Муса Җәлил һәйкәле (Яр Чаллы)

Бу терминның башка аңлатмалары да бар, аларны карау өчен Муса Җәлил һәйкәле битенә күчегез.

Һәйкәл
Муса Җәлилгә һәйкәл
Муса Җәлилгә һәйкәл
Урын	Яр Чаллы,
Сынчы	Лидия Зимина Георгий Иванов
Төзелеш датасы	1985 ел
Материал	кызыл гранит

Муса Җәлилгә һәйкәл Татарстан АССРның (1991 елдан Татарстан) Яр Чаллы шәһәрендә урнашкан.
Авторлары — Лидия Зимина һәм Георгий Иванов.
Кызыл граниттан эшләнгән.

Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Һәйкәл 1985 елда Яр Чаллының Муса Җәлил проспектындагы Муса Җәлил паркында (скверында) Муса Җәлилнең мемориаль комплексында куелган. Әлеге комплекс, Җиңүнең 40 еллыгы уңаеннан, Яр Чаллы шәһәренең Комсомол районы хезмәт оешмалары көче белән ачылган.
Яр Чаллының беренче проспектына, беренче скверына Муса Җәлил исеме бирелә.
Социалистик Хезмәт Батыры Вәзил Мәүликов бригадасы, Муса Җәлилне үз бригадаларына алып, аңа язылган хезмәт хакын ССРБ тынычлык фондына күчереп бара^[1].

Сыйфатлама[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Һәйкәл шагыйрьнең барельефы урнаштырылган стелла шәкелендә эшләнгән. Үзәккә таба өскә күтәрелеп килүче түгәрәк аслыкка ак мәрмәрдән симметрияле, кылычны хәтерләтүче ике канат урнаштырылган.
Стелланың өске өлешендәге кызыл гранит байракка шагыйрьнең кызыл граниттан эшләнгән барельефы беркетелгән^[2].

Һәйкәлнең артында «Мелита» мех сәүдәсе үзәгенең цилиндрга охшатып эшләнгән бинасы (Гагарин ур., 19) төзелгән.
2006 елда, каһарман шагыйрьнең 100 еллыгына, сквер һәм һәйкәлгә реконструкция үткәрелгән.

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Памятник Джалилю(үле сылтама)
Карта памяти

Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Моны да карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

к·б·ү Муса Җәлил
Урыннар	• Мостафа • «Хөсәения» • Ксения гимназиясе • Горький урамы, 17 • Ершов урамы, 2/1 • «Татарстан» гәҗите мөхәрририяте бинасы • Матбугат йорты • Татар опера студиясе • Мәскәү хәрби-сәяси училищесы • Моабит төрмәсе • Плетцензее төрмәсе
Басмалар	• Кызыл йолдыз • Кечкенә иптәшләр • Октябрь баласы • «Кызыл Татарстан» • Коммунист • Отвага
Әсәрләр	• Хат ташучы • Илдар • Алтынчәч • Моабит дәфтәре
Даирәсе	Төхфәт Ченәкәй (остазы, дусты) • Хәдичә Җәлил (сеңлесе) • Рауза Хисмәтуллина (язылышмаган хатыны) • Альберт Җәлилов (улы) • Зәкия Садыйкова (язылышмаган хатыны) • Люция Җәлилова (кызы) • Әминә Җәлилова (хатыны) • Чулпан Җәлилова (кызы) • Маһинур Фәйзуллина (биограф) • Лилиан Наврозашвили (оныгы) • Җәлилчеләр
Хәтер	Урамнар (Казан • Чаллы • Минзәлә • Бөгелмә • Белорет • Ишембай • Алабуга • Күмертау • Стәрлетамак • Учалы) • Һәйкәлләр (Казан (1960) • Казан (1966) • Чаллы • Түбән Кама • Мәскәү (2008) • Мәскәү (2012) • Санкт-Петербург • Тосно • Үләнкүл • Чиләбе • Ырынбур • Мостафа • Әсәкәй • Екатеринбург • Серов • Күкчәтау • Үскәмән • Якутск • Симәй • Музейлар ( Казан • Минзәлә • Мостафа • Карадуган) • Башкалар ( бистә • театр • опера • көллият • премия)

к б ү Татарстан Республикасының шәһәр округлары һәм муниципаль районнарындагы һәйкәлләр (төркем)
Казан (төркем)	• Вахитов районы: Александр Пушкин • Владимир Ленин (Ирек мәйд.) • Габдулла Тукай (Пушкин ур.) • Габдулла Тукай (Театр ур.) • Державин • Казан Кирмәне төзүчеләре • Карл Фукс • Лев Толстой (Толстой ур.) • Лев Толстой (КФУ) • Николай Лобачевский (КФУ) • Муса Җәлил (Кремль) • Рудольф Нуриев • Тайказан • Хәйрияче • Хөррият • Фёдор Шаляпин • Шиһабетдин Мәрҗани • Һади Такташ • Авиатөзелеш районы: Муса Җәлил • Идел буе районы: Мостай Кәрим • Киров районы: • Мәскәү районы: Андрей Туполев • Совет районы: • Яңа Савин районы: Артём Айдинов • Петр белән Феврония
Чаллы (төркем)	• Үзәк район: • Автозавод районы: Габдулла Тукай • Дмитрий Бәдретдинов • Комсомол районы: Ватан-ана • Владимир Высоцкий • Муса Җәлил
Азнакай районы (төркем)	• Азнакай: • башка ТПлар:
Аксубай районы (төркем)	• Аксубай: • башка ТПлар:
Актаныш районы (төркем)	• Актаныш: • башка ТПлар: Минтимер Шәймиев (Әнәк)
Алабуга районы (төркем)	• Алабуга: Дмитрий Стахеев • Япон хәрби әсирләре • башка ТПлар:
Алексеевск районы (төркем)	• Алексеевское: • Биләр: • башка ТПлар:
Апас районы (төркем)	• Апас: • башка ТПлар:
Арча районы (төркем)	• Арча: • башка ТПлар:
Әгерҗе районы (төркем)	• Әгерҗе: • башка ТПлар:
Әлки районы (төркем)	• Базарлы Матак: • башка ТПлар:
Әлмәт районы (төркем)	• Әлмәт: • башка ТПлар:
Әтнә районы (төркем)	• Олы Әтнә: • башка ТПлар:
Балтач районы (төркем)	• Балтач: • башка ТПлар:
Балык Бистәсе районы (төркем)	• Балык Бистәсе: • башка ТПлар:
Баулы районы (төркем)	• Баулы: • башка ТПлар:
Биектау районы (төркем)	• Биектау тимер юл станциясе бистәсе: • башка ТПлар:
Бөгелмә районы (төркем)	• Бөгелмә: Бөгелмә колхозчысы • Гаяр солдат Швейк • башка ТПлар:
Буа районы (төркем)	• Буа: • башка ТПлар:
Зәй районы (төркем)	• Зәй: • башка ТПлар:
Кайбыч районы (төркем)	• Олы Кайбыч: • Иске Чәчкаб: Бөек Ватан сугышы геройлары • Бөек Ватан сугышы геройлары (яңа) • Казан каймасы • башка ТПлар:
Кама Тамагы районы (төркем)	• Кама Тамагы: • башка ТПлар:
Кукмара районы (төркем)	• Кукмара: • башка ТПлар:
Лаеш районы (төркем)	• Лаеш: • башка ТПлар:
Лениногорск районы (төркем)	• Лениногорск: • башка ТПлар:
Мамадыш районы (төркем)	• Мамадыш: • башка ТПлар:
Менделеевск районы (төркем)	• Менделеевск: Тыл хезмәтчәннәре һәм сугыш чоры балалары • башка ТПлар:
Минзәлә районы (төркем)	• Минзәлә: • башка ТПлар:
Мөслим районы (төркем)	• Мөслим: • башка ТПлар:
Норлат районы (төркем)	• Норлат: • башка ТПлар:
Питрәч районы (төркем)	• Питрәч: • башка ТПлар:
Саба районы (төркем)	• Байлар Сабасы: • башка ТПлар:
Сарман районы (төркем)	• Сарман: • башка ТПлар:
Спас районы (төркем)	• Болгар: • башка ТПлар:
Теләче районы (төркем)	• Теләче: • башка ТПлар:
Түбән Кама районы (төркем)	• Түбән Кама: Габдулла Тукай (Тукай ур.) • Габдулла Тукай (Актүбә ур.) • Муса Җәлил • Тыл хезмәтчәннәре һәм сугыш чоры балалары • башка ТПлар:
Тәтеш районы (төркем)	• Тәтеш: • башка ТПлар:
Чирмешән районы (төркем)	• Чирмешән: • башка ТПлар:
Чистай районы (төркем)	• Чистай: Тыл хезмәтчәннәре һәм сугыш чоры балалары • башка ТПлар:
Чүпрәле районы (төркем)	• Иске Чүпрәле: • башка ТПлар:
Югары Ослан районы (төркем)	• Югары Ослан: • башка ТПлар:
Ютазы районы (төркем)	• Ютазы: • башка ТПлар:
Яшел Үзән районы (төркем)	• Яшел Үзән: • башка ТПлар: Сәяси золым корбаннары (Зөя)
Яңа Чишмә районы (төркем)	• Яңа Чишмә: • башка ТПлар:
Татарстан Республикасы Мәдәният министрлыгы Татарстан Республикасы Дәүләт Советының Мәгариф, мәдәният, фән һәм милли мәсьәләләр комитеты Россия Федерациясе мәдәният министрлыгы РФ Федераль Җыелышының Дәүләт Думасындагы Мәдәният комитеты РФ Федераль Җыелышының Федерация Советындагы Фән, мәгариф һәм мәдәният комитеты Мәгариф, фән һәм мәдәният сораулары буенча Берләшкән Милләтләр Оешмасы

Яр Чаллының истәлекле урыннары

Гыйбадәт корылмалары

к б ү Музейлар һәм галереялар
Шәһәр тарихы музее (экология музее) \| Картиналар галереясы \| Автомобиль гаскәрләре тарихы һәм сугышчан даны музее

к б ү Театрлар
Татар драма театры \| Рус драма театры \| Курчак театры \| «Ключ» яшьләр театры \| «Болгар» бию театры \| Liberta театры

к б ү Һәйкәлләр, мемориаллар
Муса Җәлил һәйкәле \| Тукай һәйкәле \| «Ватан-ана» мемориаль комплексы \| Высоцкий һәйкәле \| Авангард сыннар (Энтузиастлар бульвары)

к б ү Парк һәм скверлар
Җиңү паркы \| Мәдәният һәм ял паркы \| «Яр буе» паркы \| Гренада паркы \| Комсомол паркы \| Сидоровка паркы \| Кереселидзе бульвары \| Высоцкий мәйданы\| Габдулла Тукай яр буе урамы Тукай скверы \| Сергей Титов скверы