Малави

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Малави latin yazuında])
Навигациягә күчү Эзләүгә күчү
Малави
ингл. Republic of Malawi
Байрак[d]Герб[d]
Flag of Malawi.svgCoat of arms of Malawi.svg
Сурәт
Ожидаемая продолжительность жизни 46,355 ел[1], 46,45 ел[1], 46,71 ел[1], 47,169 ел[1], 47,843 ел[1], 48,735 ел[1], 49,846 ел[1], 51,163 ел[1], 52,63 ел[1], 54,177 ел[1], 55,745 ел[1], 57,263 ел[1], 58,667 ел[1], 59,927 ел[1], 61,02 ел[1], 61,932 ел[1], 62,661 ел[1] һәм 63,223 ел[1]
Рәсми исем Malawi
Кыскача исем 🇲🇼
... хөрмәтенә аталган Ньяса күле
Этнохороним Malawian, malawi, Malawiano, Malaviyänan, ملاوي, ملاوية, ملاويون, מלאווי, מלאווית, malawieni, malawian, malawiană, মালাউইয়ীয়, malawiano, malawiana, malawiani, malawiane һәм malaui
Рәсми тел инглиз теле һәм ньянджа[d]
Һимн Гимн Малави[d]
Шигарь тексты Unity and Freedom һәм Единство и свобода
Дөнья кисәге Африка
Дәүләт Flag of Malawi.svg Малави
Башкала Лилонгве[d][2]
Табигый-җәгърафик объект эчендә урнаша Көньяк Африка
Иң төньяк ноктасы
Геомәгълүматлар Data:Malawi.map
Иң югары ноктасы Му­ланд­же[d]
Иң түбән ноктасы Шире (река)[d]
Дәүләт башлыгы вазыйфасы президент Малави[d]
Ил башлыгы Питер Мутарика[d][3]
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы президент Малави[d]
Хөкүмәт башлыгы Питер Мутарика[d]
Башкарма хакимият Cabinet of Malawi[d]
Канунбирү органы Национальная ассамблея Малави[d]
Дипломатик мөнәсәбәтләр Австралия, Исраил, Мозамбик, Нигерия, Руанда, Көньяк Африка Җөмһүрияте, Малайзия, Кытай Җөмһүрияте, Замбия, Америка Кушма Штатлары, Кытай, Баңладеш һәм Алмания
Әгъзалык Берләшкән Милләтләр Оешмасы, Милләтләр Дуслыгы, Африка Берлеге, Бөтендөнья сәүдә оешмасы, Халыкара реконструкция һәм үсеш банкы[d], Халыкара үсеш ассоциациясе[d], Халыкара финанс корпорациясе[d], Инвестицияләр иминлеген гарантияләү буенча күпъяклы агентлык[d], Инвестицион бәхәсләрне хәл итү буенча халыкара үзәк[d], Африканский банк развития[d], ЮНАМИД[d], Африка, Кариб диңгезе һәм Тын океан дәүләтләре[d], Интерпол[d][4], Химик коралларны тыю оешмасы[d][5], Мәгариф, фән һәм мәдәният сораулары буенча Берләшкән Милләтләр Оешмасы һәм Сообщество развития Юга Африки[d]
Кулланылган тел инглиз теле[6]
Халык саны 16 362 567 кеше кеше (2013)[7]
Административ бүленеше Центральный регион[d], Северный регион[d] һәм Южный регион[d]
Мәйдан 118 484,186083 дүрткел киламитер
Сәгать поясы UTC+02:00
Акча берәмлеге малавийская квача[d]
Номиналь тулаем эчке продукт 4 258 033 615±1 АКШ дуллыры[8]
Кеше башына ТЭП 371,99±0,01 АКШ дуллыры[9]
ТЭП (САМП) 20 376 038 710,56±0,0099983215332 халыкара дуллыр[10]
Кеше башына САМП ТЭП 822±1 халыкара дуллыр[11]
Реаль ТЭП үсеш күрсәткече 2,3±0,1 процент[12]
Тулаем резервлары 617 875 527±1 АКШ дуллыры[13]
Кеше потенциалы үсеше индексы 0,278, 0,278, 0,284[14], 0,334, 0,34[14], 0,355, 0,42[14], 0,429[14], 0,433[14], 0,439[14] һәм 0,445[14]
Эшсезлек дәрәҗәсе 8±1 процент[15]
Инфляция дәрәҗәсе 19,5±0,1 процент[16], 9 процент[17], 12,5 процент[18], 18,6 процент[19], 11,9 процент[20], 11,1 процент[21], 13,9 процент[22], 35,5 процент[23], 26,4 процент[24], -1 процент[25], 23,2 процент[26], 7,4 процент[27], 36,1 процент[28], 18,3 процент[29], 66 процент[30], 74,9 процент[31], 6,7 процент[32], 15,2 процент[33], 53,1 процент[34], 28,2 процент[35], 35,4 процент[36], 22,1 процент[37], 11,5 процент[38], 9,8 процент[39], 13,7 процент[40], 16,6 процент[41], 10,1 процент[42], 7,5 процент[43], 9,9 процент[44], 7,6 процент[45], 6,3 процент[46], 9,8 процент[47], 34,6 процент[48], 23,5 процент[49], 24,2 процент[50] һәм 24,9 процент[51]
Чиктәш дәүләтләр Замбия, Танзания һәм Мозамбик
Кайда өйрәнелә Malawian studies[d]
ХФӘ билгесе mɑ'lɑːʋɪ
Харита сурәте
Изображение печати/эмблемы
Карта ареала вида
Автгмобиль хәрәкате ягы сул[d]
Электр көчәнеше 230 Вольт[52]
Электр аергычы төре BS 1363[d][52]
Үзлеккә ия частично свободная страна[d][53]
Мәктәптә укымаган балалар саны 764 717[1]
Югары дәрәҗәле Интернет домены .mw
Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме [d]
Илнең мобиль коды 650
Илнең телефон коды +265
Гадәттән-тыш хәлләрдә ярдәм телефоны 9-9-9[d][54], 998[d][55], 997[d][56] һәм 990[d][56]
Тема җәгърафиясе География Малави[d]
Тема буенча тарих history of Malawi[d]
Нумир тамгасы куды MW
Диңгездәге идентификацияләү номеры 655
Тулаем туулар коэффициенты 5,129[1]
Викимедиянең күзәтү мәкаләсе outline of Malawi[d]
Малави (Җир)
Red pog.png
Commons-logo.svg Малави Викиҗыентыкта

{{#coordinates:}}: нельзя иметь более одной первичной метки на странице

Малави[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

(Малави Җөмһүрияте)

Гомуми мәгълүмат[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Географик урнашуы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Малави Африканың көньяк-көнчыгышында урнашкан дәүләт. Төньякта Танзания белән, көньяк-көнчыгышта һәм көньякта Мозамбик белән, көнбатышта Замбия белән чиктәш. Көнчыгыш чик Ньяса күле (Малави) буйлап уза.

Мәйданы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Малави территориясе 118 484 кв. км.

Төп шәһәрләр, административ бүленеш[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Малавиның башкаласы - Лилонгве. Иң эре шәһәрләр - Блантайр (402 мең кеше), Лилонгве (310 мең кеше). Илнең административ-территориаль бүленеше: 24 округны кертүче 3 өлкә.

Дәүләт төзелеше[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Малави - җөмһүрият. Хөкүмәтнең һәм дәүләтнең башы - президент. Канун бирүче орган - бер палаталы Милли җыелыш.

Табигате[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Рельеф[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Көнчыгыш Африка сынуыннан көнбатыш һәм көнчыгышка биеклеге 900 дан алып 1200 м га кадәр тау платолары ята. Илнең көньягында Шире таулары урнашкан, анда Малави һәм Үзәк Африканың иң югары ноктасы - Муланье тавы (3002 м).

Геологик төзелеш һәм файдалы казылмалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Илнең җирләре эчендә тимер рудалары, мәрмәр, бокситлар, күмер запаслары бар.

Климат[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Илнең климаты регионга карап үзгәрә. Үзәннәрдә ул эссе һәм дымлы, кышын уртача еллык температура якынча +21°С, җәен - якынча +29°С. Таулы районнарда климат салкынчарак. Яңгырлар фасылы ноябрьдан апрельга кадәр дәвам итә.

Эчке сулар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Территориянең өчтән бер өлешен диярлек Ньяса күле һәм тагын өч кечерәк күл били. Малавиның төньягыннан көньягына Көнчыгыш Африка сынуының өлеше уза, шунда Африканың зурлыгы буенча өченче күле - Ньяса урнашкан. Илнең төп елгасы Шире күлнең көньяк өлешендә башлана.

Туфраклар һәм үсемлекләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Илнең төньяк өлешендә мәңге яшел тропик урманнар үсә, көньяк өлешендә - баобаблар белән акация саваннасы.

Хайваннар дөньясы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Малавиның фаунасы шактый күптөрле, монда фил, мөгезборын, зәрәфә, зебра, маймылларны, берничә төр антилопаны, гиппопотамны, төрле еланнарны, бөҗәкләрне һәм кошларны очратырга була.

Халкы һәм теле[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Илнең халкы якынча 9,84 млн кеше, халыкның уртача тыгызлыгы Африкада иң югарылардар берсе: 1 кв км га 83 кеше. Этник төркемнәр: чева - 90%, ньянджа, тумбука, нгони, яо. Телләр: чичева, инглиз теле (икесе дә дәүләт теле), ломве, яо.

Дин[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Протестантлар - 55%, католиклар - 20%, мөселманнар - 20%, мәҗүсиләр.

Кыскача тарихи тасвирлама[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

XV гасыр ахырында Малави территориясенда, Ньяса күле районында, малави кабилә берләшмәсе оешкан, ул аның җитәкчесе Каронги үлеменнән соң таралган. Португалиядән иезуит-миссионерлар Малавига XVII гасырда килгән, әмма Ньяса күле турында европалылар аңа күренекле эзләнүче Давид Ливингстон барып җиткәч, 1859 елда гына белгәннәр. 20 елдан соң Малавиның әкренләп колонизациясе башланган, 1891 елда ил Бөекбритания протектораты дип игълан ителгән, 1907 елда Ньясаланд протектораты атамасын алган. 1953 елдан 1963 елга кадәр ил Родезия һәм Ньясаланд федерациясе составына кергән. 1963 елда Малави үз идарә хокукын алган. 1964 елның 6 июленда ил бәйсезлек яулаган, ә 1966 елның 6 июленда җөмһүрият дип игълан ителгән.

Кыскача икътисади тасвирлама[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Малави - аграр ил. Икътисадның нигезе - экспорт авыл хуҗалыгы культуралары үстерү: чәй, тәмәке, арахис, мамык, тунга, шикәр камышы, каучык бирүче үсемлекләр. Күл һәм елга балыкчылыгы. Киселгән агач әзерләү. Авыл хуҗалыгы чималы эшкәртү буенча предприятиелар. Авыл хуҗалыгы продукциясе экспорты. Акча берәмлеге - квача.

Чиловаматамбе, Касунгу районы, Малавидагы балалар.
Каронга, Малавида сыйныф бүлмәсендә мәктәп балалары.
Ксиллофонда уйнаучы Малави кешесе
Чонгони Таш Сәнгате Өлкәсе.

Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Энциклопедический справочник "Все страны мира", Издательство "Вече", 2003, авторы-составители: И.О.Родин, Т.М. Пименова.

  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 UNESCO Institute for Statistics Өземтә китерү хатасы: Неверный тег <ref>: название «Q3152127» определено несколько раз для различного содержимого Өземтә китерү хатасы: Неверный тег <ref>: название «Q3152127» определено несколько раз для различного содержимого
  2. ↑ http://www.statoids.com/umw.html
  3. ↑ http://www.bbc.com/news/world-africa-27648964
  4. ↑ https://www.interpol.int/Member-countries/World — Интерпол. 7 декабрь 2017 көнне тикшерелгән.
  5. ↑ https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/ — Химик коралларны тыю оешмасы. 7 декабрь 2017 көнне тикшерелгән.
  6. ↑ English as a Global Language, second edition — С. 63.
  7. ↑ база данных Всемирного банка
  8. ↑ http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD
  9. ↑ http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD
  10. ↑ http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.PP.CD
  11. ↑ http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.PP.CD
  12. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/NGDP_RPCH@WEO?year=2016
  13. ↑ http://data.worldbank.org/indicator/FI.RES.TOTL.CD
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 14,5 14,6 http://hdr.undp.org/en/countries/profiles/MWI
  15. ↑ http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS
  16. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2016
  17. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1981
  18. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1982
  19. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1983
  20. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1984
  21. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1985
  22. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1986
  23. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1987
  24. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1988
  25. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1989
  26. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1990
  27. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1991
  28. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1992
  29. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1993
  30. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1994
  31. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1995
  32. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1996
  33. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1997
  34. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1998
  35. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1999
  36. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2000
  37. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2001
  38. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2002
  39. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2003
  40. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2004
  41. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2005
  42. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2006
  43. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2007
  44. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2008
  45. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2009
  46. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2010
  47. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2011
  48. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2012
  49. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2013
  50. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2014
  51. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2015
  52. ↑ 52,0 52,1 World Plugs 10 июнь 2016 көнне тикшерелгән.
  53. ↑ https://freedomhouse.org/report/freedom-world/freedom-world-2017
  54. ↑ International Numbering Resources Database 3 июль 2016 көнне тикшерелгән.
  55. ↑ International Numbering Resources Database 8 июль 2016 көнне тикшерелгән.
  56. ↑ 56,0 56,1 International Numbering Resources Database 10 июль 2016 көнне тикшерелгән.
Чыганагы — "https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Малави&oldid=2280782"