Малави

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Малави latin yazuında])
Навигациягә күчү Эзләүгә күчү
Малави
ингл. Republic of Malawi
Байрак[d]Герб[d]
Flag of Malawi.svgCoat of arms of Malawi.svg
Сурәт
Рәсми исем Malawi
Кыскача исем 🇲🇼
... хөрмәтенә аталган Ньяса күле
Этнохороним Malawian, malawi, Malawiano, Malaviyänan, ملاوي, ملاوية, ملاويون, מלאווי, מלאווית, malawieni, malawian, malawiană, মালাউইয়ীয়, malawiano, malawiana, malawiani, malawiane һәм malaui
Рәсми тел инглиз теле һәм ньянджа[d]
Һимн Гимн Малави[d]
Шигарь тексты Unity and Freedom һәм Единство и свобода
Дөнья кисәге Африка
Дәүләт Flag of Malawi.svg Малави
Башкала Лилонгве[d][1]
Табигый-җәгърафик объект эчендә урнаша Көньяк Африка
Иң төньяк ноктасы
Геомәгълүматлар Data:Malawi.map
Иң югары ноктасы Му­ланд­же[d]
Иң түбән ноктасы Шире (река)[d]
Дәүләт башлыгы вазыйфасы президент Малави[d]
Ил башлыгы Питер Мутарика[d][2]
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы президент Малави[d]
Хөкүмәт башлыгы Питер Мутарика[d]
Башкарма хакимият Cabinet of Malawi[d]
Канунбирү органы Национальная ассамблея Малави[d]
Дипломатик мөнәсәбәтләр Австралия, Исраил, Мозамбик, Нигерия, Руанда, Көньяк Африка Җөмһүрияте, Малайзия, Кытай Җөмһүрияте, Замбия, Америка Кушма Штатлары, Кытай һәм Бангладеш
Әгъзалык Берләшкән Милләтләр Оешмасы, Милләтләр Дуслыгы, Африка Берлеге, Бөтендөнья сәүдә оешмасы, Халыкара реконструкция һәм үсеш банкы[d], Халыкара үсеш ассоциациясе[d], Халыкара финанс корпорациясе[d], Инвестицияләр иминлеген гарантияләү буенча күпъяклы агентлык[d], Инвестицион бәхәсләрне хәл итү буенча халыкара үзәк[d], Африканский банк развития[d], ЮНАМИД[d], Африка, Кариб диңгезе һәм Тын океан дәүләтләре[d], Интерпол[d][3], Химик коралларны тыю оешмасы[d][4], Мәгариф, фән һәм мәдәният сораулары буенча Берләшкән Милләтләр Оешмасы һәм Сообщество развития Юга Африки[d]
Кулланылган тел инглиз теле[5]
Халык саны 16 362 567 кеше кеше (2013)[6]
Административ бүленеше Центральный регион[d], Северный регион[d] һәм Южный регион[d]
Мәйдан 118 484,186083 квадратный километр
Сәгать поясы UTC+02:00
Акча берәмлеге малавийская квача[d]
Номиналь тулаем эчке продукт 4 258 033 615±1 АКШ доллары[7]
Кеше башына ТЭП 371,99±0,01 АКШ доллары[8]
ТЭП (САМП) 20 376 038 710,56±0,0099983215332 халыкара доллар[9]
Кеше башына САМП ТЭП 822±1 халыкара доллар[10]
Реаль ТЭП үсеш күрсәткече 2,3±0,1 процент[11]
Тулаем резервлары 617 875 527±1 АКШ доллары[12]
Кеше потенциалы үсеше индексы 0,278, 0,278, 0,284[13], 0,334, 0,34[13], 0,355, 0,42[13], 0,429[13], 0,433[13], 0,439[13] һәм 0,445[13]
Эшсезлек дәрәҗәсе 8±1 процент[14]
Инфляция дәрәҗәсе 19,5±0,1 процент[15], 9 процент[16], 12,5 процент[17], 18,6 процент[18], 11,9 процент[19], 11,1 процент[20], 13,9 процент[21], 35,5 процент[22], 26,4 процент[23], -1 процент[24], 23,2 процент[25], 7,4 процент[26], 36,1 процент[27], 18,3 процент[28], 66 процент[29], 74,9 процент[30], 6,7 процент[31], 15,2 процент[32], 53,1 процент[33], 28,2 процент[34], 35,4 процент[35], 22,1 процент[36], 11,5 процент[37], 9,8 процент[38], 13,7 процент[39], 16,6 процент[40], 10,1 процент[41], 7,5 процент[42], 9,9 процент[43], 7,6 процент[44], 6,3 процент[45], 9,8 процент[46], 34,6 процент[47], 23,5 процент[48], 24,2 процент[49] һәм 24,9 процент[50]
Чиктәш дәүләтләр Замбия, Танзания һәм Мозамбик
Кайда өйрәнелә Malawian studies[d]
ХФӘ билгесе mɑ'lɑːʋɪ
Харита сурәте
Изображение печати/эмблемы
Карта ареала вида
Автгмобиль хәрәкате ягы сул[d]
Электр көчәнеше 230 Вольт[51]
Электр аергычы төре BS 1363[d][51]
Үзлеккә ия частично свободная страна[d][52]
Мәктәптә укымаган балалар саны 679 515[53], 764 717[53], 841 264[53], 515 641[53], 786 057[53], 807 470[53], 821 011[53], 834 518[53], 912 108[53], 923 995[53] һәм 936 883[53]
Югары дәрәҗәле Интернет домены .mw
Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме [d]
Илнең мобиль коды 650
Илнең телефон коды +265
Гадәттән-тыш хәлләрдә ярдәм телефоны 9-9-9[d][54], 998[d][55], 997[d][56] һәм 990[d][56]
Тема җәгърафиясе География Малави[d]
Тема буенча тарих history of Malawi[d]
Нумир тамгасы куды MW
Диңгездәге идентификацияләү номеры 655
Тулаем туулар коэффициенты 6,306[53], 6,25[53], 6,194[53], 6,138[53], 6,083[53], 6,028[53], 5,969[53], 5,901[53], 5,823[53], 5,734[53], 5,636[53], 5,531[53], 5,423[53], 5,318[53], 5,22[53] һәм 5,129[53]
Викимедиянең күзәтү мәкаләсе outline of Malawi[d]
Малави (Җир)
Red pog.png
Commons-logo.svg Малави Викиҗыентыкта

{{#coordinates:}}: нельзя иметь более одной первичной метки на странице

Малави[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

(Малави Җөмһүрияте)

Гомуми мәгълүмат[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Географик урнашуы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Малави Африканың көньяк-көнчыгышында урнашкан дәүләт. Төньякта Танзания белән, көньяк-көнчыгышта һәм көньякта Мозамбик белән, көнбатышта Замбия белән чиктәш. Көнчыгыш чик Ньяса күле (Малави) буйлап уза.

Мәйданы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Малави территориясе 118 484 кв. км.

Төп шәһәрләр, административ бүленеш[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Малавиның башкаласы - Лилонгве. Иң эре шәһәрләр - Блантайр (402 мең кеше), Лилонгве (310 мең кеше). Илнең административ-территориаль бүленеше: 24 округны кертүче 3 өлкә.

Дәүләт төзелеше[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Малави - җөмһүрият. Хөкүмәтнең һәм дәүләтнең башы - президент. Канун бирүче орган - бер палаталы Милли җыелыш.

Табигате[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Рельеф[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Көнчыгыш Африка сынуыннан көнбатыш һәм көнчыгышка биеклеге 900 дан алып 1200 м га кадәр тау платолары ята. Илнең көньягында Шире таулары урнашкан, анда Малави һәм Үзәк Африканың иң югары ноктасы - Муланье тавы (3002 м).

Геологик төзелеш һәм файдалы казылмалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Илнең җирләре эчендә тимер рудалары, мәрмәр, бокситлар, күмер запаслары бар.

Климат[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Илнең климаты регионга карап үзгәрә. Үзәннәрдә ул эссе һәм дымлы, кышын уртача еллык температура якынча +21°С, җәен - якынча +29°С. Таулы районнарда климат салкынчарак. Яңгырлар фасылы ноябрьдан апрельга кадәр дәвам итә.

Эчке сулар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Территориянең өчтән бер өлешен диярлек Ньяса күле һәм тагын өч кечерәк күл били. Малавиның төньягыннан көньягына Көнчыгыш Африка сынуының өлеше уза, шунда Африканың зурлыгы буенча өченче күле - Ньяса урнашкан. Илнең төп елгасы Шире күлнең көньяк өлешендә башлана.

Туфраклар һәм үсемлекләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Илнең төньяк өлешендә мәңге яшел тропик урманнар үсә, көньяк өлешендә - баобаблар белән акация саваннасы.

Хайваннар дөньясы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Малавиның фаунасы шактый күптөрле, монда фил, мөгезборын, зәрәфә, зебра, маймылларны, берничә төр антилопаны, гиппопотамны, төрле еланнарны, бөҗәкләрне һәм кошларны очратырга була.

Халкы һәм теле[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Илнең халкы якынча 9,84 млн кеше, халыкның уртача тыгызлыгы Африкада иң югарылардар берсе: 1 кв км га 83 кеше. Этник төркемнәр: чева - 90%, ньянджа, тумбука, нгони, яо. Телләр: чичева, инглиз теле (икесе дә дәүләт теле), ломве, яо.

Дин[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Протестантлар - 55%, католиклар - 20%, мөселманнар - 20%, мәҗүсиләр.

Кыскача тарихи тасвирлама[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

XV гасыр ахырында Малави территориясенда, Ньяса күле районында, малави кабилә берләшмәсе оешкан, ул аның җитәкчесе Каронги үлеменнән соң таралган. Португалиядән иезуит-миссионерлар Малавига XVII гасырда килгән, әмма Ньяса күле турында европалылар аңа күренекле эзләнүче Давид Ливингстон барып җиткәч, 1859 елда гына белгәннәр. 20 елдан соң Малавиның әкренләп колонизациясе башланган, 1891 елда ил Бөекбритания протектораты дип игълан ителгән, 1907 елда Ньясаланд протектораты атамасын алган. 1953 елдан 1963 елга кадәр ил Родезия һәм Ньясаланд федерациясе составына кергән. 1963 елда Малави үз идарә хокукын алган. 1964 елның 6 июленда ил бәйсезлек яулаган, ә 1966 елның 6 июленда җөмһүрият дип игълан ителгән.

Кыскача икътисади тасвирлама[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Малави - аграр ил. Икътисадның нигезе - экспорт авыл хуҗалыгы культуралары үстерү: чәй, тәмәке, арахис, мамык, тунга, шикәр камышы, каучык бирүче үсемлекләр. Күл һәм елга балыкчылыгы. Киселгән агач әзерләү. Авыл хуҗалыгы чималы эшкәртү буенча предприятиелар. Авыл хуҗалыгы продукциясе экспорты. Акча берәмлеге - квача.

Чиловаматамбе, Касунгу районы, Малавидагы балалар.
Каронга, Малавида сыйныф бүлмәсендә мәктәп балалары.
Ксиллофонда уйнаучы Малави кешесе
Чонгони Таш Сәнгате Өлкәсе.

Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Энциклопедический справочник "Все страны мира", Издательство "Вече", 2003, авторы-составители: И.О.Родин, Т.М. Пименова.

  1. ↑ http://www.statoids.com/umw.html
  2. ↑ http://www.bbc.com/news/world-africa-27648964
  3. ↑ https://www.interpol.int/Member-countries/World — Интерпол. 7 декабрь 2017 көнне тикшерелгән.
  4. ↑ https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/ — Химик коралларны тыю оешмасы. 7 декабрь 2017 көнне тикшерелгән.
  5. ↑ English as a Global Language, second edition — С. 63.
  6. ↑ база данных Всемирного банка
  7. ↑ http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD
  8. ↑ http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD
  9. ↑ http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.PP.CD
  10. ↑ http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.PP.CD
  11. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/NGDP_RPCH@WEO?year=2016
  12. ↑ http://data.worldbank.org/indicator/FI.RES.TOTL.CD
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 13,5 13,6 http://hdr.undp.org/en/countries/profiles/MWI
  14. ↑ http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS
  15. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2016
  16. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1981
  17. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1982
  18. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1983
  19. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1984
  20. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1985
  21. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1986
  22. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1987
  23. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1988
  24. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1989
  25. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1990
  26. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1991
  27. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1992
  28. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1993
  29. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1994
  30. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1995
  31. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1996
  32. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1997
  33. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1998
  34. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=1999
  35. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2000
  36. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2001
  37. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2002
  38. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2003
  39. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2004
  40. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2005
  41. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2006
  42. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2007
  43. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2008
  44. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2009
  45. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2010
  46. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2011
  47. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2012
  48. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2013
  49. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2014
  50. ↑ http://www.imf.org/external/datamapper/PCPIEPCH@WEO?year=2015
  51. ↑ 51,0 51,1 World Plugs 10 июнь 2016 көнне тикшерелгән.
  52. ↑ https://freedomhouse.org/report/freedom-world/freedom-world-2017
  53. ↑ 53,00 53,01 53,02 53,03 53,04 53,05 53,06 53,07 53,08 53,09 53,10 53,11 53,12 53,13 53,14 53,15 53,16 53,17 53,18 53,19 53,20 53,21 53,22 53,23 53,24 53,25 53,26 UNESCO Institute for Statistics Өземтә китерү хатасы: Неверный тег <ref>: название «Q3152127» определено несколько раз для различного содержимого Өземтә китерү хатасы: Неверный тег <ref>: название «Q3152127» определено несколько раз для различного содержимого Өземтә китерү хатасы: Неверный тег <ref>: название «Q3152127» определено несколько раз для различного содержимого Өземтә китерү хатасы: Неверный тег <ref>: название «Q3152127» определено несколько раз для различного содержимого Өземтә китерү хатасы: Неверный тег <ref>: название «Q3152127» определено несколько раз для различного содержимого Өземтә китерү хатасы: Неверный тег <ref>: название «Q3152127» определено несколько раз для различного содержимого Өземтә китерү хатасы: Неверный тег <ref>: название «Q3152127» определено несколько раз для различного содержимого Өземтә китерү хатасы: Неверный тег <ref>: название «Q3152127» определено несколько раз для различного содержимого Өземтә китерү хатасы: Неверный тег <ref>: название «Q3152127» определено несколько раз для различного содержимого Өземтә китерү хатасы: Неверный тег <ref>: название «Q3152127» определено несколько раз для различного содержимого Өземтә китерү хатасы: Неверный тег <ref>: название «Q3152127» определено несколько раз для различного содержимого Өземтә китерү хатасы: Неверный тег <ref>: название «Q3152127» определено несколько раз для различного содержимого Өземтә китерү хатасы: Неверный тег <ref>: название «Q3152127» определено несколько раз для различного содержимого Өземтә китерү хатасы: Неверный тег <ref>: название «Q3152127» определено несколько раз для различного содержимого Өземтә китерү хатасы: Неверный тег <ref>: название «Q3152127» определено несколько раз для различного содержимого Өземтә китерү хатасы: Неверный тег <ref>: название «Q3152127» определено несколько раз для различного содержимого
  54. ↑ International Numbering Resources Database 3 июль 2016 көнне тикшерелгән.
  55. ↑ International Numbering Resources Database 8 июль 2016 көнне тикшерелгән.
  56. ↑ 56,0 56,1 International Numbering Resources Database 10 июль 2016 көнне тикшерелгән.
Чыганагы — "https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Малави&oldid=2280782"