Эчтәлеккә күчү

Чиялек (Иске Айман авыл җирлеге)

Wikipedia — ирекле энциклопедия проектыннан ([http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Чиялек (Иске Айман авыл җирлеге) latin yazuında])
Чиялек
Дәүләт  Россия
Административ-территориаль берәмлек Иске Айман авыл җирлеге
Карта

Иске Байсар авыл җирлегенә керүче Чиялек белән бутамагыз

Чиялек (рус. Чиялек) — Татарстан Республикасының Актаныш районы Иске Айман авыл җирлеге составындагы торак пункт (авыл).

Почта индексы — 423739.

Тәүлек буена һаваның уртача температурасы
Гый Фев Мар Апр Май Июн Июл Авг Сен Окт Ноя Дек Ел
-11.5 °C -11.2 °C -6 °C 3.9 °C 13.1 °C 18.7 °C 20.4 °C 17.6 °C 11.9 °C 4 °C -5.3 °C -10.8 °C 3.7 °C

Климат уртача континенталь. Кёппен-Гейгер климатлар классификациясе буенча климатның коды: Dfb[1]. Уртача еллык һава температурасы 3.7 °C.[2]

Татарстан Республикасының Актаныш районында, район үзәге Актаныштан 54 (58[3]) км көньяк-көнбатыштарак, Ык елгасының уң кушылдыгы Мөшеге елгасы бассейнында, Мөслим районы белән чиктә урнашкан (Татар Мөшегесенә кадәр турыдан 3,6 км). Пучыдан (турыга) – 6 км, Иске Айманнан – 6 км ераклыкта.

1928 елда Татарстан АССР Чаллы кантоны Пучы волостена караучы Колын авылыннан күченгән 64 гаилә урман янында яңа торак пунктка нигез салган. Урманда шомырт һәм язын ап-ак чәчәккә күмелгән, җәй көне кып-кызыл булган чия куаклары күп булганга, авылга «Чиялек» исеме бирелгән. Тирә-якта шул ук исемдәге берничә авыл булганга, Иске Байсар янындагысын Җылан Чиялеге дип, ә колхозын «Кызыл Чиялек» дип атаганнар.[4]

Яңа башка чыгучылар беренче эш итеп, мәчет торгызалар. 1930-еллар ахырында динне кысу сәясәтенә бәйле, мәчет ябылып, бинасы мәктәп итеп калдырылган.[3][4]

1931 елда крестьян хуҗалыклары «Чиялек» күмәк хуҗалыгына берләшәләр. 1938―1939 елларда авыл хуҗалыгында ирешкән уңышлары өчен, күмәк хуҗалык Бөтенсоюз халык хуҗалыгы казанышлары күргәзмәсендә (ВДНХ[d]) катнашып, мотоцикл һәм су башнясы белән бүләкләнгән. Су башнясын Камбаркадан барып алып, кое казып утыртканнар.[4]

Бөек Ватан сугышына авылның 62 кешесе (шул исәптән, колхоз рәисе Локман Госманов, аны алыштырган укытучы Гыйният Локманов) алынган, 36 сы фронтларда һәлак булган.[4]

Күмәк хуҗалыкларны эреләндерү чорында «Чиялек» күмәк хуҗалыгын «Октябрь» колхозы белән кушалар, кабат аералар. Хәзерге вакыттта авыл «Әнәк» агрофирмасына карый.[4][5]

Авылда уку яшендәге балаларның саны аз булу сәбәпле, мәктәп 1986 елда ябыла, 2001 елда кабат ачыла.[4]

1969 елда авылга югары көчәнешле электр линиясе килеп җиткән. 1980-еллар ахырында авыл йортлары электр белән җылылытыла башлый.[4]

Халык саны
1949 1958 1965 1970 1979 1983 1989 1987 2002 2010
286 210 275 271 191 86 69 70 69 42

Төп милләтләр: татарлар.[3]

1965 елда авылда ― 54 йорт, 1983 елда ― 34, 1993 елда 32 йорт исәпләнгән. 2010 елда 25 йортта 42 кеше яши.[4]

  1. World Map of the Köppen-Geiger climate classification, Institute for Veterinary Public Health, University of Veterinary Medicine Vienna
  2. NASA Surface meteorology and Solar Energy Data Set, RETScreen International
  3. 3,0 3,1 3,2 Чиялек.
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 4,8 Ф. М. Моратов, Й. Ә. Хуҗин. Актаныш – туган җирем. Икенче басма. К.: 2010, 420нче бит.
  5. Аняково. Татарская энциклопедия TATARICA
  • Ф. М. Моратов, Й. Ә. Хуҗин. Актаныш – туган җирем. Икенче басма. К.: 2010, 420нче бит.
  • Татарская энциклопедия, Институт Татарской энциклопедии (ИТЭ) Академии наук РТ.