Свазиленд

Байрак Илтамга
Һимн: Гимн Свазиленда[d]
Рәсми телләр	инглиз теле һәм свати[d]
• Ил башлыгы	Мсвати III[d]
• Хөкүмәт башлыгы	Барнабас Сибусисо Дламини[d]
Канун чыгаручы орган	Свазиленд парламенты[d]
Мәйдан
• Барлыгы	17 364 квадратный километр
Халык саны
• Бәя	1 249 514 кеше кеше (2013)
ТМП (САМП)	(бәя)
• Барлыгы	11 129 441 340,55±0,0100002288818 халыкара доллар
• Кеше башына	3200,14±0,0100000000002 АКШ доллары
ТМП (номинал)	(бәя)
• Барлыгы	4 412 891 830±1 АКШ доллары
Акча берәмлеге	Свазиленд лилангение[d]
Нинди як хәрәкәте	сул[d]
Шалтрату коды	+268
Интернет домены	.sz
Балигъ булу яше	21 яшь

Эсватини Патшалыгы, элеккеге Свазиленд Патшалыгы (ингл. Kingdom of Swaziland; свати Umbuso weSwatini) – Африканың көньяк-көнчыгыш өлешендә урнашкан, КАҖ белән чиктәш булган, кечкенә, дөньяның иң фәкыйрь илләренең берсе.

Гомуми мәгълүмат

Географик урнашуы

Свазиленд - Африканың көньяк-көнчыгышындагы дәүләт. Көнчыгышта Мозамбик белән, көньяк-көнчыгышта, көньякта, көнбатышта һәм төньякта КАҖ белән чиктәш.

Мәйданы

Свазиленд территориясе 17 363 кв. км били.

Төп шәһәрләр, административ бүленеш

Свазилендның башкаласы - Мбабане (административ), Лобамба (король резиденциясе). Иң эре шәһәрләр: Манзини (53 мең кеше), Мбабане (47 мең кеше).

Дәүләт төзелеше

Свазиленд - конституцион монархия. Дәүләт башы - король. Хөкүмәт башы - премьер-министр. Канун бирүче орган - ике палаталы парламент (Сенат һәм җыелыш Палатасы).

Табигате

Рельеф

Илнең көнбатышында 1220 м га күтәрелүче тау чылбыры урнашкан, ә үзәктә уртача биеклеге 610 м булган плато урнашкан, илнең көнчыгышын түбән ятучы вельд алып тора.

Геологик төзелеш һәм файдалы казылмалар

Илнең җирләре эчендә азбис, алтын, алмазлар запаслары бар.

Климат

Илнең климаты субтропиктан тропикка күчә торган, җәй көне дымлы. Уртача айлык температуралар +12°С тан +20°С га кадәр. Явым-төшемнәр илнең көнчыгышында 500-700 мм дан көнбатышта 1200-1400 мм һәм шуннан да күбрәккә кадәр була.

Эчке сулар

Илнең төп елгалары - Комати, Зур Усуту һәм Умбелузи.

Туфраклар һәм үсемлекләр

Көнбатышта үсемлекләр - акация һәм баобаб белән типик саванна, көнчыгышта ксерофит куаклыклар хөкем сөрә.

Хайваннар дөньясы

Хайваннар дөньясы Африка саванналары өчен типик: зәңгәр буйволлар, винтмөгез антилопалар, зебра, бегемотлар, елгаларда - крокодиллар.

Халкы һәм теле

Свазиленд халкы якынча 966 мең кеше, халыкның уртача тыгызлыгы 1 кв км га 56 кеше. Этник төркемнәр: свази - 90%, зулуслар - 2,3%, европалылар - 2,1%. Телләр: свази, инглиз теле (икесе дә дәүләт теле).

Дин

Ышанучылар күбесенчә христианнар, халыкның өчтән бер өлеше җирле традицион ышанулар тарафдарлары.

Кыскача тарихи тасвирлама

Свазилендның король йорты 400 елдан артык билгеле һәм Африкада иң борынгыларның берсе булып тора. XIX гасыр ахырында инглиз-бур сугышыннан соң Свазиленд Көньяк Африка Союзы хакимияте астына төшкән. 1907 елда Свазиленд Көньяк Африканың британия югары комиссары юрисдикциясенә тапшырылган. 1967 елда ил үзидарәгә хокукка ия булган, ә 1968 елның 6 сентябренда - тулы бәйсезлеккә ия булган. 1973 елда конституция гамәлдән чыгарылган һәм сәяси эшчәнлек тыелган. Король Собуз II үлеменнән соң илдә хаким булмаган - тәхеткә монархның 67 улының кайсысы менәчәге чишелгән. Бу проблема 1986 елда чишелгән.

Кыскача икътисади тасвирлама

Икътисади яктан әз үсеш алган ил. Төп авыл хуҗалыгы культуралар: мәккәй, шикәр камышы, цитруслылар, ананаслар, мамык. Читкә куып көтү хайванчылыгы. Азбис, ташкүмер, тимер рудасы чыгару. Урман кисү. Шикәр, агач эшкәртү, җимеш консерва заводлары. Экспорт: шикәр, консервланган җимешләр, ит, урман материаллары, азбис. Акча берәмлеге - лилангени, шулай ук көньяк Африка ранды ирекле йөрештә.

Кыскача мәдәният тасвирламасы

Сәнгать һәм архитектура. Лобамба. Свазилендның Милли Музее; парламент бинасы; королева-ана авылы.

Мәгариф

Свазилендта 830 җәмәгать мәктәбе, 34 танылган шәхси мәктәп һәм 14 танылмаган шәхси мәктәп бар. Илдә Свазиленд Университеты, Көньяк Африка Назарене Университеты һәм Свазиленд Христиан Университеты бар.

Чыганаклар

Энциклопедический справочник "Все страны мира", Издательство "ВЕЧЕ", 2003, авторы-составители И.О.Родина, Т.М.Пименова