Нократ татарлары

Бу терминның башка аңлатмалары да бар, аларны карау өчен Татарлар (мәгънәләр) битенә күчегез.

Нократ татарлары — казан татарларының этнографик төркеме. Удмуртиядә (Юкамен районы, Глазов районы, Балезино районы, Яр районы) һәм Киров өлкәсендә яшиләр. Нократ (карин), Чүпче (Югары Чүпче) астөркемнәренә бүленәләр.

Ар теле йогынты ясаган татар теленең нократ сөйләшендә сөйләшәләр. Мәдәни яктан казан татарлары, арлар һәм бисермәннәр йогынтысында формалашканнар.

Нократ татарлары — казан татарларының этнографик бер төркеме. Вятка — Нократның сулъяк кушылдыгы Чүпче елгасы буенда яшәүче бу татарлар төркемчәлек исеме итеп үзләренең тарихи үзәге булган Нократ (Карино) авылы атамасын алганнар. Бу авыл 1542 елгы чыганакларда Вятка җирендәге шәһәрләр белән бергә искә алына. Авыл янында әле хәзер дә элек ныгытмалары булган шәһәрчек эзләре бар. Тарихчы галимнәр Р.Н. Степанов, М. Г. Госманов фикере буенча, урта гасырларда Нократ аерым кенәзлек үзәге булган. Нократ татарлары бүгенге административ бүленеш буенча Киров өлкәсенә (Слободск р-ны) һәм Удмурт республикасына (Юкамен, Балезин Һем Глазов районнары) карыйлар. Революциягә кадәр бу төбәк Вятка губернасының Слободск һәм Глазов өлкәләренә кергән. Нократ татарлары күп санлы түгел: 1920 елларда алар 15 мең кеше чамасы исәпләнгән (барлыгы 40 тан артык авыл) Нократ татарлары актив миграцион процессларга катнашканнар. Мәсәлән, Алабуга ягы татарларының шактый өлеше — нократ татарларыннан, бер өлеше Башкортстанга да күчкән, Казан артына да килеп чыккан.

Әдәбият[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Баязитова Ф.С. Нократ сөйләше: рухи мирас. Гаилә-көнкүреш һәм йола терминологиясе, фольклор. – Казан, 2006.
Исхаков Д.М. Нократ татарлары // Казан утлары. – 1990. – № 3. – 175-179 б.
Исхаков Д.М. Новое в энографических исследованиях татарского народа. – Казань, 1978.
Исхаков Д.М. Татаро-бесермянские этнические связи как модель взаимодействия булгарского и золотоордынско-тюркского этносов // Изучение преемственности этнокультурных явлений. – М., 1980.

Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Татарский энциклопедический словарь. - Казань: Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 1998 - 703 с., илл

Моны да карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Ар ягы бәкләре

к б ү Татарлар
Мәдәният	Язу • Әдәбият • Музыка (Халык музыкасы, Профессиональ музыка) • Кухня • Сынлы сәнгать • Архитектура • Театр • Спорт • Уеннар • Бию • Киемнәр • Бәйрәмнәр (Сабан туе) • Исемнәр • Татнет • Мишәрләр мәдәнияте
Татарларның дөнья буенча таралышы	Русия Федерациясе татарлары • (Татарстан татарлары • Башкортстан татарлары • Яңа Кала татарлары • Касыйм татарлары (Кадом татарлары • Кормыш татарлары) • Себер татарлары • Әстерхан өлкәсе татарлары • Мәскәү татарлары • Нижгар татарлары • Санкт-Петербург татарлары • Пермь татарлары • Иркутск өлкәсе татарлары • Курган татарлары • Кострома татарлары • Мари Иле татарлары • Киров өлкәсе татарлары • Төмән өлкәсе татарлары • Чуашстан татарлары) Австралия татарлары • АКШ татарлары • Әфганстан татарлары • Болгария татарлары • Казакъстан татарлары • Кытай татарлары • Польша-Литва татарлары • Румыния татарлары • Таҗикстан татарлары • Төркия татарлары • Украина татарлары • Финляндия татарлары • Чехия татарлары • Япония татарлары
Дингә мөнәсәбәт	Ислам • Православлык (Иске йолалык) • Керәшен татарлары
Татар теле	Диалектлар (Мишәр • Казан • Себер (Бараба • Том • Тубыл) ) • Кырым татар теле • Добруҗа татар теле • Татар-рус ике теллелеге
Этнографик төркемнәр	Казан татарлары (Нократ татарлары) • Эчкен татарлары • Мишәрләр (Сасов татарлары) • Касыйм татарлары • Керәшен татарлары (Нугайбәкләр) • Себер татарлары (Бараба татарлары • Том татарлары • Яүштә татарлары • Чат татарлары • Калмак татарлары • Об татарлары • Саз татарлары • Бохара татарлары) • Әстерхан татарлары (Болгар татарлары • Алабугат татарлары • Йорт татарлары • Кундра татарлары • Карагашлар) • Дунай татарлары • Кырым татарлары • Яңа Кала татарлары• Каракалпак татарлары • Польша-Литва татарлары
Башка	Тарих • Этнография • Этногенез • Халык хәрәкәте (Солтангалиевчылык) • Пантатаризм • Йомышлы татарлар (Романов татарлары • Ар ягы бәкләре • Дон татар-казаклары • Ырынбур татар-казаклары • Урал татар-казаклары • Себер татар-казаклары • Типтәрләр)