Эчтәлеккә күчү

Бурунди

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Бурунди latin yazuında])
Бурунди
Lua хатасы: expandTemplate: template "lang-rn" does not exist.
Байрак[d]Илтамга[d]
Нигезләнү датасы 1 июль 1962
Сурәт
Рәсми исем Uburundi, République du Burundi[1] һәм Republic of Burundi[2]
Кыскача исем Burundi
Гомер озынлыгы 57,481 ел[3]
... хөрмәтенә аталган рунди теле
Демоним Burundian, burundi, burundier, Burundiano, Rundiyänan, بوروندي, بوروندية, بورونديون, בורונדי, בורונדית, burundezi, burundez, burundeză, বুরুন্ডীয়, burundese, burundesi, burundes, burundianu, burundiana, Burundano, burundés, burundesa, Burundais[1], Burundaise[1], burundezo, burundezi, بوروندي, بوروندية, بورونديين, بورونديات һәм Burúnach[4]
Рәсми тел рунди теле, француз теле һәм инглиз теле[5]
Гимн Бурунди гимны[d]
Мәдәният Бурунди мәдәнияте[d]
Шигарь тексты Ubumwe, Ibikorwa, Amajambere, Unité, Travail, Progrès, Единство, труд, прогрес, Unitate, Trudă, Progres һәм Beautiful Burundi
Дөнья кисәге Африка[6]
Дәүләт  Бурунди
Башкала Гитега[d]
Сәгать поясы UTC+02:00 һәм Africa/Bujumbura[d][7]
Иң көнчыгыш ноктасы 2°59′ к. к. 30°51′ кч. о.
Иң төньяк ноктасы 2°19′ к. к. 30°24′ кч. о.
Иң көньяк ноктасы 4°28′08″ к. к. 29°45′11″ кч. о.
Иң көнбатыш ноктасы 2°47′24″ к. к. 29°00′04″ кч. о.
Геомәгълүматлар Data:Burundi.map
Иң югары ноктасы Хеха тавы[d]
Иң түбән ноктасы Танганьика
Идарә итү формасы вәкиллекле демократия[d] һәм президент республикасы
Дәүләт башлыгы вазыйфасы Бурунди президенты[d]
Ил башлыгы Эварист Ндайишимие[d]
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы Бурунди премьер-министры[d]
Башкарма хакимият башлыгы Жерве Ндиракобука[d]
Башкарма хакимият Бурунди министрлар советы[d]
Канунбирү органы Бурунди парламенты[d]
Үзәк банкы Бурунди республикасы банкы[d]
Дипломатик мөнәсәбәтләр Германия, Франция, Кытай Җөмһүрияте, Америка Кушма Штатлары, Корея Халык Демократик Җөмһүрияте[8], Кытай һәм Гөрҗистан
Әгъзалык Берләшкән Милләтләр Оешмасы, АБ, Бөтендөнья сәүдә оешмасы, Халыкара реконструкция һәм үсеш банкы[d], Халыкара үсеш ассоциациясе[d], Халыкара финанс корпорациясе[d], Инвестицияләр иминлеген гарантияләү буенча күпъяклы агентлык[d], Инвестицион бәхәсләрне хәл итү буенча халыкара үзәк[d], Африка үсеш банкы[d][9], ЮНАМИД[d], Африка, Кариб диңгезе һәм Тын океан дәүләтләре[d], Интерпол[10][11], ХКТО[d][12][13], Мәгариф, фән һәм мәдәният сораулары буенча Берләшкән Милләтләр Оешмасы, АФРИСТАТ[d], Бөтендөнья почта берлеге[14][15], Халыкара телекоммуникацияләр берлеге[d][16], Франкофония[d], OIPC[d][17], Бөтендөнья метеорология оешмасы[18], Бөтендөнья сәламәтлек оешмасы[19], Үзәк Африка илләре икътисади берлеге[d], Бөтендөнья таможня оешмасы[d][20], Атом-төш коралларының таратылмау турында килешү[d][21] һәм African Continental Free Trade Area[d][22]
Балигълык яше 21 яшь
Никахка керү яше 21 яшь һәм 18 яшь
Халык саны 13 689 450 (2023)[23]
Ир-ат халкы 5 894 278[24], 6 066 599[24], 6 231 786[24] һәм 6 400 926[24]
Хатын-кыз халкы 5 980 560[24], 6 153 627[24], 6 319 427[24] һәм 6 488 650[24]
Административ бүленеше Бубанза[d], Бужумбура-Мэри[d], Бужумбура-Рурал[d], Бурури[d], Чанкузо[d], Кибитоке[d], Гитега[d], Карузи провинциясе[d], Каянза[d], Кирундо[d], Макамба[d], Мурамвия[d], Муйинга[d], Мваро[d], Нгози[d], Рутана[d] һәм Руйиги[d]
Акча берәмлеге Бурунди франкы[d]
Номиналь тулаем эчке продукт 2 775 798 697 $[25], 3 338 722 830 $[26], 195 999 989[27], 202 999 991[27], 213 500 005[27], 232 749 997[27], 260 750 007[27], 158 994 962[27], 165 444 571[27], 178 297 142[27], 183 199 999[27], 190 205 714[27], 242 732 571[27], 252 842 285[27], 246 804 571[27], 304 339 522[27], 345 263 492[27], 420 986 666[27], 448 412 753[27], 547 535 555[27], 610 225 555[27], 782 496 666[27], 919 726 666[27], 969 046 666[27], 1 013 222 222[27], 1 082 926 304[27], 987 143 931[27], 1 149 979 285[27], 1 201 725 497[27], 1 131 466 494[27], 1 082 403 219[27], 1 113 924 130[27], 1 132 101 252[27], 1 167 398 478[27], 1 083 037 670[27], 938 632 612[27], 925 030 590[27], 1 000 428 393[27], 869 033 856[27], 972 896 267[27], 893 770 740[27], 808 077 223[27], 870 486 065[27], 876 794 723[27], 825 394 519[27], 784 654 423[27], 915 257 323[27], 1 117 113 079[27], 1 273 375 078[27], 1 356 199 387[27], 1 611 835 857[27], 1 781 455 139[27], 2 032 135 192[27], 2 235 820 809[27], 2 333 341 334[27], 2 451 606 632[27], 2 705 783 329[27], 3 104 003 546[27], 2 644 487 776[27], 2 723 586 962[27], 2 667 182 199[27], 2 576 518 879[27], 2 649 680 261[27], 2 775 798 697[27], 3 338 722 827[27] һәм 2 642 161 668[27]
Кеше потенциалы үсеше индексы 0,426[28]
Inequality-adjusted Human Development Index 0,302[29]
Үз-үзенә кул салулар күрсәткече 9,1[30]
Эшсезлек дәрәҗәсе 7 ± 1 процент[31]
Штаб-фатирының урнашуы Бужумбура[d], Бурунди
Нәрсә белән чиктәш Конго Демократик Республикасы, Руанда һәм Танзания
Автомобил хәрәкәте ягы уң[d]
Челтәр көчәнеше 220 вольт[32]
Электр аергычы төре Europlug[d][32] һәм CEE 7/5[d][32]
Әүвәлгесе Бурунди патшалыгы (1680-1966)[d]
Алыштырган Бурунди патшалыгы (1680-1966)[d]
Кулланылган тел кисуахили теле[d], француз теле һәм рунди теле
Мәйдан 27 834 км²
Рәсми веб-сайт presidence.gov.bi(фр.)
Һәштәге Burundi
Югары дәрәҗәле Интернет домены .bi
Харита сурәте
Тематик география Бурунди географиясе[d]
Феноменның икътисады Бурунди икътисады[d]
Феноменның демографиясе Бурунди халкы[d]
Мәктәптә укымаган балалар саны 824 000[33]
Джини коэффициенты 38,6[34]
Өстәлгән кыйммәт салымы күләме 18 процент
Тулаем туулар коэффициенты 5,948[35]
Шәһәр халкы 1 587 191[24], 1 675 149[24], 1 764 450[24] һәм 1 858 290[24]
Авыл халкы 10 287 647[24], 10 545 078[24], 10 786 763[24] һәм 11 031 286[24]
Уку-язу нисбәте 85,5 процент[36]
Демократия индексы 2,14[37]
BTI Governance Index 2,77[38], 4,8[38], 4,55[38], 4,46[38], 4,14[38], 4,07[38], 3,29[38], 3,23[38] һәм 3,25[39]
BTI Status Index 3,58[38], 4,78[38], 4,54[38], 4,59[38], 4,41[38], 4,36[38], 3,97[38], 3,49[38] һәм 3,38[39]
Туым күрсәткече 36,323[24], 35,603[24], 34,842[24] һәм 34,109[24]
Үлем күрсәткече 7,352[24], 7,562[24], 7,474[24] һәм 7,311[24]
Happy Planet Index score 37,7[40]
Илнең мобиль коды 642
Илнең телефон коды +257
Гадәттән тыш хәлләрдә ярдәм телефоны 112[d][41], 113[d][41] һәм 117[d][41][41]
Номер тамгасы коды RU
Диңгездәге идентификацияләү номеры 609
Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме Төркем:Бурундида төшерелгән фильмнар[d]
Карта
 Бурунди Викиҗыентыкта

Буру́нди (Калып:Lang-rn һәм фр. Burundi), Буру́нди Җөмһүрияте (Калып:Lang-rn, фр. République du Burundi) — Үзәк Африкада урнашкан зур булмаган дәүләт, дөньяның иң фәкыйрь илләренең берсе. Төньякта Руанда, көнбатышта Конго Демократик Җөмһүрияте, көнчыгышта һәм көньяк-көнчыгышта Танзания белән чиктәш. Диңгезгә чыгышы юк. Көньяк-көнбатышта Танганьика күле белән чиктәш.

Бу төбәктә беренче яшәгән халык дип Тва пигмейлары фараз ителә.

Дәүләтнең бәйсезлеге 1962 елның 1 июлендә игълан ителде. Бәйсезлек көненнән соң илдә күп конфликтлар, граждан сугышы була. Соңгы елларда халыкара көчләрнең илдә булу сәбәпле дәүләттә чагыштырмача тынычлык хасил итә.

Илнең мәйданы 27 830 км² тәшкил итә. Чикләр озынлыгы — 974 км. Климат күбесенчә тропик. Уртача температура 20 °C.

Административ яктан дәүләт 17 провинциягә бүленә. Алар, үз чиратында, 117 коммунага бүленә.

Халык саны — 8 856 000 кеше. 80,9 % — хуту милләтеннән, 15,6 % — тутси, 1,6 % — лингала, 1,0 % — пигмейлар. Халык саны — 323,4 кеше/км². Шәһәрләрдә халыкның 10,0 %-ы яши.

Ил халкының (11,8 млн кеше, 2020 елга) 90 % ын христианнар (католиклар – 62,1 %, протестантлар – 23,9 %) тәшкил итә. 2 – 5 % ы (305 мең кеше) [42]ислам тарафдарлары [43].

  1. 1,0 1,1 1,2 http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf
  2. Official Names of the United Nations MembershipUN, 2016. — 5 p.
  3. ЮНЕСКО-ның статистика институты
  4. The National Terminology Database for Irish — 2006.
  5. http://www.iwacu-burundi.org/blogs/english/english-is-now-official-language-of-burundi/
  6. https://www.workwithdata.com/place/burundi
  7. https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/africa
  8. https://www.ncnk.org/sites/default/files/content/resources/publications/NCNK_Issue_Brief_DPRK_Diplomatic_Relations.pdf
  9. https://en.wikipedia.org/wiki/African_Development_Bank
  10. https://www.interpol.int/Member-countries/WorldИнтерпол.
  11. https://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Africa/BURUNDI
  12. https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/ХКТО.
  13. https://www.opcw.org/about-us/member-states/burundi
  14. http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html
  15. https://www.upu.int/en/Universal-Postal-Union/About-UPU/Member-Countries?csid=-1&cid=58
  16. https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8
  17. http://icdo.org/who-we-are/members/member-states.html
  18. https://public.wmo.int/en/members/burundi
  19. https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/
  20. https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf
  21. https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_parties_to_the_Treaty_on_the_Non-Proliferation_of_Nuclear_Weapons
  22. https://en.wikipedia.org/wiki/African_Continental_Free_Trade_Area#List_of_signatories_and_parties_to_the_agreement
  23. https://data.who.int/countries/108
  24. 24,00 24,01 24,02 24,03 24,04 24,05 24,06 24,07 24,08 24,09 24,10 24,11 24,12 24,13 24,14 24,15 24,16 24,17 24,18 24,19 24,20 24,21 24,22 24,23 (unspecified title)база данных Всемирного банка.
  25. https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CDБөтендөнья банкы.
  26. https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD?locations=BIБөтендөнья банкы.
  27. 27,00 27,01 27,02 27,03 27,04 27,05 27,06 27,07 27,08 27,09 27,10 27,11 27,12 27,13 27,14 27,15 27,16 27,17 27,18 27,19 27,20 27,21 27,22 27,23 27,24 27,25 27,26 27,27 27,28 27,29 27,30 27,31 27,32 27,33 27,34 27,35 27,36 27,37 27,38 27,39 27,40 27,41 27,42 27,43 27,44 27,45 27,46 27,47 27,48 27,49 27,50 27,51 27,52 27,53 27,54 27,55 27,56 27,57 27,58 27,59 27,60 27,61 27,62 27,63 https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD
  28. Отчёт о развитии человечестваПрограмма развития ООН, 2022.
  29. Отчёт о развитии человечестваПрограмма развития ООН, 2022.
  30. https://apps.who.int/gho/athena/data/xmart.csv?target=GHO/SDGSUICIDE,SDG_SH_STA_SCIDEN&profile=crosstable&filter=COUNTRY:*;REGION:*;AGEGROUP:-&x-sideaxis=COUNTRY;SEX&x-topaxis=GHO;YEAR
  31. http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS
  32. 32,0 32,1 32,2 World Plugs / мөхәррир Халыкара иликтер тихникасы кәмисиясе
  33. ЮНЕСКО-ның статистика институты
  34. https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI
  35. ЮНЕСКО-ның статистика институты
  36. https://knoema.com/atlas/Burundi/topics/Education/Literacy/Adult-literacy-rate
  37. 2020 Democracy Index
  38. 38,00 38,01 38,02 38,03 38,04 38,05 38,06 38,07 38,08 38,09 38,10 38,11 38,12 38,13 38,14 38,15 https://www.bti-project.org
  39. 39,0 39,1 https://bti-project.org/en/reports/country-dashboard/BDI
  40. https://happyplanetindex.org/countries/?c=BDI
  41. 41,0 41,1 41,2 41,3 International Numbering Resources Database: ITU-T E.129 National-only numbers linked with emergency services and other services of social value / мөхәррир Халыкара телекоммуникацияләр берлеге
  42. . — ISBN 978-0-19-533770-9.
  43. Burundi, U.S. Department of State. 24 май 2017 тикшерелде.