Түбән Бәрәскә мәчете

Түбән Бәрәскә мәчете
	Мәчет
	Түбән Бәрәскә мәчете
Ил	Россия
Авыл	ТР, Әтнә районы, Түбән Бәрәскә
Дин	Ислам
Кайсы дини агымга карый	хәнәфи
Бина төре	мәчет
Нигезләүче	Ибраһим Борнаев
Төзелеш еллары	1766—1769 еллар
	Төп даталар:; 1930 — ябылу
Халәте	төзекләндерелә

Түбән Бәрәскә мәчете
	Түбән Бәрәскә мәчете
Нигезләнү датасы	1769
Дәүләт	Россия
Административ-территориаль берәмлек	Татарстан
Урын	Түбән Бәрәскә
	Түбән Бәрәскә мәчете Викиҗыентыкта

Түбән Бәрәскә мәчете — Татарстанның Әтнә районы Түбән Бәрәскә авылында урнашкан ислам дине гыйбадәтханәсе. 1552 елдан соң төзелгән тәүге ике таш мәчетнең берсе. Татарстанда авыл җирендә урнашкан иң борынгы таш мәчет.

Тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

1766 елда патшабикә Екатерина II Казанга килгәч, татарларның үтенечләрен тыңлагач, Түбән Бәрәскә авылында да мәчет төзергә рөхсәт итеп Указ чыгара (тагын бер мәчет — Мәрҗани мәчете).

Мәчетне Ибраһим бине Йосыф бине Әснәй бине Исәнкол бине Борнагыл (Ибраһим Борнаев, ?—1786) 1769 елда үз акчасына «бик нык һәм бик яхшы итеп» төзетә^[1]. И. Борнаев Байчыга авылында тире эшкәртү заводы ача, соңрак Бәрәскәгә күчеп килә, йорт һәм кирпеч заводы салдыра, шул кирпечтән авыл уртасында таш мәчет төзетә. Сәүдәгәр үзе Әби патшага мөрәҗәгать итеп, мәчет төзергә рөхсәт ала. Мәчет традицион татар архитектурасына «Петербург бароккосы» элементлары кушып, ике катлы итеп, гөмбәзләп, дугасыман тәрәзәләр куеп, баскычларын чуеннан ясатып, төзелгән булган.

Шиһабетдин Мәрҗанинең (1818—1889) бабасы Сөбхан Габделкәрим угылының (1746-1833) Кысна мәчетеннән соң әлеге мәчеттә имам-хатыйб һәм мәдрәсә мөдәррисе булып хезмәт итүе мәгълүм. XX гасыр башында мәдрәсәдә 90 шәкерт укыган. 1902 елда Казан губерна идарәсе авылда тагын бер мәдрәсә салырга рөхсәт иткән.

Яңа тарих[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

1930 елда мәчет ябыла. 1930 елда Тукай (1938 елдан Әтнә) районы төзелгәч, мәчетнең гөмбәзе һәм икенче катының кирпечләрен яңа оешкан район хакимияте биналарын төзү өчен кулланалар. Мәчет бинасы 2010 елга кадәр клуб (мәдәният йорты) итеп файдаланыла.

Бинага 2015 елда экспертиза үткәрелә. Мәчетне төзекләндерү өчен хәйрия фонды төзелгән. Дәүләт казнасыннан проект өчен 3 млн сум бирелә. Бинаның стилистикасы үзенчәлеген саклап төзекләндерү эшләре 52 млн сумга бәяләнә.

Моны да карагыз[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Искәрмәләр[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

↑ Шиһабетдин Мәрҗани. Мөстәфадел-әхбар фи әхвали Казан вә Болгар. К.: ТКН, 1989 ел, 386нчы бит. ISBN 5—298—0009—6

Чыганаклар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

Ләйлә Хәкимова. Иң борынгы таш мәчет ярдәм көтә. «Атна яңалыклары», 2019 ел, 1-5нче март, 11нче бит.

Сылтамалар[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]

[1] Шиһабетдин Мәрҗани. Мөстәфадел-әхбар фи әхвали Казан вә Болгар. К.: ТКН, 1989 ел, 386нчы бит. ISBN 5—298—0009—6

[1]

к б ү Татарстан диния нәзарәтенә караган гамәлдәге мәчетләр (төркем)
Казан (исемлек • калып • төркем)	• тарихи мәчетләре: Ак • Ал • Апанай • Әҗем • Борнай • Галиев • Зәңгәр • Иске Таш • Кабан арты • Мәрҗани • Нурулла • Рәҗәп • Солтан • ХХ г. ахырыннан: Ай нуры • Әмәт бистәсе • Әминә • Әниләр • Әтиләр • Әхмәдзәки • Бишбалта • Болгар • Бохара • Габделгалләм • Гадел • Җәмигъ • Җомга • Зәйнулла • Иман Нуры • Ирек • Ислам • Казан нуры • Касыйм • Колшәриф • Котдус • Кыйбла • Мәдинә • Миргазиян • Мөслимә • Нур Ислам • Отар бистәсе • Өмет • Өметлеләр • Петровский бистәсе • Рамазан • Рауза • Рәхмәтулла • Ризван • Рөстәм • Салихҗан • Сәләх • Сөләйман • Тәүфикъ • Туган авылым • Тынычлык • Утыз Имәни • Фәрһад • Хәдиҗә • Хәтер • Хөзәйфә • Шамил • Ярдәм
Чаллы (исемлек • калып • төркем)	Ак • Әбүзәр • Җамигъ • Нур-Ихлас • Рамазан • Сөембикә • Тау • Тәүбә • Туфан • Утыз Имәни • Чишмә
Азнакай районы (төркем)	• Азнакай: • башка ТПлар: Мәндәй • Уразай
Аксубай районы (төркем)	• Аксубай: • башка ТПлар:
Актаныш районы (төркем)	• Актаныш: • башка ТПлар:Табанлыкүл • Такталачык
Алабуга районы (төркем)	• Алабуга: • башка ТПлар:
Алексеевск районы (төркем)	• Алексеевское: • башка ТПлар:
Апас районы (төркем)	• Апас: • башка ТПлар: Аюкөйдергән • Әлмәндәр • Әҗем • Багыш • Болын-Балыкчы • Борнаш • Дәвеш • Дәүләки • Дүртөйле • Зур Күккүз • Иске Әнәле • Идрәс (Идрәс-Тинки) • Иске Йомралы • Иске Көлкәш • Ихлас (Кызыл Тау) • Кара Борнаш • Карабай • Карамасар • Каратун • Кече Бакырчы • Кече Болгаер • Кече Күккүз • Колгына • Кормаш мәчете • Коштавыл • Күкшем • Кызыл Тау • Морзалар • Нәҗиб (Каратун) • Олы Бакырчы (Бакырчы) • Олы Болгаер • Рөстәм (Акхуҗа) • Сатмыш • Сәфәр (Свияжский) • Татар Пүчинкәсе • Татар Черкене • Тәүгелде • Тутай • Түбән Балтай • Түбән Барыш • Түбән Биябашы • Урта Балтай • Урта Биябашы • Үтәмеш • Чирмешән • Чүри-Бураш • Шәмәк • Шәмбалыкчы • Шәрифә (Танай-Турай) • Шыгай • Югары Балтай • Югары Ындырчы • Ябалак • Янгелде
Арча районы (төркем)	• Арча: • башка ТПлар: Курса-Почмак • Кышкар • Ташкичү • Югары Курса
Әгерҗе районы (төркем)	• Әгерҗе: • башка ТПлар:
Әлки районы (төркем)	• Базарлы Матак: • башка ТПлар: Яңа Үргәагар
Әлмәт районы (төркем)	• Әлмәт: Аксу \| Бигәш \| «Дуслык» \| Зиннур \| Марс \| Мәдинә \| 1нче мәхәллә \| Нурлы \| Нурсала \| Үзәк мәчет \| Таш мәчет \| Тәзкирә \| 2нче мәхәллә • башка ТПлар:Габдрахман • Тайсуган • Түбән Мактама
Әтнә районы (төркем)	• Олы Әтнә: • башка ТПлар: Түбән Бәрәскә
Балтач районы (төркем)	• Балтач: • башка ТПлар:
Балык Бистәсе районы (төркем)	• Балык Бистәсе: • башка ТПлар: Олы Елга
Баулы районы (төркем)	• Баулы: • башка ТПлар:
Биектау районы (төркем)	• Биектау тимер юл станциясе бистәсе: • башка ТПлар: Карадениз (Калинино)
Бөгелмә районы (төркем)	• Бөгелмә:Гәүһәр • • башка ТПлар:
Буа районы (төркем)	• Буа: • башка ТПлар: Әлки • Яңа Чәчкап
Зәй районы (төркем)	• Зәй: Билал • Таҗетдин Ялчыгол ис. • башка ТПлар:
Кайбыч районы (төркем)	• Олы Кайбыч: Олы Кайбыч мәчете • башка ТПлар: Борындык • Бәрлебашы • Имәнле Бортас • Иске Чәчкаб • Кече Кайбыч • Кече Урсак • Колангы • Морза Бәрлебашы • Мөрәле • Олы Урсак • Салтыйган • Түбән Кошман • Чүти • Шуширмә • Югары Кошман • Ябалак
Кама Тамагы районы (төркем)	• Кама Тамагы: • башка ТПлар:
Кукмара районы (төркем)	• Кукмара: • башка ТПлар: Әсән-Елга • Мәчкәрә
Лаеш районы (төркем)	• Лаеш: Ак мәчет «Зәйнәб» • башка ТПлар: Ихлас (Усады) • Хафизулла (Кече Елга) • Хәерби • Юлчы (Сокуры)
Лениногорск районы (төркем)	• Лениногорск: • башка ТПлар: Керкәле
Мамадыш районы (төркем)	• Мамадыш: • башка ТПлар:Түбән Ушмы •
Менделеевск районы (төркем)	• Менделеевск: • башка ТПлар:
Минзәлә районы (төркем)	• Минзәлә: Минзәлә мәчете • башка ТПлар:
Мөслим районы (төркем)	• Мөслим: Җәмигъ • Мөслим • Разалия • башка ТПлар: Кыйбла (Тойгелде)
Норлат районы (төркем)	• Норлат: • башка ТПлар:
Питрәч районы (төркем)	• Питрәч: • башка ТПлар: Көек •
Саба районы (төркем)	• Байлар Сабасы: • башка ТПлар:
Сарман районы (төркем)	• Сарман: Бәрәкәт • Тәүфыйк • башка ТПлар: Димитарлау • Җәлил • Зур Нөркәй • Илексаз • Иске Әлмәт • Иске Имән • Иске Кәшер • Иске Минзәләбаш • Карашай-Саклау • Каташ-Каран • Куҗак • Морбаш • Мортыштамак • Петровский Завод • Сарысаз-Тәкермән • Урта Кәшер • Чураш • Янурыс • Яңа Әхмәт • Яңа Минзәләбаш • Яңа Саклау • Яхшыбай
Спас районы (төркем)	• Болгар: Ак • башка ТПлар:
Теләче районы (төркем)	• Теләче: • башка ТПлар:
Тукай районы (төркем)	• башка ТПлар: Бәтке • Күзкәй
Түбән Кама районы (төркем)	• Түбән Кама: Җәмигъ • Төзәтү колониясе • башка ТПлар: Түбән Уратма
Тәтеш районы (төркем)	• Тәтеш: • башка ТПлар:
Чирмешән районы (төркем)	• Чирмешән: • башка ТПлар:
Чистай районы (төркем)	• Чистай: Беренче җәмигъ мәчете • башка ТПлар:
Чүпрәле районы (төркем)	• Иске Чүпрәле: • башка ТПлар:
Югары Ослан районы (төркем)	• Югары Ослан: Салихҗан • башка ТПлар: Әсәдулла (Берек) • Введенский бистәсе • Гомәр (Вахитов) • Кызыл Байрак • Макыл (Рус Макылы) • Миңлегөлсем (Бакчасарай) • Нур (Ключищи) • Татар Мәмәтхуҗасы • Яңа Болгар • Яр буе Моквашы
Ютазы районы (төркем)	• Ютазы: • башка ТПлар:
Яшел Үзән районы (төркем)	• Яшел Үзән: • башка ТПлар: Акъегет • Әл-Фатыйха (5 колония) • Сәфәр (Осиново) • Яңа Тура
Яңа Чишмә районы (төркем)	• Яңа Чишмә: • башка ТПлар: Зирекле
Россия мөселман диния нәзарәтләре Россия мәдрәсәләре Россия югары мөселман уку йортлары Россия мөфтиләр шурасы Ислам хезмәттәшлеге оешмасы