Люксембург
Байрак
| |
Башкала | Лүксимбур |
---|---|
Халык саны | 672 050 (1 гыйнвар 2024) |
Нигезләнгән | 1815 |
Сәгать кушагы | UTC+01:00 |
Рәсми тел | люксембург теле, француз теле, алман теле |
География | |
Мәйдан | 2,586.36 км² |
Координатлар | 49.77°N 6.13°E |
Сәясәт | |
Дәүләт башлыгы | Люксембург бөекгерцогы Анри |
Башлык исеме | Люксембург премьер-министры |
Хөкүмәт башлыгы | Жаң-Клод Юңкер, Люк Фриден |
Икътисад | |
ТЭП | 85 506 миллион US$ (2021), 82 275 миллион US$ (2022) |
Акча берәмлеге | евро |
Эшсезлек дәрәҗәсе | 6% (2014)[1] |
Туу күрсәткече | 1.55 (2014)[2] |
КПҮИ | 0.930 (2021)[3] |
Яшәү озынлыгы | 82.29268 ел (2015, 2016)[4] |
Пенсия яше | 65 яшь |
Джини коэффициенты | 34.9 (2017)[5] |
Башка мәгълүмат | |
Ярдәм телефоннары | |
Автомобил хәрәкәте ягы | уң[6] |
Челтәр көчәнеше | 230 вольт[7] |
Телефон коды | +352 |
ISO 3166-1 коды | LU |
ХОК коды | LUX |
Интернет домены | .lu |
Бу сүзнең башка аңламларын карар өчен монда күч: Люксембург (мәгънәләр)
Люксембург (люкс. Lëtzebuerg, МФА: [ˈlətsəbuəɕ], прослушать ; фр. Luxembourg; алман. Luxemburg) – Көнбатыш Европада урнашкан дәүләт. 1957 елдан бирле Европа берлеге әгъзасы. Бельгия, Алмания һәм Франция белән чиктәш. Дәүләт исеме «lucilinburch» сүзеннән килә – ул "кече шәһәр" сүзен аңлата.
Европа берлегенә керә.
Географик мәгълүмат
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Башкаласы - Люксембург (75 мең кеше).
Тарих
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Сәясәт
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Люксембург - бер палаталы парламент белән конституцион монархия; илнең җитәкчесе бөек герцог Жан, ул тәхеткә 1964 елда менгән. Министрлар кабинеты 12 министрдан тора. Канун бирүче орган - депутатлар Палатасы.
Административ бүленү
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Административ яктан Люксембург 3 округка бүленгән.
Табигате
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Рельеф
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Люксембургның төньяк таулы өлеше (максималь биеклек 560 м) Арденналар итәгендә урнашкан. Көньяк өлеше салмак түбәнәюче тигезлек.
Геологик төзелеш һәм файдалы казылмалар
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Люксембург территориясенда бай тимер рудалар ятмалары бар.
Климат
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Люксембургта климат уртача, диңгезнекеннән кыйтганыкына күчә торган: йомшак дымлы кыш һәм эссе булмаган җәй; Арденналарда кышын еш кар төшә. Иң кояшлы айлар: май, июнь, июль һәм август; әмма ләкин сентябрьнең беренче яртысында шулай ук кояшлы була. Иртә язда кыргый үсемлекләрнең бай чәчәк атуын күзәтергә була.
Эчке сулар
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Елгалар Мозель бассейнына карый.
Туфраклар һәм үсемлекләр
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Илнең көньягында тигезлек бик уңыш бирүчән. Территориянең өчтән бер өлешен урманнар били. Тыюлыклы зоналар бар.
Икътисад
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Сәнәгатьнең төп тармагы - кара металлургия; химик, күн, цемент, фаянс, агач эшкәртү, тегү, азык-төлек промышленносте. Җим-бөртек үсемлекчелек, йөземчелек, яшелчәчелек. Люксембург - эре халыкара финанс үзәге. Чит ил туризмы. 1921 елдан Люксембург Бельгия белән икътисади (шул исәптән таможня) берлегендә. Акча берәмлеге - Евро.
Халкы һәм теле
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Люксембургның халкы якынча 425 мең кеше, халыкның уртача тыгызлыгы 1 кв. км га 164 кеше. Этник төркемнәр: немецлар һәм французлар. Илдә рәсми телләр булып француз теле, немец теле һәм люксембург теле (немец теленең Рейн буе диалектларының берсе) тора; люксембург теле рәсми итеп 1985 елда гына кабул ителгән. Люксембург телендә урамнарда һәм өйдә сөйләшәләр, француз һәм немец телләре эш язуы һәм рәсми очракларда кулланыла. Инглиз теле күбрәк башкалада таралган һәм авылларда кулланылмый диярлек.
Дин
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Җирле халыкның 95%-ы католиклар булып тора.
- Төп мәкалә: Люксембургта ислам
Дини конфессияләр арасында икенче урында — ислам. 1995 елдан башлап илдә корбан чалу һәм шәригать буенча терлек сую тыела, ит читтән кертелә.
Катар хәйрия фонды (QC) 2015 елда 10 мең мөселман яшәүче Люксембург дәүләтендә беренче ислам үзәген (мәчет) булдыру турында игълан итә.
- Төп мәкалә: Люксембургта Һинд дине
Люксембургта халыкның 0,2%-ы Һинд дине тарафдарлары (≈1000-1500 кеше). Люксембургта Дивали бәйрәме үткәрелә. Мәсәлән, 2012 елда Леуделангеда, 2015 елда Мондор-ле-Бэнда. Универсаль Һинд дине Җәмгыяте Президенты Раджан Зед Люксембург Хөкүмәтен Дивалины ел саен бәйрәмнәргә кертергә һәм Һинду җәмгыятенә Люксембургта Һинд дине гыйбадәтханәсен нигезләргә өндәгән. Люксембургта берничә йөз Һиндстан чыгышлы кеше бар, аларның Һиндлеләр Ассоциациясе (1991 бирле) Һәм Һиндлеләр Бизнес Үзәге бар.
Кыскача тарихи тасвирлама
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Люксембург Герцоглыгы 963 елда барлыкка килгән. 1792 елга кадәр ул башта Испания Нидерландларының, ә аннары соң Австрия Нидерландларының өлеше булып торган, 1795-1813 елларда Франциягә кушылган. 1815 елда Вена конгрессы карары буенча Бөек Люксембург Герцоглыгы эшләнгән булган, аның коронасы Голландия һәм Бельгия короле Вильгельм I гә бирелгән булган. 1891 елга кадәр Люксембург Нидерланд белән шәхси униядә торган. 1830-1839 елларда Бельгия оешуыннан соң аңа Бөек герцоглыкның көнбатыш (валлон) өлеше кергән. 1914-1918 елларда Беренче Бөтендөнья Сугышы барышында ил немец армиясе тарафыннан оккупацияләнгән булган. 1939-1945 елларда оккупация Икенче Бөтендөнья Сугышы барышында янә булган. 1944-1948 елларда Нидерланд, Бельгия һәм Люксембург Бенилюкс таможня берлегенә берләшкәннәр, ә 1958 елда икътисади берлек оештырганнар.
Мәдәният
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Сәнать һәм архитектура Люксембург Ходай анасының соборы (элек (1613-1618) иезуит чиркәве булган, соңрак 1935-1938 елларда шактый киңәйтелгән. Аның эчендә ренессанс портал һәм барокко органы игътибарга лаек. Соборның криптында Иоанн Батырның табуты сакланган, ул Креси янында 1346 елда бәрелештә һәлак булган); 1830-1838 елда төзелгән Яңа ратушаның классицистик бинасы; Бөек Герцог сарае; Милли музей (Эхтернахта казылмалардан Рим чоры казылмалары - Септимий Северның мәрмәр бюсты, бронза сыннар, табут өсләре һәм урта гасыр скульптурасы фрагментлары, геологик тупланма, декоратив-гамәли сәнгать бүлеге, берничә XVIII-XIX гасыр интерьеры, немец, нидерланд рәсемнәренең тупланмасы (Л. Кранах, Һарлемнан Корнелис, Й. ван Клеве, К. Майссейс, Ф. Һалс, Ф. Болл, А. Остаде һ.б); XI гасырда төзелгән, әмма XVI гасырда шактый үзгәртеп корылган изге Михаил чиркәве.
Моны да карагыз
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Чыганаклар
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]Энциклопедический справочник "Все страны мира", Издательство "Вече", 2003, авторы-составители: И.О. Родин, Т.М. Пименова
Сылтамалар
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]- Люксембург хөкүмәте сайты (фр.)
- www.lu — Welcome to the Grand Duchy of Luxembourg 2011 елның 19 май көнендә архивланган. (ингл.)
- ↑ Error: Unable to display the reference properly. See the documentation for details.
- ↑ Error: Unable to display the reference properly. See the documentation for details.
- ↑ Error: Unable to display the reference properly. See the documentation for details.
- ↑ Error: Unable to display the reference properly. See the documentation for details.
- ↑ Error: Unable to display the reference properly. See the documentation for details.
- ↑ Error: Unable to display the reference properly. See the documentation for details.
- ↑ Error: Unable to display the reference properly. See the documentation for details.