Эчтәлеккә күчү

Бурунди

Сылтамалар өстәү
Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Бурунди latin yazuında])
Бурунди
Lua хатасы: expandTemplate: template "lang-rn" does not exist.
Байрак[d]Илтамга[d]
Нигезләнү датасы 1 июль 1962
Сурәт
Рәсми исем Uburundi, République du Burundi[1] һәм Republic of Burundi[2]
Кыскача исем Burundi
Гомер озынлыгы 57,481 ел[3]
... хөрмәтенә аталган рунди теле
Демоним Burundian, burundi, burundier, Burundiano, Rundiyänan, بوروندي, بوروندية, بورونديون, בורונדי, בורונדית, burundezi, burundez, burundeză, বুরুন্ডীয়, burundese, burundesi, burundes, burundianu, burundiana, Burundano, burundés, burundesa, Burundais[1], Burundaise[1], burundezo, burundezi, بوروندي, بوروندية, بورونديين, بورونديات һәм Burúnach[4]
Рәсми тел рунди теле, француз теле һәм инглиз теле[5]
Гимн Бурунди гимны[d]
Мәдәният Бурунди мәдәнияте[d]
Шигарь тексты Ubumwe, Ibikorwa, Amajambere, Unité, Travail, Progrès, Единство, труд, прогрес, Unitate, Trudă, Progres һәм Beautiful Burundi
Дөнья кисәге Африка[6]
Дәүләт  Бурунди
Башкала Гитега[d]
Сәгать поясы UTC+02:00 һәм Africa/Bujumbura[d][7]
Иң көнчыгыш ноктасы 2°59′ к. к. 30°51′ кч. о.
Иң төньяк ноктасы 2°19′ к. к. 30°24′ кч. о.
Иң көньяк ноктасы 4°28′08″ к. к. 29°45′11″ кч. о.
Иң көнбатыш ноктасы 2°47′24″ к. к. 29°00′04″ кч. о.
Геомәгълүматлар Data:Burundi.map
Иң югары ноктасы Хеха тавы[d]
Иң түбән ноктасы Танганьика
Идарә итү формасы вәкиллекле демократия[d] һәм президент республикасы
Дәүләт башлыгы вазыйфасы Бурунди президенты[d]
Ил башлыгы Эварист Ндайишимие[d]
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы Бурунди премьер-министры[d]
Башкарма хакимият башлыгы Жерве Ндиракобука[d]
Башкарма хакимият Бурунди министрлар советы[d]
Канунбирү органы Бурунди парламенты[d]
Үзәк банкы Бурунди республикасы банкы[d]
Дипломатик мөнәсәбәтләр Германия, Франция, Кытай Җөмһүрияте, Америка Кушма Штатлары, Корея Халык Демократик Җөмһүрияте[8], Кытай һәм Гөрҗистан
Әгъзалык Берләшкән Милләтләр Оешмасы, АБ, Бөтендөнья сәүдә оешмасы, Халыкара реконструкция һәм үсеш банкы[d], Халыкара үсеш ассоциациясе[d], Халыкара финанс корпорациясе[d], Инвестицияләр иминлеген гарантияләү буенча күпъяклы агентлык[d], Инвестицион бәхәсләрне хәл итү буенча халыкара үзәк[d], Африка үсеш банкы[d][9], ЮНАМИД[d], Африка, Кариб диңгезе һәм Тын океан дәүләтләре[d], Интерпол[10][11], ХКТО[d][12][13], Мәгариф, фән һәм мәдәният сораулары буенча Берләшкән Милләтләр Оешмасы, АФРИСТАТ[d], Бөтендөнья почта берлеге[14][15], Халыкара телекоммуникацияләр берлеге[d][16], Франкофония[d], OIPC[d][17], Бөтендөнья метеорология оешмасы[18], Бөтендөнья сәламәтлек оешмасы[19], Үзәк Африка илләре икътисади берлеге[d], Бөтендөнья таможня оешмасы[d][20], Атом-төш коралларының таратылмау турында килешү[d][21] һәм African Continental Free Trade Area[d][22]
Балигълык яше 21 яшь
Никахка керү яше 21 яшь һәм 18 яшь
Халык саны 13 689 450 (2023)[23]
Ир-ат халкы 5 894 278[24], 6 066 599[24], 6 231 786[24] һәм 6 400 926[24]
Хатын-кыз халкы 5 980 560[24], 6 153 627[24], 6 319 427[24] һәм 6 488 650[24]
Административ бүленеше Бубанза[d], Бужумбура-Мэри[d], Бужумбура-Рурал[d], Бурури[d], Чанкузо[d], Кибитоке[d], Гитега[d], Карузи провинциясе[d], Каянза[d], Кирундо[d], Макамба[d], Мурамвия[d], Муйинга[d], Мваро[d], Нгози[d], Рутана[d] һәм Руйиги[d]
Акча берәмлеге Бурунди франкы[d]
Номиналь тулаем эчке продукт 2 775 798 697 $[25], 3 338 722 830 $[26], 195 999 989[27], 202 999 991[27], 213 500 005[27], 232 749 997[27], 260 750 007[27], 158 994 962[27], 165 444 571[27], 178 297 142[27], 183 199 999[27], 190 205 714[27], 242 732 571[27], 252 842 285[27], 246 804 571[27], 304 339 522[27], 345 263 492[27], 420 986 666[27], 448 412 753[27], 547 535 555[27], 610 225 555[27], 782 496 666[27], 919 726 666[27], 969 046 666[27], 1 013 222 222[27], 1 082 926 304[27], 987 143 931[27], 1 149 979 285[27], 1 201 725 497[27], 1 131 466 494[27], 1 082 403 219[27], 1 113 924 130[27], 1 132 101 252[27], 1 167 398 478[27], 1 083 037 670[27], 938 632 612[27], 925 030 590[27], 1 000 428 393[27], 869 033 856[27], 972 896 267[27], 893 770 740[27], 808 077 223[27], 870 486 065[27], 876 794 723[27], 825 394 519[27], 784 654 423[27], 915 257 323[27], 1 117 113 079[27], 1 273 375 078[27], 1 356 199 387[27], 1 611 835 857[27], 1 781 455 139[27], 2 032 135 192[27], 2 235 820 809[27], 2 333 341 334[27], 2 451 606 632[27], 2 705 783 329[27], 3 104 003 546[27], 2 644 487 776[27], 2 723 586 962[27], 2 667 182 199[27], 2 576 518 879[27], 2 649 680 261[27], 2 775 798 697[27], 3 338 722 827[27] һәм 2 642 161 668[27]
Кеше потенциалы үсеше индексы 0,426[28]
Inequality-adjusted Human Development Index 0,302[29]
Үз-үзенә кул салулар күрсәткече 9,1[30]
Эшсезлек дәрәҗәсе 7 ± 1 процент[31]
Штаб-фатирының урнашуы Бужумбура[d], Бурунди
Нәрсә белән чиктәш Конго Демократик Республикасы, Руанда һәм Танзания
Автомобил хәрәкәте ягы уң[d]
Челтәр көчәнеше 220 вольт[32]
Электр аергычы төре Europlug[d][32] һәм CEE 7/5[d][32]
Әүвәлгесе Бурунди патшалыгы (1680-1966)[d]
Алыштырган Бурунди патшалыгы (1680-1966)[d]
Кулланылган тел кисуахили теле[d], француз теле һәм рунди теле
Мәйдан 27 834 км²
Рәсми веб-сайт presidence.gov.bi​(фр.)
Һәштәге Burundi
Югары дәрәҗәле Интернет домены .bi
Харита сурәте
Тематик география Бурунди географиясе[d]
Феноменның икътисады Бурунди икътисады[d]
Феноменның демографиясе Бурунди халкы[d]
Мәктәптә укымаган балалар саны 824 000[33]
Джини коэффициенты 38,6[34]
Өстәлгән кыйммәт салымы күләме 18 процент
Тулаем туулар коэффициенты 5,948[35]
Шәһәр халкы 1 587 191[24], 1 675 149[24], 1 764 450[24] һәм 1 858 290[24]
Авыл халкы 10 287 647[24], 10 545 078[24], 10 786 763[24] һәм 11 031 286[24]
Уку-язу нисбәте 85,5 процент[36]
Демократия индексы 2,14[37]
BTI Governance Index 2,77[38], 4,8[38], 4,55[38], 4,46[38], 4,14[38], 4,07[38], 3,29[38], 3,23[38] һәм 3,25[39]
BTI Status Index 3,58[38], 4,78[38], 4,54[38], 4,59[38], 4,41[38], 4,36[38], 3,97[38], 3,49[38] һәм 3,38[39]
Туым күрсәткече 36,323[24], 35,603[24], 34,842[24] һәм 34,109[24]
Үлем күрсәткече 7,352[24], 7,562[24], 7,474[24] һәм 7,311[24]
Happy Planet Index score 37,7[40]
Илнең мобиль коды 642
Илнең телефон коды +257
Гадәттән тыш хәлләрдә ярдәм телефоны 112[d][41], 113[d][41] һәм 117[d][41][41]
Номер тамгасы коды RU
Диңгездәге идентификацияләү номеры 609
Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме Төркем:Бурундида төшерелгән фильмнар[d]
Карта
 Бурунди Викиҗыентыкта

Буру́нди (Калып:Lang-rn һәм фр. Burundi), Буру́нди Җөмһүрияте (Калып:Lang-rn, фр. République du Burundi) — Үзәк Африкада урнашкан зур булмаган дәүләт, дөньяның иң фәкыйрь илләренең берсе. Төньякта Руанда, көнбатышта Конго Демократик Җөмһүрияте, көнчыгышта һәм көньяк-көнчыгышта Танзания белән чиктәш. Диңгезгә чыгышы юк. Көньяк-көнбатышта Танганьика күле белән чиктәш.

Бу төбәктә беренче яшәгән халык дип Тва пигмейлары фараз ителә.

Дәүләтнең бәйсезлеге 1962 елның 1 июлендә игълан ителде. Бәйсезлек көненнән соң илдә күп конфликтлар, граждан сугышы була. Соңгы елларда халыкара көчләрнең илдә булу сәбәпле дәүләттә чагыштырмача тынычлык хасил итә.

Илнең мәйданы 27 830 км² тәшкил итә. Чикләр озынлыгы — 974 км. Климат күбесенчә тропик. Уртача температура 20 °C.

Административ яктан дәүләт 17 провинциягә бүленә. Алар, үз чиратында, 117 коммунага бүленә.

Халык саны — 8 856 000 кеше. 80,9 % — хуту милләтеннән, 15,6 % — тутси, 1,6 % — лингала, 1,0 % — пигмейлар. Халык саны — 323,4 кеше/км². Шәһәрләрдә халыкның 10,0 %-ы яши.

Дин

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Ил халкының (11,8 млн кеше, 2020 елга) 90 % ын христианнар (католиклар – 62,1 %, протестантлар – 23,9 %) тәшкил итә. 2 – 5 % ы (305 мең кеше) [42] ― ислам тарафдарлары [43].

Искәрмәләр

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf
  2. ↑ Official Names of the United Nations Membership — UN, 2016. — 5 p.
  3. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  4. ↑ The National Terminology Database for Irish — 2006.
  5. ↑ http://www.iwacu-burundi.org/blogs/english/english-is-now-official-language-of-burundi/
  6. ↑ https://www.workwithdata.com/place/burundi
  7. ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/africa
  8. ↑ https://www.ncnk.org/sites/default/files/content/resources/publications/NCNK_Issue_Brief_DPRK_Diplomatic_Relations.pdf
  9. ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/African_Development_Bank
  10. ↑ https://www.interpol.int/Member-countries/World — Интерпол.
  11. ↑ https://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Africa/BURUNDI
  12. ↑ https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/ — ХКТО.
  13. ↑ https://www.opcw.org/about-us/member-states/burundi
  14. ↑ http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html
  15. ↑ https://www.upu.int/en/Universal-Postal-Union/About-UPU/Member-Countries?csid=-1&cid=58
  16. ↑ https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8
  17. ↑ http://icdo.org/who-we-are/members/member-states.html
  18. ↑ https://public.wmo.int/en/members/burundi
  19. ↑ https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/
  20. ↑ https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf
  21. ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_parties_to_the_Treaty_on_the_Non-Proliferation_of_Nuclear_Weapons
  22. ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/African_Continental_Free_Trade_Area#List_of_signatories_and_parties_to_the_agreement
  23. ↑ https://data.who.int/countries/108
  24. ↑ 24,00 24,01 24,02 24,03 24,04 24,05 24,06 24,07 24,08 24,09 24,10 24,11 24,12 24,13 24,14 24,15 24,16 24,17 24,18 24,19 24,20 24,21 24,22 24,23 (unspecified title) — база данных Всемирного банка.
  25. ↑ https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD — Бөтендөнья банкы.
  26. ↑ https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD?locations=BI — Бөтендөнья банкы.
  27. ↑ 27,00 27,01 27,02 27,03 27,04 27,05 27,06 27,07 27,08 27,09 27,10 27,11 27,12 27,13 27,14 27,15 27,16 27,17 27,18 27,19 27,20 27,21 27,22 27,23 27,24 27,25 27,26 27,27 27,28 27,29 27,30 27,31 27,32 27,33 27,34 27,35 27,36 27,37 27,38 27,39 27,40 27,41 27,42 27,43 27,44 27,45 27,46 27,47 27,48 27,49 27,50 27,51 27,52 27,53 27,54 27,55 27,56 27,57 27,58 27,59 27,60 27,61 27,62 27,63 https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD
  28. ↑ Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
  29. ↑ Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
  30. ↑ https://apps.who.int/gho/athena/data/xmart.csv?target=GHO/SDGSUICIDE,SDG_SH_STA_SCIDEN&profile=crosstable&filter=COUNTRY:*;REGION:*;AGEGROUP:-&x-sideaxis=COUNTRY;SEX&x-topaxis=GHO;YEAR
  31. ↑ http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS
  32. ↑ 32,0 32,1 32,2 World Plugs / мөхәррир Халыкара иликтер тихникасы кәмисиясе
  33. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  34. ↑ https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI
  35. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  36. ↑ https://knoema.com/atlas/Burundi/topics/Education/Literacy/Adult-literacy-rate
  37. ↑ 2020 Democracy Index
  38. ↑ 38,00 38,01 38,02 38,03 38,04 38,05 38,06 38,07 38,08 38,09 38,10 38,11 38,12 38,13 38,14 38,15 https://www.bti-project.org
  39. ↑ 39,0 39,1 https://bti-project.org/en/reports/country-dashboard/BDI
  40. ↑ https://happyplanetindex.org/countries/?c=BDI
  41. ↑ 41,0 41,1 41,2 41,3 International Numbering Resources Database: ITU-T E.129 National-only numbers linked with emergency services and other services of social value / мөхәррир Халыкара телекоммуникацияләр берлеге
  42. ↑ . — ISBN 978-0-19-533770-9.
  43. ↑ Burundi, U.S. Department of State. 24 май 2017 тикшерелде.

Сылтамалар

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Викиҗыентыктагы медиафайллар?

Моны да карагыз

[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Бурунди&oldid=4248499