Малави

Малави
ингл. Republic of Malawi
Байрак[d]	Герб
Рәсми исем	Malawi
Кыскача исем	🇲🇼
... хөрмәтенә аталган	Ньяса күле
Этнохороним	Malawian, malawi, Malawiano, Malaviyänan, ملاوي, ملاوية, ملاويون, מלאווי, מלאווית, malawieni, malawian, malawiană, মালাউইয়ীয়, malawiano, malawiana, malawiani, malawiane һәм malaui
Рәсми тел	инглиз теле һәм ньянджа[d]
Һимн	Гимн Малави[d]
Шигарь тексты	Unity and Freedom һәм Единство и свобода
Дөнья кисәге	Африка
Дәүләт	Малави
Башкала	Лилонгве[d]
Табигый-җәгърафик объект эчендә урнаша	Көньяк Африка
Иң төньяк ноктасы
Геомәгълүматлар	Data:Malawi.map
Иң югары ноктасы	Му­ланд­же[d]
Иң түбән ноктасы	Шире (река)[d]
Дәүләт башлыгы вазыйфасы	президент Малави[d]
Ил башлыгы	Питер Мутарика[d]
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы	президент Малави[d]
Хөкүмәт башлыгы	Питер Мутарика[d]
Башкарма хакимият	Cabinet of Malawi[d]
Канунбирү органы	Национальная ассамблея Малави[d]
Дипломатик мөнәсәбәтләр	Австралия, Исраил, Мозамбик, Нигерия, Руанда, Көньяк Африка Җөмһүрияте, Малайзия, Кытай Җөмһүрияте, Замбия, Америка Кушма Штатлары, Кытай һәм Бангладеш
Әгъзалык	Берләшкән Милләтләр Оешмасы, Милләтләр Дуслыгы, Африка Берлеге, Бөтендөнья сәүдә оешмасы, Халыкара реконструкция һәм үсеш банкы[d], Халыкара үсеш ассоциациясе[d], Халыкара финанс корпорациясе[d], Инвестицияләр иминлеген гарантияләү буенча күпъяклы агентлык[d], Инвестицион бәхәсләрне хәл итү буенча халыкара үзәк[d], Африканский банк развития[d], ЮНАМИД[d], Африка, Кариб диңгезе һәм Тын океан дәүләтләре[d], Интерпол[d], ОЗХО[d] һәм Мәгариф, фән һәм мәдәният сораулары буенча Берләшкән Милләтләр Оешмасы
Кулланылган тел	инглиз теле
Халык саны	16 362 567 кеше кеше (2013)
Административ бүленеше	Центральный регион[d], Северный регион[d] һәм Южный регион[d]
Мәйдан	118 484,186083 км²
Сәгать поясы	UTC+02:00
Акча берәмлеге	малавийская квача[d]
Номиналь тулаем эчке продукт	4 258 033 615±1 $
Кеше башына ТЭП	371,99±0,01 $
ТЭП (САМП)	20 376 038 710,56±0,0099983215332 халыкара доллар
Кеше башына САМП ТЭП	822±1 халыкара доллар
Реаль ТЭП үсеш күрсәткече	2,3±0,1 %
Тулаем резервлары	617 875 527±1 $
Кеше потенциалы үсеше индексы	0,278, 0,278, 0,284, 0,334, 0,34, 0,355, 0,42, 0,429, 0,433, 0,439 һәм 0,445
Уровень безработицы	8±1 %
Инфляция дәрәҗәсе	19,5±0,1 %, 9 %, 12,5 %, 18,6 %, 11,9 %, 11,1 %, 13,9 %, 35,5 %, 26,4 %, -1 %, 23,2 %, 7,4 %, 36,1 %, 18,3 %, 66 %, 74,9 %, 6,7 %, 15,2 %, 53,1 %, 28,2 %, 35,4 %, 22,1 %, 11,5 %, 9,8 %, 13,7 %, 16,6 %, 10,1 %, 7,5 %, 9,9 %, 7,6 %, 6,3 %, 9,8 %, 34,6 %, 23,5 %, 24,2 % һәм 24,9 %
Чиктәш дәүләтләр	Замбия, Танзания һәм Мозамбик
Кайда өйрәнелә	Malawian studies[d]
ХФӘ билгесе	mɑ'lɑːʋɪ
Автгмобиль хәрәкате ягы	сул[d]
Электр көчәнеше	230 В
Электр аергычы төре	BS 1363[d]
Үзлеккә ия	частично свободная страна[d]
Мәктәптә укымаган балалар саны	679 515, 764 717, 841 264, 515 641, 786 057, 807 470, 821 011, 834 518, 912 108, 923 995 һәм 936 883
Югары дәрәҗәле милли домен	.mw
Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме	[d]
Илнең мобиль коды	650
Илнең телефон коды	+265
Гадәттән-тыш хәлләрдә ярдәм телефоны	9-9-9[d], 998, 997 һәм 990
Тема җәгърафиясе	География Малави[d]
Тема буенча тарих	history of Malawi[d]
Нумир тамгасы куды	MW
Диңгездәге идентификацияләү номеры	655
Тулаем туулар коэффициенты	6,306, 6,25, 6,194, 6,138, 6,083, 6,028, 5,969, 5,901, 5,823, 5,734, 5,636, 5,531, 5,423, 5,318, 5,22 һәм 5,129
Викимедиянең күзәтү мәкаләсе	outline of Malawi[d]
Малави Викиҗыентыкта

Малави

(Малави Җөмһүрияте)

Гомуми мәгълүмат

Географик урнашуы

Малави Африканың көньяк-көнчыгышында урнашкан дәүләт. Төньякта Танзания белән, көньяк-көнчыгышта һәм көньякта Мозамбик белән, көнбатышта Замбия белән чиктәш. Көнчыгыш чик Ньяса күле (Малави) буйлап уза.

Мәйданы

Малави территориясе 118 484 кв. км.

Төп шәһәрләр, административ бүленеш

Малавиның башкаласы - Лилонгве. Иң эре шәһәрләр - Блантайр (402 мең кеше), Лилонгве (310 мең кеше). Илнең административ-территориаль бүленеше: 24 округны кертүче 3 өлкә.

Дәүләт төзелеше

Малави - җөмһүрият. Хөкүмәтнең һәм дәүләтнең башы - президент. Канун бирүче орган - бер палаталы Милли җыелыш.

Табигате

Рельеф

Көнчыгыш Африка сынуыннан көнбатыш һәм көнчыгышка биеклеге 900 дан алып 1200 м га кадәр тау платолары ята. Илнең көньягында Шире таулары урнашкан, анда Малави һәм Үзәк Африканың иң югары ноктасы - Муланье тавы (3002 м).

Геологик төзелеш һәм файдалы казылмалар

Илнең җирләре эчендә тимер рудалары, мәрмәр, бокситлар, күмер запаслары бар.

Климат

Илнең климаты регионга карап үзгәрә. Үзәннәрдә ул эссе һәм дымлы, кышын уртача еллык температура якынча +21°С, җәен - якынча +29°С. Таулы районнарда климат салкынчарак. Яңгырлар фасылы ноябрьдан апрельга кадәр дәвам итә.

Эчке сулар

Территориянең өчтән бер өлешен диярлек Ньяса күле һәм тагын өч кечерәк күл били. Малавиның төньягыннан көньягына Көнчыгыш Африка сынуының өлеше уза, шунда Африканың зурлыгы буенча өченче күле - Ньяса урнашкан. Илнең төп елгасы Шире күлнең көньяк өлешендә башлана.

Туфраклар һәм үсемлекләр

Илнең төньяк өлешендә мәңге яшел тропик урманнар үсә, көньяк өлешендә - баобаблар белән акация саваннасы.

Хайваннар дөньясы

Малавиның фаунасы шактый күптөрле, монда фил, мөгезборын, зәрәфә, зебра, маймылларны, берничә төр антилопаны, гиппопотамны, төрле еланнарны, бөҗәкләрне һәм кошларны очратырга була.

Халкы һәм теле

Илнең халкы якынча 9,84 млн кеше, халыкның уртача тыгызлыгы Африкада иң югарылардар берсе: 1 кв км га 83 кеше. Этник төркемнәр: чева - 90%, ньянджа, тумбука, нгони, яо. Телләр: чичева, инглиз теле (икесе дә дәүләт теле), ломве, яо.

Дин

Протестантлар - 55%, католиклар - 20%, мөселманнар - 20%, мәҗүсиләр.

Кыскача тарихи тасвирлама

XV гасыр ахырында Малави территориясенда, Ньяса күле районында, малави кабилә берләшмәсе оешкан, ул аның җитәкчесе Каронги үлеменнән соң таралган. Португалиядән иезуит-миссионерлар Малавига XVII гасырда килгән, әмма Ньяса күле турында европалылар аңа күренекле эзләнүче Давид Ливингстон барып җиткәч, 1859 елда гына белгәннәр. 20 елдан соң Малавиның әкренләп колонизациясе башланган, 1891 елда ил Бөекбритания протектораты дип игълан ителгән, 1907 елда Ньясаланд протектораты атамасын алган. 1953 елдан 1963 елга кадәр ил Родезия һәм Ньясаланд федерациясе составына кергән. 1963 елда Малави үз идарә хокукын алган. 1964 елның 6 июленда ил бәйсезлек яулаган, ә 1966 елның 6 июленда җөмһүрият дип игълан ителгән.

Кыскача икътисади тасвирлама

Малави - аграр ил. Икътисадның нигезе - экспорт авыл хуҗалыгы культуралары үстерү: чәй, тәмәке, арахис, мамык, тунга, шикәр камышы, каучык бирүче үсемлекләр. Күл һәм елга балыкчылыгы. Киселгән агач әзерләү. Авыл хуҗалыгы чималы эшкәртү буенча предприятиелар. Авыл хуҗалыгы продукциясе экспорты.

Акча берәмлеге - квача.

Чиловаматамбе, Касунгу районы, Малавидагы балалар.

Каронга, Малавида сыйныф бүлмәсендә мәктәп балалары.

Ксиллофонда уйнаучы Малави кешесе

Чыганаклар

Энциклопедический справочник "Все страны мира", Издательство "Вече", 2003, авторы-составители: И.О.Родин, Т.М. Пименова.