Мишәрләр

	Мишәрләр
гомуми сан	787 (2021)
яшәү җире	Россия; Пенза өлкәсе; Мордовия; Түбән Новгород өлкәсе; Чуашия; Сембер өлкәсе; Татарстан; Самар өлкәсе; Сарытау өлкәсе; Волгоград өлкәсе; Ырынбур өлкәсе; Башкортстан;
Теле	Мишәр диалекты
Дине	мөселман-сөнниләр
Бүтән халыкка керүе	татарлар
Кардәш халыклары:	казан татарлары, башкортлар
	Мишәрләр Викиҗыентыкта

Бу терминның башка аңлатмалары да бар, аларны карау өчен Татарлар (мәгънәләр) битенә күчегез.

Мишәрләр (рус. мишари, мещеряки) — татар халкының этник төркеме. Татар теленең көнбатыш диалектында сөйләшәләр, ул үз чиратында икегә аерыла: ц- һәм ч- диалектларына. Ышанучылар нигездә Ислам динендә.

Төньяк Урал якларда 1798—1855 елларда шул үк аталыш белән Башкорт-Мишәр Гәскәре (рус. Башкиро-Мещерякское Войско) хәрби әгъзалары булганнар.

Мишәрләрнең формалашуы территориясе Идел елгасының уң яры. Төньякта бу җирләр Ука елгасының агымы белән чикләнә.

Мишәрләрнең килеп чыгышы турында берничә фараз бар:

XIX гасырда галимнәр арасында аларның төркиләштерелгән фин-угыр мещёра кабиләсеннән килеп чыкканлыгы турындагы фикер өстенлек итә^[2].
Кайбер галимнәр буенча (Чекалин, Магницкий. Можаровский) мишәрләр Идел буе Болгарына кергән кабиләләрнең берсе — бортаслардан чыккан. Бортасларның чыгышы да бәхәсле сорау, аңа өч караш бар: төрки, фарсы, фин-угыр кабиләләрдән чыккан халык. А. Х. Халиков буенча мишәрләр — болгарлашкан бортаслардан чыккан.
Мишәрләрнең үзләре арасында еш кына аларның Алтын Урдадан килеп чыгулары турындагы фикер очрый^[3].
Мирфатыйх Зәкиев мишәрләрнең (бүгенге көн татарларның башка төркемнәреннән аермалы буларак) болгарларның токымнары булуы турында белдерә.^[4]

Бүгенге көндә фәндә бу сорау буенча уртак фикер юк.

Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Алтын Урда чорына кадәр мишәрләрнең бабалары Идел елгасының ике ярында да яшиләр (якынча бүгенге Сызраннан Волгоградка кадәр) (кара. бортаслар)^[5].^[6].

XI гасырда күчмә халыклар басымы астында (кара. кыпчаклар) төньякта урнашкан җирләргә күченеп китәләр (Сыры елгасы бассейнына, Цна һәм Мукшы елгалары арасына)^[5].

Алтын Урда чорында Мишәр йорты (Касыйм ханлыгы), Мукшы олысы, Үкәк һ. б. барлыкка килә.

Моны да карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

«Түбән Новгород татарлары» журналы

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

↑ Всероссийская перепись населения 2020—2021 годов
https://wikidata.org/wiki/Track:Q57573219
↑ Малый энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона
↑ О костюме мишарей // Ахмаров Г. Мишәрләр һәм аларның телләре турында.
↑ Мирфатых Закиев: «Мишары – это передовая часть татарского народа»
↑ ^5,0 ^5,1 Р. Г. Мухамедова Мишәр татарлары. Тарихи-этнографик Историко-этнографическое тикшеренү. — М.: «Наука», 1972
↑ БСЭ. Т.4, archived from the original on 2008-06-07, retrieved 2015-02-21

[_ef4197584920304b-1] Всероссийская перепись населения 2020—2021 годов
https://wikidata.org/wiki/Track:Q57573219

[B-E-2] Малый энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона

[AHMAROV-3] О костюме мишарей // Ахмаров Г. Мишәрләр һәм аларның телләре турында.

[4] Мирфатых Закиев: «Мишары – это передовая часть татарского народа»

[nosel-5] 5,0 ^5,1 Р. Г. Мухамедова Мишәр татарлары. Тарихи-этнографик Историко-этнографическое тикшеренү. — М.: «Наука», 1972

[6] БСЭ. Т.4, archived from the original on 2008-06-07, retrieved 2015-02-21

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

к б ү Татарлар
Мәдәният	Язу • Әдәбият • Музыка (Халык музыкасы, Профессиональ музыка) • Кухня • Сынлы сәнгать • Архитектура • Театр • Спорт • Уеннар • Бию • Киемнәр • Бәйрәмнәр (Сабан туе) • Исемнәр • Татнет • Мишәрләр мәдәнияте
Татарларның дөнья буенча таралышы	Русия Федерациясе татарлары • (Татарстан татарлары • Башкортстан татарлары • Яңа Кала татарлары • Касыйм татарлары (Кадом татарлары • Кормыш татарлары) • Себер татарлары • Әстерхан өлкәсе татарлары • Мәскәү татарлары • Нижгар татарлары • Санкт-Петербург татарлары • Пермь татарлары • Иркутск өлкәсе татарлары • Курган татарлары • Кострома татарлары • Мари Иле татарлары • Киров өлкәсе татарлары • Төмән өлкәсе татарлары • Чуашстан татарлары) Австралия татарлары • АКШ татарлары • Әфганстан татарлары • Болгария татарлары • Казакъстан татарлары • Кытай татарлары • Польша-Литва татарлары • Румыния татарлары • Таҗикстан татарлары • Төркия татарлары • Украина татарлары • Финляндия татарлары • Чехия татарлары • Япония татарлары
Дингә мөнәсәбәт	Ислам • Православлык (Иске йолалык) • Керәшен татарлары
Татар теле	Диалектлар (Мишәр • Казан • Себер (Бараба • Том • Тубыл) ) • Кырым татар теле • Добруҗа татар теле • Татар-рус ике теллелеге
Этнографик төркемнәр	Казан татарлары (Нократ татарлары) • Эчкен татарлары • Мишәрләр (Сасов татарлары) • Касыйм татарлары • Керәшен татарлары (Нугайбәкләр) • Себер татарлары (Бараба татарлары • Том татарлары • Яүштә татарлары • Чат татарлары • Калмак татарлары • Об татарлары • Саз татарлары • Бохара татарлары) • Әстерхан татарлары (Болгар татарлары • Алабугат татарлары • Йорт татарлары • Кундра татарлары • Карагашлар) • Дунай татарлары • Кырым татарлары • Яңа Кала татарлары• Каракалпак татарлары • Польша-Литва татарлары
Башка	Тарих • Этнография • Этногенез • Халык хәрәкәте (Солтангалиевчылык) • Пантатаризм • Йомышлы татарлар (Романов татарлары • Ар ягы бәкләре • Дон татар-казаклары • Ырынбур татар-казаклары • Урал татар-казаклары • Себер татар-казаклары • Типтәрләр)