Свазиленд

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Свазиленд latin yazuında])
Навигациягә күчү Эзләүгә күчү
Свазиленд
Flag of Eswatini.svg
Байрак
Coat of arms of Eswatini.svg
Илтамга
Шигарь We are a fortress Edit this on Wikidata
Башкала Лобамба, Мбабане
Халык саны 1 367 254 (2017) Edit this on Wikidata
Нигезләнгән 6 сентябрь 1968 Edit this on Wikidata
Сәгать кушагы UTC+02:00
Рәсми тел инглиз теле
География
Мәйдан 17,364.0 дүрткел киламитер
Координатлар 26.48333°S 31.43333°E Edit this on Wikidata
Сәясәт
Канун чыгару органы Свазиленд парламенты
Дәүләт башлыгы Мсвати III
Хөкүмәт башлыгы Барнабас Сибусисо Дламини
Икътисад
ТЭП $4409 миллион (2017) Edit this on Wikidata
Акча берәмлеге Свазиленд лилангение
Инфеләсә 9.0% (2016)
Эшсезлек дәрәҗәсе 22% (2014)[1]
Туу күрсәткече 3.266 (2014)[2]
КПҮИ 0.588 (2017)[3]
Яшәү озынлыгы 57.754 ел (2016)[4]
Башка мәгълүмат
Ярдәм телефоннары
  • 9-9-9 (пүлисә)[5]
  • 933 (янгын сакчылары)[6]
  • 977 (ашыгыч тыйб ярдәме)[6]
    • Электр аергычы төре BS 546[7]
    Автомобил хәрәкәте ягы сул[8]
    Челтәр көчәнеше 230 вольт[7]
    Телефон коды +268
    ISO 3166-1 коды SZ
    ХОК коды SWZ
    Интернет домены .sz

    Эсватини Патшалыгы[9], элеккеге Свазиленд Патшалыгы (ингл. Kingdom of Swaziland; свати Umbuso weSwatini) – Африканың көньяк-көнчыгыш өлешендә урнашкан, КАҖ белән чиктәш булган, кечкенә, дөньяның иң фәкыйрь илләренең берсе.

    Гомуми мәгълүмат[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Географик урнашуы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Свазиленд - Африканың көньяк-көнчыгышындагы дәүләт. Көнчыгышта Мозамбик белән, көньяк-көнчыгышта, көньякта, көнбатышта һәм төньякта КАҖ белән чиктәш.

    Мәйданы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Свазиленд территориясе 17 363 кв. км били.

    Төп шәһәрләр, административ бүленеш[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Свазилендның башкаласы - Мбабане (административ), Лобамба (король резиденциясе). Иң эре шәһәрләр: Манзини (53 мең кеше), Мбабане (47 мең кеше).

    Дәүләт төзелеше[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Свазиленд - конституцион монархия. Дәүләт башы - король. Хөкүмәт башы - премьер-министр. Канун бирүче орган - ике палаталы парламент (Сенат һәм җыелыш Палатасы).

    Табигате[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Рельеф[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Илнең көнбатышында 1220 м га күтәрелүче тау чылбыры урнашкан, ә үзәктә уртача биеклеге 610 м булган плато урнашкан, илнең көнчыгышын түбән ятучы вельд алып тора.

    Геологик төзелеш һәм файдалы казылмалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Илнең җирләре эчендә азбис, алтын, алмазлар запаслары бар.

    Климат[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Илнең климаты субтропиктан тропикка күчә торган, җәй көне дымлы. Уртача айлык температуралар +12°С тан +20°С га кадәр. Явым-төшемнәр илнең көнчыгышында 500-700 мм дан көнбатышта 1200-1400 мм һәм шуннан да күбрәккә кадәр була.

    Эчке сулар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Илнең төп елгалары - Комати, Зур Усуту һәм Умбелузи.

    Туфраклар һәм үсемлекләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Көнбатышта үсемлекләр - акация һәм баобаб белән типик саванна, көнчыгышта ксерофит куаклыклар хөкем сөрә.

    Хайваннар дөньясы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Хайваннар дөньясы Африка саванналары өчен типик: зәңгәр буйволлар, винтмөгез антилопалар, зебра, бегемотлар, елгаларда - крокодиллар.

    Халкы һәм теле[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Свазиленд халкы якынча 966 мең кеше, халыкның уртача тыгызлыгы 1 кв км га 56 кеше. Этник төркемнәр: свази - 90%, зулуслар - 2,3%, европалылар - 2,1%. Телләр: свази, инглиз теле (икесе дә дәүләт теле).

    Дин[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Ышанучылар күбесенчә христианнар, халыкның өчтән бер өлеше җирле традицион ышанулар тарафдарлары.

    Кыскача тарихи тасвирлама[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Свазилендның король йорты 400 елдан артык билгеле һәм Африкада иң борынгыларның берсе булып тора. XIX гасыр ахырында инглиз-бур сугышыннан соң Свазиленд Көньяк Африка Союзы хакимияте астына төшкән. 1907 елда Свазиленд Көньяк Африканың британия югары комиссары юрисдикциясенә тапшырылган. 1967 елда ил үзидарәгә хокукка ия булган, ә 1968 елның 6 сентябренда - тулы бәйсезлеккә ия булган. 1973 елда конституция гамәлдән чыгарылган һәм сәяси эшчәнлек тыелган. Король Собуз II үлеменнән соң илдә хаким булмаган - тәхеткә монархның 67 улының кайсысы менәчәге чишелгән. Бу проблема 1986 елда чишелгән.

    Кыскача икътисади тасвирлама[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Икътисади яктан әз үсеш алган ил. Төп авыл хуҗалыгы культуралар: мәккәй, шикәр камышы, цитруслылар, ананаслар, мамык. Читкә куып көтү хайванчылыгы. Азбис, ташкүмер, тимер рудасы чыгару. Урман кисү. Шикәр, агач эшкәртү, җимеш консерва заводлары. Экспорт: шикәр, консервланган җимешләр, ит, урман материаллары, азбис. Акча берәмлеге - лилангени, шулай ук көньяк Африка ранды ирекле йөрештә.

    Кыскача мәдәният тасвирламасы[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Сәнгать һәм архитектура. Лобамба. Свазилендның Милли Музее; парламент бинасы; королева-ана авылы.

    Мәгариф[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Свазилендта 830 җәмәгать мәктәбе, 34 танылган шәхси мәктәп һәм 14 танылмаган шәхси мәктәп бар. Илдә Свазиленд Университеты, Көньяк Африка Назарене Университеты һәм Свазиленд Христиан Университеты бар.

    Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    Энциклопедический справочник "Все страны мира", Издательство "ВЕЧЕ", 2003, авторы-составители И.О.Родина, Т.М.Пименова

    Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

    1. ↑ http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS.
    2. ↑ http://data.uis.unesco.org/index.aspx?queryid=239; Институт статистики ЮНЕСКО.
    3. ↑ http://hdr.undp.org/en/data; Отчёт о развитии человечества.
    4. ↑ http://data.uis.unesco.org/Index.aspx?DataSetCode=DEMO_DS; Институт статистики ЮНЕСКО.
    5. ↑ "International Numbering Resources Database"; подзаголовок: ITU-T E.129 National-only numbers linked with emergency services and other services of social value; тикшерү датасы: 3 июль 2016; мөхәррир: Халыкара иликтер элемтәсе береге.
    6. ↑ 6,0 6,1 "International Numbering Resources Database"; подзаголовок: ITU-T E.129 National-only numbers linked with emergency services and other services of social value; тикшерү датасы: 8 июль 2016; мөхәррир: Халыкара иликтер элемтәсе береге.
    7. ↑ 7,0 7,1 "World Plugs"; тикшерү датасы: 10 июнь 2016; мөхәррир: Халыкара иликтер тихникасы кәмисиясе.
    8. ↑ http://chartsbin.com/view/edr.
    9. ↑ Король Свазиленда переименовал государство в Королевство Эсватини. interfax.ru, 19.04.2018
    Чыганагы — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Свазиленд&oldid=2339152