыкларының революцион-демократик фронты(ингл.)татар. барлыкка килгәч, сәләфилек көчәя төшә ^[8]. 2012 елның гыйнварыннан 2013 елның августына кадәр Аддис-Абеба шәһәрендә, хөкүмәт оештырган ширкәтләргә каршы мөселманнар каршылык демонстрацияләрен оештыра ^[8].

Таралышы һәм саны

Ислам диненең Эфиопиянең һәр төбәгендә тарафдарлары яши, илнең көньяк-көнчыгышындагы Сомали (98,4 %), Афар (95,3 %), Оромия (47 %) төбәкләрендә аеруча киң таралган ^[1]. Хәбәшстан башкаласы Аддис Абебада якынча 443 821 мөселман (яки мөселманнароның 16,2 % ы) яши ^[9].

Хайле Селассие(ингл.)татар. хөкүмәте, Хәбәшстанны тышкы дөньяда христиан милләтле ил буларак күрсәтү өчен мөселман халкының дөрес саннарын яшергән ^[10]. 1984 елгы җанисәп буенча, ил халкының 50 % ы мөселман булган.

Кайбер күзәтүчеләр, илдәге мөселман халкы христианнардан күбрәк дип исәпли ^[11].

Искәрмәләр

↑ ^1,0 ^1,1 2007 Ethiopian census, first draft, Ethiopian Central Statistical Agency, p.17 (accessed 6 May 2009)
↑ https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ethiopia/#people-and-society
↑ Ethiopia (03/08
↑ Religious Identity Among Muslims (9 August 2012).
↑ Mekonnen, Yohannes K. (2013). Ethiopia: The Land, Its People, History and Culture. New Africa Press. pp. 231. ISBN 9789987160242.
↑ J. Spencer Trimingham. 1952. Islam in Ethiopia. Oxford: Geoffrey Cumberlege for the University Press, p. 44
↑ Baye, Temesgen Gebeyehu (2018-06-04). «Muslims in Ethiopia: History and identity». African Studies 77 (3): 412–427. DOI:10.1080/00020184.2018.1475634. ISSN 0002-0184.
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 Østebø, Terje (2014-05-01). «Salafism, State-Politics, and the Question of "Extremism" in Ethiopia». Comparative Islamic Studies 8 (1–2): 165–184. DOI:10.1558/cis.v8i1-2.165. ISSN 1740-7125.
↑ Summary and Statistical Report of the 2007 Population and Housing Census Results. [ONLINE] Available at: https://web.archive.org/web/20090305231227/http://www.csa.gov.et/pdf/Cen2007_firstdraft.pdf. [Accessed 19 January 2017]
↑ Levtzion, Nehemia (31 March 2000). The History of Islam in Africa. Ohio University Press. pp. 240–241. ISBN 9780821444610. https://books.google.com/books?id=J1Ipt5A9mLMC&q=Haile+selassie%27s+regime+which+had+presented+Ethiopia+abroad+as+a+christian+country%2C+had+carefully+kepy+two+secrets&pg=PA240.
↑ Prunier, Gérard (15 September 2015). Understanding Contemporary Ethiopia: Monarchy, Revolution and the Legacy of Meles Zenawi. Oxford University Press. ISBN 9781849046183. https://books.google.com/books?id=wnxeCwAAQBAJ&q=muslims+could+make+up+majority+ethiopia&pg=PT100.

[Religion-2007-1] 1,0 ^1,1 2007 Ethiopian census, first draft, Ethiopian Central Statistical Agency, p.17 (accessed 6 May 2009)

[2] ttps://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ethiopia/#people-and-society

[3] Ethiopia (03/08

[4] Religious Identity Among Muslims (9 August 2012).

[5] Mekonnen, Yohannes K. (2013). Ethiopia: The Land, Its People, History and Culture. New Africa Press. pp. 231. ISBN 9789987160242.

[6] J. Spencer Trimingham. 1952. Islam in Ethiopia. Oxford: Geoffrey Cumberlege for the University Press, p. 44

[:03-7] Baye, Temesgen Gebeyehu (2018-06-04). «Muslims in Ethiopia: History and identity». African Studies 77 (3): 412–427. DOI:10.1080/00020184.2018.1475634. ISSN 0002-0184.

[:04-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 Østebø, Terje (2014-05-01). «Salafism, State-Politics, and the Question of "Extremism" in Ethiopia». Comparative Islamic Studies 8 (1–2): 165–184. DOI:10.1558/cis.v8i1-2.165. ISSN 1740-7125.

[9] Summary and Statistical Report of the 2007 Population and Housing Census Results. [ONLINE] Available at: https://web.archive.org/web/20090305231227/http://www.csa.gov.et/pdf/Cen2007_firstdraft.pdf. [Accessed 19 January 2017]

[The_History_of_Islam_in_Africa-10] Levtzion, Nehemia (31 March 2000). The History of Islam in Africa. Ohio University Press. pp. 240–241. ISBN 9780821444610. https://books.google.com/books?id=J1Ipt5A9mLMC&q=Haile+selassie%27s+regime+which+had+presented+Ethiopia+abroad+as+a+christian+country%2C+had+carefully+kepy+two+secrets&pg=PA240.

[11] Prunier, Gérard (15 September 2015). Understanding Contemporary Ethiopia: Monarchy, Revolution and the Legacy of Meles Zenawi. Oxford University Press. ISBN 9781849046183. https://books.google.com/books?id=wnxeCwAAQBAJ&q=muslims+could+make+up+majority+ethiopia&pg=PT100.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]